مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

هرگاه وارث، يك دايى يا يك خاله و عمو و عمّه مادرى و عمو و عمّه پدرى و مادرى يا پدرى باشد مال را سه قسمت مى‏كنند، يك قسمت را دايى يا خاله می‌برد و دو قسمت باقی‌مانده را سه سهم مى‏كنند، يك سهم آن به عمو و عمّه مادرى مى‏رسد (و بنا بر احتياط واجب در تقسيم باهم مصالحه مى‏كنند) و دو سهم ديگر را ميان عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى قسمت مى‏نمايند و عمو دو برابر عمّه می‌برد.

با توجه به اينکه اين وصيت پدربزرگ درواقع نوعي هديه است بين ورثه مادر مرحومتان به‌صورت مساوي تقسيم می‌شود.

سهم ارث عمو و عمّه و دايى و خاله را (درصورتی‌که همه پدر و مادرى باشند كه غالباً چنين هستند) مى‏توان چنين خلاصه كرد: به يك عمو يا يك عمّه تمام مال مى‏رسد و اگر وارث چند عمو يا چند عمّه باشند به‌طور مساوى مى‏برند و اگر هم عمو و هم عمّه باشند عمو دو برابر عمّه می‌برد و اگر يك دايى يا يك خاله باشد تمام مال به او مى‏رسد و اگرچند دايى يا چند خاله باشد، يا هم دايى و خاله باشند، مال را به‌طور مساوى تقسيم مى‏كنند و هرگاه عمو و عمّه و دايى و خاله باشند، عمو و عمّه دو سهم مى‏برند و دايى و خاله يك سهم و هر عمو دو برابر عمّه می‌برد، امّا سهم دايى و خاله مساوى است.

در چنین صورتى ضامن جریره می‌تواند دیه را باز پس بگیرد یعنى نه ارث می‌برد و نه دیه را می‌پردازد.

هرگاه وارث فقط يك دايى يا يك خاله باشد همه مال به او مى‏رسد و اگر هم دايى و هم خاله باشد (و همه پدر و مادرى يا پدرى يا مادرى باشند) مال به‌طور مساوى ميان آنها قسمت می‌شود و احتياط مستحب آن است كه با يكديگر مصالحه كنند.

اگر وارث، جد يا جدّه مادرى (يا هر دو) با برادران مادرى باشد، جد در حكم يك برادر و جدّه در حكم يك خواهر است و مال را در ميان خود به‌طور مساوى تقسيم مى‏كنند.

هرگاه وارث جد و جدّه پدرى و جد و جدّه مادرى باشد مال سه قسمت می‌شود يك قسمت آن را جد و جدّه مادرى، به‌طور مساوى بين خود تقسيم‏ مى‏كنند و دو قسمت آن را جد و جدّه پدرى طورى تقسيم مى‏كنند كه سهم جد دو برابر جدّه باشد.

با توجّه به اين كه اين شرط كاملا مبهم است خالى از اشكال نيست.

هرکدام از جد و جدّه یک‌ششم می‌برند و بقیّه میان سه خواهر تقسیم می‌شود.

مال سه قسمت می‌شود، دو قسمت سهم جد يا جدّه پدرى است و يك قسمت سهم جد يا جدّه مادرى.

اگر وارث يك دايى يا يك خاله و عمو و عمّه باشد، چنانچه عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى، باشند مال را سه قسمت مى‏كنند يك قسمت را دايى يا خاله می‌برد و از بقيّه دو قسمت به عمو و يك قسمت به عمّه مى‏دهند، بنابراين اگر مال را نه سهم كنند سه سهم به دايى يا خاله و چهار سهم به عمو و دو سهم به عمّه مى‏رسد.

تا وقتی حتی يك نفر از هر گروهی زنده‌اند اولاد آنان ارث نمى‏برند و تا اولاد آنها زنده‌اند اولاد آنها ارث نمى‏برند و تنها يك استثناء دارد و آن اين‏كه: در گروه سوم اگر ميّت عموى پدرى و پسرعموی پدرى و مادرى داشته باشد، عموى پدرى ارث نمى‏برد و مال به پسرعموی پدر و مادرى مى‏رسد.