İki növ xəsarətə səbəb olan zərbənin diyəsi
Əgər cani bir nəfərin gözünə zərbə endirsə və bu bir zərbə qaralmaya (qanın dəri altında qaralıb bərkiməsi), və yaxud göyərməyə və s. səbəb olsa, bu iki xəsarətin diyəsi iki növdür, yoxsa diyə yalnız qaraqançır xəsarətinə düşür?
Hər ikisinin diyəsini ödəməlidir.
Müqəssir sürücünün və sərnişininin diyəsi
Avtobusun peykan markalı yükdaşıyan avtomobil ilə toqquşması nəticəsində avtomobilinin sürücüsü və onun yanında oturan şəxs həlak olur. Yol polisi yükdaşıyan avtomobilinin sürücüsünü hadisədə təqsirli bilirsə, hökm necə olacaqdır?
Əgər yükdaşıyan avtomobilin sürücüsü yol hərəkəti qaydalarını öz ölümündə özü təqsirli bilinəcək bir şəkildə pozmuşdursa, qanı hədərdir. Onunla birlikdə həlak olmuş şəxsin diyəsi də onun əmlakından verilməlidir. Əgər o, yol hərəkəti qaydalarını ölüm hadisəsində təqsirli bilinəcəyi bir formada pozmamışdırsa, yəni hər iki tərəf təqsirli bilinirsə, hər ikisinin diyəsinin yarısını avtobus sürücüsü ödəməlidir və ölən ikinci şəxsin diyəsinin yarısı yükdaşıyan peykan avtomobilinin sürücüsünün malından götürülməlidir. Belə hallarda məlumatı olan insanların sözləri - onların etibarlı şəxs olduqları surətdə, sübut sayılır.
Vəqf olunmuş torpaqları daha yaxşısı ilə dəyişmək
Bir torpaq sahəsi oğlan övladlara vəqf olunmuşdur. Vəqfdə məqsəd olanlar bu vəqf olunmuş torpağı digər mülki torpaq sahəsi ilə dəyişə bilərlərmi? Çünki, o torpaq sahəsi daha məhsuldardır və vəqfdə məqsəd olanların ondan istifadəsi və məhsul götürməsi üçün daha əlverişlidir.
Yuxarıda fərz olunanlara görə onları dəyişmək caiz deyil. Onları müamilə etsələr müamilə batildir. Yalnız o halda mümkündür ki, vəqf olunmuş əmlak tamamilə faydasız və vəqfdə məqsəd tutulanlar üçün istifadəyə yararsız olsun və yaxud onların arasında ciddi ixtilaf və mübahisəyə səbəb olsun ki, bu mübahisəyə son qoymaq üçün onu dəyişməyə və ya bölməyə məcbur olaq.
Vəqf edənin öz fikrindən dönməsi
Bir şəxs övladlarının ona itaət etmədiklərindən onları irs-mirasdan məhrum etsin deyə, öz yaşayış evinin torpağını siğə icra etmədən və ürəyində razı olmadan vəqf etmiş, sonra onu qeydiyyatdan keçirərək hamiliyini və qəyyumluğunu ömrünün sonuna qədər öz öhdəsinə götürmüşdür. Bir müddət sonra peşman olmuş və təxminən 10 il müddətində vəqfdə deyilənlərə də əməl etməmişdir. Hal-hazırda o, dünyadan getmişdir və varislərinin bu evə kəskin ehtiyacları var. Belə bir vəqf səhihdirmi?
Sözü gedən vəqf zahirən səhihdir və ona əməl etmək lazımdır. Sözü gedən peşmançılığın da heç bir faydası yoxdur.
Vəqf olunmuş kəhrizin yaxınlığında qazılmış quyu
Kəndin on illərlə istifadə olunan və inşa tarixi məlum olan yeraltı su kanalının (kəhriz) 700 metrliyində su quyusu qazılmışdır. Bu kəhrizin bir hissəsi İmam Hüseynə (ə) vəqf olunmuşdur. Şahid və sübutlara əsasən sözü gedən quyunun qazılması bu kəhrizin su mənbəyinin qurumasına və ya suyunun azalmasına səbəb olmuşdur. Sual budur ki, bu kəhrizin sahiblərinin və vəqfin nəzarətçilərinin yuxarıda sözü gedən quyunun suyundan istifadə etməyə mane olmağa haqları vardırmı? Bu quyunun suyundan namaz və qüsl üçün istifadə etməyin hökmü nədir?
Kəhrizə ziyan gətirəcəyi təqdirdə ehtiyat vacib budur ki, o dərin quyu qazılmasın. Əgər qazılmışdırsa və kəhriz sahibləri ziyan görmüşlərsə, müsalihə (razılaşma) etməlidirlər. Əks təqdirdə o su ilə qüsl və dəstəmaz almağın işkalı var.
