مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

حج بر سه گونه است: «حج تمتّع»، «حج قِران» و «حج اِفراد».

«حج تمتّع» وظيفه كسانى است كه فاصله محل سكونت آن‌ها تا مکه معظّمه چهل‌وهشت ميل (حدود هشتادوشش كيلومتر) يا بيشتر باشد و «حج قِران» و «اِفراد» وظيفه اهالى مکه معظّمه و كسانى است كه منازل آن‌ها در كمتر از اين مسافت قرار دارد.

«حج اِفراد» مانند «حج تمتّع» است، با اين تفاوت كه اوّلا: در حج تمتّع قربانى هست و در «حج اِفراد» قربانى واجب نيست؛ هرچند استحباب دارد. ثانیاً: عمره حج اِفراد پس ‌از انجام مناسك حج است، برخلاف عمره تمتّع كه قبل از حج انجام مى‌شود. ثالثاً: عمره تمتّع طواف نساء ندارد، ولى عمره مفرده كه بعد از حج اِفراد انجام مى‌شود طواف نساء دارد. در حقيقت حج اِفراد دو طواف نساء دارد؛ يكى در پايان حج و ديگرى در پايان عمره مفرده.

صورت حج تمتّع به‌طور اجمال چنين است: الف) عمره تمتّععمره تمتّع حتماً بايد در ماه‌های حج (شوّال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) واقع شود؛ و از پنج عمل زير تشكيل مى‌شود:1. احرام بستن از ميقات به‌قصد عمره تمتّع.2. هفت بار طواف خانه كعبه. 3. دو ركعت نماز طواف نزد مقام ابراهيم.4. سعى بين صفا و مروه (هفت بار).5. تقصير، يعنى كوتاه كردن مقدارى از مو يا ناخن، ولى به گرفتن ناخن قناعت نشود. پس ‌از انجام اعمال پنج‌گانه فوق، از احرام بيرون مى‌آيد و تمام چيزهايى كه به خاطر احرام بر او حرام شده بود حلال مى‌شود.ب) حج تمتّعحج تمتّع شامل اعمال زير است:1. احرام بستن از مکه.2. وقوف (توقّف كردن) در «عرفات» از ظهر تا غروب روز نهم ذی‌الحجه.3. وقوف در مشعرالحرام و ماندن در انجام‌ از طلوع فجر روز عيد قربان تا طلوع آفتاب.4. رفتن به منى و رمى جمره عقبه (يعنى هفت سنگ كوچك به محلی كه در آخر منى قرار دارد و نامش «جمره عقبه» است، مى‌زند).5. قربانى كردن در منى روز عيد قربان (دهم ذی‌الحجه).6. حلق يا تقصير، يعنى تراشيدن موى سر يا كوتاه كردن مقدارى از مو يا ناخن؛ ولى به ناخن تنها قناعت نكند. با انجام اين شش عمل تمام آنچه با احرام بر او حرام شده بود حلال مى‌شود، جز همسر و بوى خوش.7. هفت دور طواف خانه كعبه (اين طواف، طواف زيارت نام دارد).8. بجا آوردن دو ركعت نماز طواف.9. سعى (رفت‌وآمد) ميان صفا و مروه.هنگامی‌که اين سه عمل هم انجام شد، بوى خوش نيز بر محرم حلال مى‌شود.10. طواف ديگرى اطراف خانه كعبه بجا مى‌آورد و اين طواف، طواف نساء نام دارد. 11. دو ركعت نماز طواف نساء.با انجام اين دو عمل، همسر نيز بر او حلال مى‌شود.12. بازگشت به منى و اقامت شب يازدهم و دوازدهم (و در بعضى حالات شب سيزدهم) در انجام‌.13. رمى جمرات سه‌گانه (يعنى انداختن هفت سنگ در روز يازدهم و دوازدهم به هرکدام از سه محلی كه در منى قرار دارد و اين سه محل جمره اولى و وسطى و جمره عقبه نام دارد).بعدازظهرروز دوازدهم با انجام اين اعمال، مى‌تواند به مکه بازگردد و حج او تمام است.

شهر مکه امروز بسيار بزرگ‌شده است، بااین‌حال تمام آنچه به نام مکه ناميده مى‌شود احكام مکه را دارد، همان‌گونه كه مسجدالحرام توسعه‌یافته، درعین‌حال تمام آن احكام مسجدالحرام را دارد.

عمره تمتّع حتماً بايد در ماه‌های حج (شوّال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) واقع شود؛ و به‌طور اجمال از پنج عمل زير تشكيل مى‌شود:1. احرام بستن از ميقات به‌قصد عمره تمتّع.2. هفت بار طواف خانه كعبه. 3. دو ركعت نماز طواف نزد مقام ابراهيم.4. سعى بين صفا و مروه (هفت بار).5. تقصير، يعنى كوتاه كردن مقدارى از مو يا ناخن، ولى به گرفتن ناخن قناعت نشود. پس ‌از انجام اعمال پنج‌گانه فوق، از احرام بيرون مى‌آيد و تمام چيزهايى كه به خاطر احرام بر او حرام شده بود حلال مى‌شود.

منظور از ميقات جايى است كه بايد ازآنجا براى حج يا عمره احرام بست و بدون احرام نمى‌توان از آن گذشت.

واجبات «احرام» سه چيز است: «پوشيدن لباس احرام»، «نيّت» و «گفتن لبّيك».

در احرام طهارت شرط نيست و لازم نيست محرم به هنگام احرام بستن، از حدث اصغر و اكبر پاك باشد، بنابراين بدون وضو و در حال جنابت يا حيض، يا نفاس و استحاضه مى‌تواند محرم شود. (البتّه روشن است كه در صورت جنابت و حيض و نفاس بايد خارج از مسجد محرم شود) و غسل احرام بر زن حائض و نفساء نيز مستحب است.و استحباب مؤكّد پاك بودن است (طهارت فقط در طواف و نماز طواف شرط است).

شخصى كه مى‌خواهد احرام ببندد واجب است قبلاً لباس‌هایی را كه پوشيدنش بر محرم حرام است از تن بيرون آورد، سپس دو جامه احرام را بر تن كند. يكى را (كه ازار گويند) به‌صورت لنگ دور كمر ببندد و ديگرى را مانند عبا بر دوش بيندازد) و آن را «رداء» گويند.

حكم پوشیدن دو جامه احرام مخصوص مردان است و براى زنان پوشيدن دو جامه احرام، نه زير لباس‌ها و نه روى لباس‌ها، لازم نيست. بلكه همان لباس‌ها، لباس احرامشان محسوب مى‌شود.

احتياط واجب آن است كه دو جامه احرام و طرز پوشيدن آن به همين شكلى كه معمول است باشد؛ يعنى لنگ را طورى ببندد كه لااقل از ناف تا زانو را بپوشاند و رداء را روى شانه بيفكند، به‌طوری‌که بقيّه بدن را بپوشاند.