Quranı öyrənmək istəməyən uşağı cəzalandırmaq
Ata öz övladını, Quran öyrənməkdən boyun qaçırdığına görə tənbeh edə bilərmi?
Bunu təşviq yolu ilə etməsi, daha yaxşıdır.
Vələdüzzina
Zinadan əmələ gəlmiş uşaq şəri övladın hökmündədirmi?
Zinadan doğulmuş uşaq bir çox hallarda məsələn, saxlayıb-böyütmək, xərclərini vermək və sair bu kimi hökmlərdə şəriət baxımından qanuni uşağın hökmündədir. (İrs məsələsi kimi müstəsna olmasına sübut-dəlil olan hallardan başqa.) Buna görə də məhrəmlik, böyüdüb boya-başa çatdırmaq və tərbiyələndirmək kimi hökmlərin hamısı vələduz-zinada var. Təkcə irs ona çatmır.
Talaq şübhəli olan hallarda nəfəqə
Bir şəxs öz arvadına ixtiyar verib ki, onun tərəfindən bir nəfəri talaq üçün vəkil tutsun. Müəyyən vaxt keçsə də, qadın onu talağın oxunub oxunmadığından xəbərdar etməyib. Bu müddətdə nəfəqə vermək ərə vacibdirmi? Ər bu qadını öz arvadı olaraq qəbul edə bilərmi?
Nə qədər ki, talağın oxunması şəklidir, qadın onun arvadı hökmündədir.
Daimi nikahı müvəqqəti nikaha çevirmək
Daimi evliliyi müvəqqəti evliliyə çevirmək üçün talaq verib müvəqqəti əqd oxumaqdan başqa bir yol da varmı? Əgər yoxdursa, iddə saxlamaq lazımdır, yoxsa keçmiş əri iddə zamanı arvadı mütə edə bilər?
Bunun yolu yalnız talaqdır. İddə zamanı onunla evlənə bilər, bu şərtlə ki, talaq rici olmasın. Əgər talaq ricidirsə, iddə tamam olandan sonra onu öz müvəqqəti əqdinə keçirə bilər.
Nəfəqədən boyun qaçırılan hallarda talaq
Əgər ər heç bir üzrlü səbəb olmadan nəfəqə verməkdən boyun qaçırarsa, qadının talaq alması caizdirmi?
Şəriət hakimi ərin əmlakından nəfəqəni ödəməlidir. Əgər bu iş mümkün olmasa, talaq verməyi onun qarşısında vəzifə qoymalıdır. Talaq vermədiyi təqdirdə özü şəxsən ona talaq verəcəkdir.
Əri itkin düşmüş qadının hökmü
Əri itkin düşmüş qadının vəzifəsi nədir? Bu müddətdə onun nəfəqəsi haradan təmin olunmalıdır?
Əri itkin düşmüş qadın barədə bir neçə hal mümkündür:1) Əgər bir xəbər gələnə qədər gözləyərsə, eybi yoxdur və onun nəfəqəsi ərinin malından ödənilməlidir.2) Əgər vəli və ya başqası tərəfindən (xərclərinə) kömək edən olsa, gözləməlidir. Yalnız ağır məşəqqət və ya mühüm bir zərər meydana çıxan halda, şəriət hakimi onun talağını verə bilər. 3) Bu iki haldan başqa hallarda şəriət hakiminə müraciət edə bilər. O, 4 il müddətində onun itdiyi məntəqələrdə axtarış aparacaq. Heç bir məlumat əldə etmədiyi təqdirdə öncə onun vəlisinə talaq təklifi verəcəkdir. O, talaq verməsə, hakimin özü talaq verəcək, sonra qadın talaq iddəsi saxlayacaqdır. (Hərçənd rici talaq iddəsi saxlaması ehtimalı güclü olsa da, mümkün olan qədər ehtiyat tərk edilməməlidir.) Bundan sonra ərə gedəcəkdir. Qız iddədə olan zaman birinci əri tapılıb qayıtsa, ərə getməyə üstünlük verilir. İddədən sonra gəlsə – hətta qadın yenidən ərə getməmişsə – talaq öz qüvvəsindədir. Yalnız iki tərəfin razılığı və yeni oxunan əqdi ilə qayıtmaq imkanı vardır.
Əri itkin düşmüş qadının hökmü
Əri itkin düşmüş qadının vəzifəsi nədir? Bu müddətdə onun nəfəqəsi haradan təmin olunmalıdır?
