مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

چنانچه شخصى تنها از طريق ثبت‌نام و قرار گرفتن در نوبت قادر بر انجام حج بوده و ثبت‌نام كرده و به هنگام ثبت‌نام بقيّه هزينه‌هاى حج و ديگر شرايط استطاعت را داشته، امّا هنگامی‌که نوبتش رسيده براثر گران شدن هزينه حج، يا تورّم شديد و پايين آمدن ارزش پس‌اندازش، يا هزينه‌هاى پس از سفر كه در محيط او اجتناب‌ناپذير است، نتواند بقيّه هزينه‌ها را تأمين كند واجب نيست به حج برود و مستطيع به شمار نمى‌رود.

هرگاه حج بر كسى واجب شود، در صورت كوتاهى در انجام حج واجب، حج بر او مستقر مى‌گردد؛ يعنى بايد در اولین فرصت ممكن به هر شكلى كه مى‌تواند و لو با اجیر شدن به‌عنوان کارمند یا خدمه و امثال آن باشد، یا با قرض و وام گرفتن باشد؛ باید حج را بجا آورد، مگر اين‌كه موجب عسر و حرج شديد شود.

اگر شخصى با اعتقاد به این‌که مستطيع نيست، نيّت حج مستحب كند، سپس معلوم شود كه مستطيع بوده، كفايت از حجةالاسلام (حج واجب) مى‌كند.

كسى كه در محل زندگى‌اش مستطيع نمى‌باشد واجب نيست به حج برود؛ هرچند استطاعت حج ميقاتى را داشته باشد، ولى اگر به حج برود و زمانى كه به ميقات مى‌رسد استطاعت حج با تمام شرايط ديگر (غیر از رجوع به‌کفایت) حاصل گردد، مستطيع مى‌شود و كفايت از حج واجب او مى‌كند.

اگر مستطیع است باید حج به جا آورد ولی چنانچه توان دارد از سوی خودش و دوستان به آن همسایه و دیگران که نیاز مالی دارند نیز کمک کند.‌

شخصى كه مستطيع نيست، اگر هزينه‌هاى حج را با قرض گرفتن از ديگران فراهم كند، مستطيع نمى‌شود؛ هرچند بتواند در آينده بدهى خود را به‌راحتی بپردازد؛ و اگر با چنين پولى حج بجا آورد كفايت از حجةالاسلام نمى‌كند؛ هرچند حجش صحيح است. آرى اگر معادل وام، اموالى داشته باشد كه از محل آن بتواند بدهى خود را به‌آسانی بپردازد، مستطيع است.

استطاعت مالى به معنای داشتن زاد و توشه و آنچه موردنیاز او در سفر و به هنگام بازگشت است.

در استطاعت براى حج، علاوه برداشتن هزينه رفت‌وبرگشت، داشتن ضروریات زندگى و آنچه در گذران زندگى به آن نياز دارد نيز شرط است؛ مثل خانه مسكونى (ملكى يا اجاره‌اى یا وقفی و مانند آن)، اثاث خانه، وسيله سوارى و مانند آن؛ البتّه در حدّى كه مناسب شأن او باشد و چنانچه عين آن‌ها را ندارد، پول يا معادل قيمت آن را داشته باشد.

چنانچه كسى منزل گران‌قیمتی دارد كه زائد برشان اوست و چنانچه آن را تبديل به منزل مناسب كند قادر بر حج خواهد بود، بايد اين كار را انجام دهد و به حج برود.

ظاهر اين است كه احرامش صحيح و حج او، كفايت از حجةالاسلام مى‌كند.

كسانى كه براى خدمت در سفر حج استخدام مى‌شوند، خواه به‌عنوان روحانى كاروان باشند، يا مدير، معاون و خدمه كاروان، يا اعضاى ستاد و بعثه حج، يا طبيب و پرستار، يا مأمورین انتظامى و مسؤولين بانك و غیر این‌ها و به اين صورت حج خود را بجا مى‌آورند، حج واجب آن‌ها محسوب مى‌شود، به‌شرط این‌که هزينه خانواده ایشان نيز در اين مدّت تأمين باشد، ولى تأمين زندگى آن‌ها در بازگشت شرط نيست و درهرحال هرگاه چنين پيشنهادى به آن‌ها شود و تاكنون حج واجبشان را بجا نياورده باشند واجب نیست بپذیرند هرچند بهتر قبول آن است.

كسانى كه بدهكار ادارات دولتى، مانند اداره دارايى و شهرداری و مانند آن هستند و براى پرداخت آن تحت‌فشارند، مستطيع نمى‌باشند، مگر این‌که اموالى در اختيار داشته باشند كه هزينه هر دو را تأمين نمايد.