مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

هرگاه چيزى كه سجده بر آن صحيح است در اختيار ندارد، يا به‌واسطه گرمى و سردى زياد نمى‏تواند بر آن سجده كند، بايد بر لباسش اگر از كتان يا پنبه است سجده كند و اگر از چيز ديگر است (مثلاً از پشم است) بر همان يا بر فرش سجده نمايد و اگر آن‌هم ممكن نيست بر فلزات و اشياء معدنى سجده‏ كند و اگر مطلقاً چيزى پيدا نمی‌کند كه بتوان بر آن سجده كرد بر پشت دست خود سجده می‌کند، بنابراین پشت دست آخرين چيزى است كه می‌توان‌ بر آن سجده كرد.

سجده بر آجر و سفال و سيمان جايز است.

سجده بر آسفالت صحیح نیست.

سجده بر سنگ‌های معدنى مانند سنگ مرمر و سنگ‌های سفيد و سياه و حتّى عقيق اشكال ندارد و هم‌چنین سجده بر سنگ‌آهک و سنگ گچ چه قبل از پخته شدن و چه بعدازآن صحيح است.

سجده بر ناخن، مطلقاً صحیح نیست. بر پشت دست نیز تا زمانی که چیزهایی که سجده بر آن صحیح است، در اختیار دارد، صحیح نیست، هم‌چنین در سجده‌های مستحبی می‌توانند بر فرش سجده نمایند.

سجده بر هر دو جایز است.

سجده بر کاغذ و دستمال‌کاغذی صحیح است.

این کار جایز نیست.

درصورتی‌که همان سنگ مخصوص بوده باشد سجده بر آن مانعی ندارد.

سجده کردن بر خاک موضوعیت ندارد، اگرچه خاک نسبت به چیزهای که سجده بر آن صحیح است اولویت دارد.

درصورتی‌که همراه با مغز باشد جایز نیست ولی پوست خالی مانعی ندارد.

براى سجده، بهتر از هر چیز تربت حضرت سیّدالشّهدا (علیه‌السلام) است و بعدازآن بدین ترتیب: خاک پاک، سنگ و گیاه.