Əri itkin düşmüş qadın barədə bir neçə hal mümkündür:1) Əgər bir xəbər gələnə qədər gözləyərsə, eybi yoxdur və onun nəfəqəsi ərinin malından ödənilməlidir.2) Əgər vəli və ya başqası tərəfindən (xərclərinə) kömək edən olsa, gözləməlidir. Yalnız ağır məşəqqət və ya mühüm bir zərər meydana çıxan halda, şəriət hakimi onun talağını verə bilər. 3) Bu iki haldan başqa hallarda şəriət hakiminə müraciət edə bilər. O, 4 il müddətində onun itdiyi məntəqələrdə axtarış aparacaq. Heç bir məlumat əldə etmədiyi təqdirdə öncə onun vəlisinə talaq təklifi verəcəkdir. O, talaq verməsə, hakimin özü talaq verəcək, sonra qadın talaq iddəsi saxlayacaqdır. (Hərçənd rici talaq iddəsi saxlaması ehtimalı güclü olsa da, mümkün olan qədər ehtiyat tərk edilməməlidir.) Bundan sonra ərə gedəcəkdir. Qız iddədə olan zaman birinci əri tapılıb qayıtsa, ərə getməyə üstünlük verilir. İddədən sonra gəlsə – hətta qadın yenidən ərə getməmişsə – talaq öz qüvvəsindədir. Yalnız iki tərəfin razılığı və yeni oxunan əqdi ilə qayıtmaq imkanı vardır.
Əri itkin düşmüş qadının ərə getməsi
Bir qadının ərinin filan hadisədə öldüyü yoxsa itkin düşdüyü məlum deyilsə və son dörd ildə ondan heç bir xəbər yoxdursa, qadın başqası ilə evlənə bilərmi?
Başqa kişiyə ərə getməyə haqqı yoxdur. Yalnız o halda ərə gedə bilər ki, onun ölümünə yəqin etmiş olsun, yaxud şəriət hakiminə müraciət etmiş olsun ki, sözü gedən şəxs barəsində araşdırma aparmağa göstəriş versin və şəri mərhələləri keçəndən sonra onun talağını versin.
Yaxınlığa razı olmayan qadının talağı
Mənim həyat yoldaşın İslam hökmlərinə qarşı laqeyddir və yaxınlıq etməyə razı olmur. Hal-hazırda o bakirədir. Mən ona talaq verə bilərəmmi? Onun talağı hansı növdəndir və mehriyyəsinin hökmü necədir?
Yaxşı olar ki, bir müddət ona qarşı səbir və təmkinlə yanaşasınız, ona öyüd-nəsihət verəsiniz və mehr-məhəbbətinizi ona göstərəsiniz. Bəlkə bu yolla onun rəftar və davranışı dəyişdi və iş talaqla nəticələnmədi. Vacib və haram olmayan əməllərlə bağlı çox da tələbkarlıq etməyin. Müsbət nəticə əldə etməsəniz, ondan ayrıla bilərsiniz. Yazdığınız kimi bu qadın naşizə (inadkar, sözə baxmayan) və bakirədirsə, nəfəqə almaq haqqı yoxdur. Əgər talaq almaq istəsə, talağı xül’idir: mehriyyəni və bu kimi bir şey bağışlamaqdan başqa, habelə, ərin razılığından başqa yolla mümkün olan deyil.
Həyat yoldaşının vəfatından sonra evlənməyəcəyinə əhd etmək
Əri dünyadan getmiş, özü isə cavan olan (məsələn, 30 yaşında) qadın, əri vəfat etdiyinə görə zinət verməkdən həddən artıq çəkinir, hətta adi şəkildə təmizliyinə də baxmır və ərə getməkdən də çəkinir. Biri elçiliyinə gələndə “Ərimlə əhd etmişəm ki, bir daha ərə getməyim və aramızda şərt bağlamışıq ki, hansımız tez vəfat etsə, digəri evlənməsin” – deyir. Bu iş düzdürmü? Onların bağladığı bu şərtə əməl etmək vacibdirmi?
“Zinəti verməyi, bəzənməyi tərk etmək” mənasını verən “hidad”, vəfat iddəsi zamanı lazımdır. Lakin zinəti tərk etmək, paklıq və təmizliyi tərk etmək mənasında deyil. Sözü gedən şərtin heç bir etibarı yoxdur. Bu qadın iddə sona çatandan sonra evlənsə daha yaxşıdır.
Vəfat iddəsində nikah
Bir qadının vəfat iddəsində əqdini oxusalar və iddə sona çatandan təxminən 15 gün sonra toy etsələr və yaxınlıq baş versə, yəni, əqd iddə zamanı, duxul isə iddədən sonra baş versə, bəylə gəlin də bu məsələni və iddə zamanı evlənməyin haram olduğunu bilməsələr, buyurun ki, onlar bir-birlərinə əbədi olaraq haram olurlar, yoxsa yalnız əqd batil olur? Bu qadın birinci ərinin vəfat iddəsini tamamlamalıdır, yoxsa yox? Əqdin batil olduğunu fərz etsək, yenidən əqd oxumaq istəsələr, ikinci ər üçün iddə saxlamalıdırmı?
Nikah əqdi batildir. Lakin onlar bir-birinə əbədi olaraq haram olmurlar. İkinci ər barəsində “şübhəli yaxınlıq”la bağlı iddə sona çatmalıdır, yalnız bundan sonra digər şəxslə evlənməyə haqqı vardır. Amma ikinci ərlə evlənməsi üçün şübhəli yaxınlıqla bağlı iddəyə ehtiyac yoxdur.
