مفهوم قصاص
قصاص کردن یعنی چه و به چه طریقی انجام می گیرد؟
كيفر، نوعى از مجازات است كه مشابه با جنايت انجام شده مى‌باشد؛ مثل اينكه شخصى كسى را عمداً بكشد كه اولياى دم حق دارند او را زير نظر حاكم شرع بكشند
ادعای متجاوز به عنف بودن مقتول برای انجام قتل توسط قاتل
قتلى در منزل زن و شوهرى واقع شده متّهم ابتدا در محضر دادگاه، علّت قتل را متجاوز به عنف بودن مقتول اعلام مى کند، و اقرار به مباشرت در قتل مى نماید; لکن بعدها آن را تکذیب مى نماید با توجّه به اظهارات متّهمه، و انگیزه شرافتمندانه در قتل مذکور، آیا مورد از موارد قصاص است؟
چنانچه ثابت شود که قاتل آن زن است، تا ثابت نشود که انگیزه آن حفظ ناموس خویش بوده، باید قصاص شود.
قصاص قاتلی که در حال مستی مرتکب قتل شده
قاتل مدّعى است که در حال مستى مرتکب قتل شده و اصلاً قصد قتل نداشته است، آیا در صورت صحّتِ ادّعاىِ متّهم قصاص وى منتفى مى گردد؟
اگر مستى ثابت نشود، قصاص ثابت است و اگر مستى در حال قتل ثابت شود دو حالت دارد: نخست این که کسى بوده که در حال مستى غالباً مرتکب امثال این امور مى شده، در این جا نیز قصاص ثابت است; در غیر این صورت فقط دیه دارد.
حکم عفو ممسک و مکروه توسط اولیای دم
فقها گفته اند: حکم اکراه کننده در قتل، حبس ابد است و حکم نگاه دارنده، کور کردن چشم اوست، آیا در صورتى که یک نفر اکراه کند و دیگرى امساک کند و سوّمى مرتکب قتل شود همان گونه که اولیاى دم مى توانند از قاتل گذشت کنند، آیا از اکراه کننده و امساک کننده نیز مى توانند گذشت کنند؟ یا این که این یک حدّ الهى مانند حدّ زناست که قابل گذشت نیست؟
چنانچه اولیاى دم از ممسک و مکره صرف نظر کنند اجراى احکام مربوط به آنها، دلیلى ندارد و شبیه حکم قصاص است و حکم مکره و ممسک هردو حبس است و کور کردن، فقط حکم رایى (بیننده یا دیده بان) مى باشد و آن در صورت خاصّى است.
رضایت برادران و خواهران مقتول در صورت رشیده شدن فرزند مقتول
فردی بقتل میرسد، حین الفوت دارای پدر و دختر صغیر بوده ، پدر او به ولایت قهری دعوی قتل را تعقیب می نماید، پدر نیز به رحمت خداوند واصل می گردد، عموها و عمه های دختر صغیر بعنوان ورثه پدر مقتول دعوی را ادامه می دهند یکی از عموها نیز قیمومیت صغیر را می پذیرد، دختر صغیر به سن رشد رسیده و دادگاه به رشید بودن وی حکم می دهد دختر در مقام تنها وارث قصد سازش و ختم دعوی قتل را دارد آیا عموها و عمه ها نیز در اعلام گذشت مدخلیت دارند یا اعلام گذشت دختر رشید کفایت دارد؟
رضایت عموها و عمه ها نیز لازم است.
حکم قصاص در صورت جنین بودن ولی دم
فردى کشته شده، و از او یک زن باردار باقى مانده است. با توجّه به این که زوجه ولىّ دم واقع نمى شود، آیا حمل او ولىّ دم در مسأله قصاص خواهد بود؟ اگر همراه این حمل وارث دیگرى وجود داشته باشد، آیا وارث به تنهایى ولىّ دم خواهد بود؟
باید انتظار بکشند، چنانچه حمل زنده متولّد شد در صورت انحصار فقط او ولىّ دم است. در غیر این صورت شریک در این امر خواهد شد.
قصاص فردی که همزمان قتل عمد و شبه عمد را مرتکب شده
فردى همزمان هم قتل عمد انجام داده و هم قتل شبه عمد و اولياى مقتولِ اوّل تقاضاى قصاص و اولياى مقتولِ دوم تقاضاى ديه كرده اند، طبق قانون، مهلت پرداخت ديه تا دو سال است، آيا بر اولياى مقتولِ قتل عمدى لازم است قصاص را تا زمان پرداخت ديه عقب بيندازند؟
به خاطر جمع بين حقِ اولياى دو قتل، بايد اولياى مقتولِ قتل عمد، صبر كنند.
