قرار دادن حق فسخ در صورت عدم پرداخت بهموقع ثمن
اگر خانهای بهصورت نسیه معامله گردد، و در ضمنِ عقد شرط شود که چنانچه خریدار از پرداخت ثمن در موعد مقرّر خوددارى نماید، فروشنده حقّ فسخ معامله را دارد. ولى مدّت استفاده از این خیار مشخص نشده باشد. با توجّه بهضرورت تعیین مدّت خیارِ شرط در عقد، آیا چنین معاملهای شرعاً صحیح است؟
این معامله و این شرط اشکالى ندارد، و استفاده از حقّ مزبور در حدود عرف و عادت محل است. در ضمن باید توجّه داشت که فاسد بودن شرط، سبب فساد عقد نمیشود.
شرط تصرف فروشنده در مورد معامله تا زمان حیاتش
اگر پدرى تمام دارایى، یا عمارت مسکونیاش را به فرزند خود بفروشد، مشروط بر اینکه مادام الحیاة در حیطه تصرّف خودش باشد آیا جایز است؟ در صورت جواز اگر در حیات پدر، فرزند فوت کند آیا بیع به قوّت خود باقى است، یا فسخ میشود؟
بیع مزبور صحیح بوده و آن اموال با اهمان شرایط به ورثه آن مرحوم منتقل میشود و پدر مادام الحیاة فقط حقّ تصرّف در منافع را دارد.
گرفتن سود از شرکتهای خارجی
آیا سودی که شرکت گولدن استار به اعضای خود میدهد در مقابل سود فراوانی که عاید این شرکت میشود ربا محسوب میشود؟ آیا اخذ ربا از شرکتهای خارجی در معاملات البته نه با این نام اشکال دارد؟
گرفتن ربا از شرکتهای خارجی اشکالی ندارد ولی سود شرکتهای زنجیره ای مانند گلدکوئیست حرام است.
شرط ضمن عقد خارج لازم
آیا شرایط ذیل که خریدار و فروشنده در ضمن عقد خارج لازم متعهّد گردیدهاند، لازمالاجراست؟الف) در ظرف مدّت حداکثر 80 روز از تاریخ این مبایعهنامه، در دفترخانه رسمى حاضر و سند به نام خریدار تنظیم و تحویل گردد.ب) چنانچه بند «الف» رأس مدّت مقرّر به اجرا درنیاید شخصِ مقصّر موظّف است بیستوپنج درصد از بهاى مورد معامله را بهعنوان خسارت بهطرف دیگر پرداخت نماید.ج) کشف هرگونه فساد تا تاریخ تنظیم سند و تحویل ملک مورد معامله به عهده فروشنده میباشد.د) کلیّه هزینهها و مخارج مربوط به انتقال سند به عهده فروشنده میباشد; مگر هزینه حقّ الثّبت که به عهده طرفین میباشد.هـ) کلیّه خیارات، حتّى خیار غبن فاحش بل افحش، از طرفین ساقطشده استضمناً فروشنده متعهّد گردید که اگر در موعد مقرّر اقدام به تخلیه ننماید و یا در موعد مقرّر در بند «الف» در محضر حاضر نگردد روزانه مبلغ پانصد هزار ریال تحت عنوان خسارت به خریدار پرداخت نماید.
شرایط مزبور کلاً صحیح و لازمالاجراست.
معاوضه اجناسی که هم بهصورت وزنی و هم بهصورت عددی معامله میشوند
خرید یا فروش اجناسی که در بازار هم بهصورت عددی فروخته میشود و هم بهصورت وزنی، در این موارد خریدوفروش به یکدیگر که همجنس باشند اشکال دارد؟
اگر به نیت عددی باهم معاوضه کنند در فرض سؤال ربا نیست.
شرط قمار گونه در ضمن معامله یا معاوضه
دو نفر ملکی را معاوضه میکنند و شرط میکنند اگر یکی از طرفین سند ملک را به نام دیگری نزند معاوضه فسخ و ملک فرد ناقض شرط، بهعنوان خسارت متعلق بهطرف دیگر باشد آیا چنین شرطی جایز است؟
هرگاه تمام شرایط معاوضه جمع باشد این شرط مانعی ندارد ولی بهتر است ازاینگونه شرطهای قمار مانند، پرهیز کنند.
ربای در معاملات معاوضی
اگر کسی مثلاً ده کیلو گندم امسال به کسی بدهد و سال آینده ده کیلو برنج در قبال ده کیلو گندم سال قبل بگیرد چه حکمی دارد؟
چنانچه قیمت آنها مساوی نباشد جایز نیست.
شرط بازنگرداندن بیعانه در صورت انصراف خریدار
قبل از انجام معامله ماشین مشتری مبلغی را بهعنوان بیعانه به فروشنده میدهد تا جنس را برایش نگه دارد و به دیگران نفروشد و باهم شرط میکنند که اگر از خرید پشیمان گشت بیعانه به او بازنخواهد گشت، حال مشتری پشیمان گشته آیا چنین شرطی صحیح بوده و فروشنده میتواند طبق شرط در بیعانه تصرف کند؟
نوعی قرارداد است و اشکالی ندارد.
ربا بودن هر نوع اضافه در معامله دو کالای همجنس
میفرمایید اگر مثلاً ده کيلو گندم بخرد، که در هنگام خرمن ده کيلو گندم يا جو بدهد، حرام است و مانند اين است که زيادي گرفته باشد. زيادي گرفتن در اين حالت چگونه است؟
در ادلّه ربا هر اضافهای خواه عينيه يا فعليه يا اعتباريه باشد، ربا شمردهشده است (کل قرض جرّ منفعةً فهو ربا) و چون گندم را نقد گرفته و بعد از مدّتي گندم يا جو را میدهد، اين تفاوت زمان مانند زيادي گرفتن و ربا است.
موارد رباي بدون اشکال
در چه مواردی ربا حرام نیست؟
1- ربا گرفتن مسلمانان از كفّارى كه در پناه اسلام نيستند.2- ربا گرفتن پدر و فرزند از يكديگر.3- ربا گرفتن زن و شوهر از يكديگر.