Xarabalığa çevrilmiş məscidlərin kitablarını yeni məscidlərə keçirmək
Uçub xarab olmuş məscidin Quran və “Məfatih” kitablarını bu məsciddən çıxarıb şəhər və kəndlərdə olan digər məscidlərdə istifadə etmək olarmı?
Bu məscid yaxın gələcəkdə təmir olunmayacaqsa, kitabları həmin şəhərdə və ya kənddə yerləşən digər məscidlərə aparmaq olar. Təmir olunandan sonra isə onları əvvəlki yerlərinə qaytarsınlar.
Vəqf olunmuş əmlakın gəlirinin şübhəli məqsədlərdə bölünməsi
Xurmizin (Mehriz) Rəhimabad şəhərindəki əmlakların gəlirlərindən vəqf olunmuş bir ev mövcuddur ki, hər il orada rövzəxanlıq məclisi təşkil olunur. Lakin təəssüflər olsun ki, bu evin hansı məqsədlə vəqf olunduğunu göstərən heç bir vəqfnamə mövcud deyil ki, vəqfi ona uyğun olaraq qeydiyyatdan keçirək. Böyüklərimizdən eşitmişik ki, bəziləri vəqfin süls (üçdə bir) vəqfi və bəziləri də övlad vəqfi olduğunu deyirlər. Mən hal-hazırda bu vəqfin şəri mütəvəllisi olduğuma görə onu qeydiyyatdan keçirmək üçün problemlərlə üzləşmişəm. Yəni, onu hansı şəkildə qeydiyyatdan keçirəcəyimi bilmirəm ki, mənim üçün şəri məsuliyyəti olmasın. Mənim vəzifəm nədir?
Vəqfin gəlirini ehtimal verilən iki və üç məqsədin arasında bərabər şəkildə bölməlisiniz.
Böyrəyin diyəsi
Böyrəyin diyəsi nə qədərdir?
İki böyrək üçün kamil (tamam) diyə ödənilməlidir. Çünki insanın ölümünə səbəb olur. Bir böyrəyə görə də ehtiyat vacib, diyənin yarısını ödəməkdir.
İcarə malında fəqir insanlar üçün güzəşt
Vəqf əmlaklarından istifadə edən insanların bəzisi imkansız, yoxsul, ailəli fəqir və bəzən də möhtərəm şəhid və fədai ailələrindəndir. Vəqf idarəsinin bu barədə vəqf edənin nəzərdə tutduğu məqsəddən fərqli olaraq vəqf olunmuş əmlakın icarə qiymətini aşağı salmağına icazə verirsinizmi?
Bu iş yalnız iki surətdə caizdir: 1) Sözü gedən kirayənişinlərin vəqf olunan əmlakın məqsədlərindən olduqları surətdə. 2) Onlarla uyğun olan digər vəqf əmlaklarından götürülüb sözü gedən vəfqin məqsədləri üçün sərf olunacağı surətdə.
Mütəvəllisi vəfat etmiş mövquf
2) Vəqf öz qüvvəsində qaldığı surətdə bu gəlirləri vəqf edilən məqsəddən ayrı məqsədlər üçün, məsələn, əzadarlıq binasının yenidən inşa (təmir) edilməsinə və ya gəlir əldə etmək üçün əzadarlıq məkanının nəzdində olan (digər bir) məkanı tikməyə sərf etmək olarmı?
2)Vəqf olunmuş hər bir şey vəqf edilən məqsədə uyğun olaraq sərf edilməlidir. Necə ki, bu göstəriş hədislərdə deyilmişdir. Vəqfin sərf olunma məqsədinə qarşı çıxmaq caiz deyil. Yalnız bir halda caizdir ki, o məqsədlə xərcləmək mümkün olmasın. Belə hallarda həmin məqsədə daha yaxın olan yerlərdə sərf edilməlidir.
İstifadəyə yararsız su anbarlarından istifadə metodları
Keçmişdə yerli əhalinin istifadə etdikləri su anbarlarına indiki zamanda ehtiyac yoxdursa, onu söküb yerinə Quran evi inşa etmək caizdirmi?
Ehtiyat budur ki, onu bu iş üçün icarəyə verib, icarə pulunu ehtiyaclı insanlar üçün su boruları çəkməyə sərf etsinlər.
İş zamanı barmağın kəsilməsinə görə diyə
Bir şəxs polad qayırma zavodunda partlayıcı maddənin (zavod sahibi bu maddədən qeyri-qanuni şəkildə istifadə edirdi) partlaması nəticəsində barmaqlarını itirmişdir. Diyə zavod sahibinin boynunadırmı? Onun boynunadırsa, qızıl və gümüşlə hesablasaq, miqdarı nə qədərdir?
Sözü gedən şəxs bu işdən xəbərdar olduğu halda öz razılığı ilə partladıcı maddə ilə işləmiş və barmaqlarını itirmişdirsə, heç kəs zamin deyil.