ادعای اعسار جانی که محکوم به دیه
فردى عمداً چشم کسى را از بین برده، و طبق شهادت شهود و تحقیق از طرفین، موضوع پرونده از موارد قصاص تشخیص داده شده است. ولى جانى قبل از صدور حکم تقاضاى تبدیل قصاص به دیه را نموده، و مجنىّ علیه نیز موافقت کرده، و حکم به دیه صادر شده، ولى بعد از قطعى شدن حکم دادگاه بدوى و تجدید نظر، محکوم علیه مدّعى اعسار شده است آیا تقاضاى اعسار با توجّه به این که قصاص با درخواست مصدوم به دیه تبدیل شده، قابل رسیدگى است؟
در صورتى که شرایط شخص جانى تغییر نکرده، ادّعاى اعسار از او پذیرفته نیست; ولى اگر شرایط عوض شده، مثلا در این اثنا ضرر و زیان مهمّى به او رسیده، این ادّعا با شهادت شهود از او پذیرفته مى شود.
کشته شدن فردی که مزاحم ناموسی بوده در اثر ضرب و جرح
فرد با ایجاد رابطه نامشروع علنى با زن شوهردارى در مدّت طولانى و بطور مکرّر، باعث برانگیخته شدن احساسات و غیرت همسر و برادر آن زن شده است; آنان در صدد شناختن شخص مزبور برآمده که اتّفاقاً شخص مزبور به امید به دام انداختن صیدى جدید و به نیّت زنا به منزل آن زن آمده و به دست شوهر و برادر آن زن گرفتار مى شود، على رغم این که قصد کشتن مشارٌالیه نبوده، بلکه قصد، تحویل به مراجع ذیصلاح بوده است; ولى در نهایت به لحاظ شدّت ضربات وارده وى به قتل مى رسد حال با توجّه به این که (او را مهدورالدّم مى دانسته اند و) فساد اخلاقى مقتول در موارد متعدّد و این مورد احراز شده و مقتول نیز از شوهردار بودن آن زن، اطّلاع داشته و خود باعث اغفال و گمراهى او شده است. حال قتل از چه نوع قتلی به حساب می آید و حکم ضاربین فوق (که شامل 6 مرد و یک زن مى باشند) چه می باشد؟
اگر ضربات وارده بر او ضرباتى بوده است که به حسب عادت موجب قتل مى شده و یقین به مهدورالدّم بودن او نداشته اند قتل عمد محسوب مى شود و اولیاى مقتول حقّ قصاص دارند و اگر بخواهند هر کدام از قاتلین را قصاص کنند باید شش هفتم دیه او را بپردازند و چون بعید است زیر بار بروند، مبدّل به دیه مى شود. و با توجّه به این که آن شخص فرد بسیار آلوده اى بوده اگر اولیاى مقتول، قاتلین را عفو کنند بسیار بجاست و هرگاه آن ضربات عادتاً موجب قتل نبوده، ولى منتهى به قتل شده، یا این که قاتلین یقین به مهدورالدّم بودن او داشته اند دیه دارد. ضمناً درست است که آن مرد فاسق مجازات شدیدى دارد، ولى تنها باید به حکم حاکم شرع باشد.
کشته شدن کودک در خصومت بین چند نفر
عدّه اى از روى خصومت به سوى یکدیگر تیراندازى کرده اند پسر بچّه 12 ساله اى، که از آنجا عبور مى کرد، به واسطه تیر شخص معیّنى به قتل رسد حال حکم چیست؟
در صورتى که آن بچّه را دیده و در عین حال به سوى او تیر اندازى کرده، قتل عمد است; هر چند قصد کشتن خصوص او را نداشته باشد. و در صورتى که توافق بر دیه کنند، تمام دیه بر عهده قاتل است.
معیار قصاص در ضربات کبودى، سیاهى، سرخى
ضربات کبودى، سیاهى، سرخى چنانچه عمدى باشد و قصاص ممکن باشد قصاص دارد یا دیه؟
در صورتى که رعایت مطابقت ممکن شود، قصاص مانعى ندارد.
صاحب حق قصاص در قتل عمد
صاحبِ حقِّ قصاص در قتل عمد چه کسى است؟
مجنىّ علیه صاحب حق است، و از او به ورثه مى رسد.
