مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

هرگاه چيزى كه سجده بر آن صحيح است در اختيار ندارد، يا به‌واسطه گرمى و سردى زياد نمى‏تواند بر آن سجده كند، بايد بر لباسش اگر از كتان يا پنبه است سجده كند و اگر از چيز ديگر است (مثلاً از پشم است) بر همان يا بر فرش سجده نمايد و اگر آن‌هم ممكن نيست بر فلزات و اشياء معدنى سجده‏ كند و اگر مطلقاً چيزى پيدا نمی‌کند كه بتوان بر آن سجده كرد بر پشت دست خود سجده می‌کند، بنابراین پشت دست آخرين چيزى است كه می‌توان‌ بر آن سجده كرد.

بهتر است صبر كنيد بعداً بخوانيد.

در سجده بايد هفت موضع بر زمين قرار گيرد: پيشانى، كف دست‌ها، سر دوزانو، سر دو انگشت بزرگ‌پا و هرگاه يكى از اين اعضا را عمداً بر زمين نگذارد سجده‌اش باطل است و اگر سهواً پيشانى را به زمين نگذارد باز سجده باطل است، امّا اگر پيشانى به زمين باشد و بعضى ديگر از اعضا را سهواً به زمين نگذارد سجده صحيح است.

براى سجده واجب قرآن كافى است به سجده رود و ذكر گفتن واجب نیست، امّا بهتر است ذكر بگويد و بهتر است اين ذكر را انتخاب كند: «لا اله إلَّااللَّهُ حَقّاً حَقّاً لا اله إلَّااللَّهُ ايماناً وَ تَصْديقاً لا اله إلَّااللَّهُ عُبُودِيَّةً وَرِقّاً سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً لا مُسْتَنْكِفاً وَ لا مُسْتَكْبِراً بَلْ انَا عَبْدٌ ذَليلٌ ضَعيفٌ خائِفٌ مُسْتَجيرٌ».

«یا خَیْرَ الْمَسْوولینَ وَ اَوْسَعَ الْمُعْطینَ اُرْزُقْنِى وَ ارْزُقْ عِیالى مِنْ فَضْلِکَ فَانَّکَ ذُوالْفَضْلِ الْعَظیمِ» یعنى: «اى بهترین کسى که مردم از او حاجت می‌طلبند و اى بهترین بخشندگان، به من و عیالم از فضل خودت روزى بده که تو داراى فضل عظیمى».

در فرض سؤال، سجده واجب است ولی اگر زیاد تکرار کنند که موجب عسر و حرج گردد واجب نیست.

در مورد کف دست، ملاک استیعاب عرفی است یعنی اینکه مردم بگویند دستش را بر روی زمین گذاشته است هرچند تمام آن با زمین تماس نداشته باشد. لذا لازم است انگشتان را نیز در سجده بر زمین بگذارند و اگر عمداً بر روی زمین نگذارد، نماز اشکال دارد.

چنانچه نشستن روی صندلی سبب شود قیام و رکوع را به‌طورمعمول انجام دهد مقدم است اما اگر این دو را نتواند انجام دهد نشستن بر زمین به صورتی که سجده را کامل انجام دهد مقدم است.

با توجه به اینکه ذکر سجده آخر زیارت عاشورا، دعای مشتمل بر حمد و ثنای الهی است مانعی ندارد.

خواندن دعاها و زيارات و انجام سجده و فرستادن صلوات و ساير اذکار به طور کلي مانعي ندارد.‌

در فرض سؤال نماز صحيح است.

كسى كه نمی‌تواند پيشانى را بر زمين بگذارد بايد به‌اندازه‌ای كه می‌تواند خم شود و مهر یا چیز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است بر محل بلندترى قرار دهد كه پيشانى به آن برسد و كف دست‌ها و زانوها و انگشتان را به‌طورمعمول بر زمين بگذارد هرگاه نتواند خم شود بايد با سر اشاره كند و الا با چشم‌ها اشاره می‌نماید، يعنى آن را به‌قصد سجده می‌بندد و به نيّت سر برداشتن باز می‌کند و درهرصورت احتياط واجب آن است که مهر را بلند كند و بر پيشانى بگذارد، اگر هیچ‌یک از این‌ها را نتواند احتياط واجب اين است كه در قلبش نيّت سجده كند.