جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

در زكات فطره خوراك شخصى خود انسان ملاك نيست بلكه خوراك معمولى اهل شهر و يا محل ملاك است؛ بنابراين، كسى كه هميشه برنج مى‏خورد می‌تواند زكات فطره را از گندم بدهد.

اجرت وزن كردن گندم و جو و مانند آن، كه براى زكات مى‏دهد بر خود اوست.

زکات یکی از عبادات مالى اسلام است که با شرایط خاصی واجب می‌شود؛ در اهمیت زکات همین بس که خداوند متعال در قریب به سى آیه قرآن کریم پس از دستور به نماز، سفارش به زکات می‌کند؛ گویى رابطه عمیقی بین نماز و زکات است، به‌طوری‌که نماز بى زکات، نماز مقبولى نخواهد بود. همچنین روایات فراوانى در مورد زکات وجود دارد، ازجمله در روایتى آمده است که: «مانع زکات و شخصى که زکات بر او واجب شده و نمی‌پردازد مسلمان از دنیا نمی‌رود»؛ زکات همانند خمس، موارد معیّنى دارد: یک قسم از آن زکات بدن و حیات انسان است که هرسال یک‌مرتبه در روز عید فطر پرداخت می‌شود و تنها بر کسانى که قدرت پرداخت آن را (ازنظر مالى) دارند واجب است و قسم دیگر زکات اموال است که به نُه چیز (گندم، جو، خرما، کشمش، شتر، گاو، گوسفند، طلا و نقره سکه‌دار) تعلّق می‌گیرد.

هرگاه طلا و نقره سكّه‏ دار رايج را زن‌ها به‌صورت زینت‌آلات درآورند و براى زينت از آن استفاده كنند زكات ندارد.

كسى كه سيد است نمى ‏تواند از غير سيد زكات فطره بگيرد.

کاه زکات ندارد.

با توجه به آیه 41 سوره مبارکه انفال (...فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ‏...) که با حرف‌اضافه «لام» آمده است، دلالت بر ملکیت و مشارکت در عین می‌کند و لذا چنانچه خمس را نپردازد و درآمدی از سرمایه کسب کند باید خمس درآمد را نیز بپردازد. البته در زکات چنین دلیل روشنی نداریم ولی به فتوای ما زکات نیز به‌عین تعلّق می‌گیرد نه ذمّه؛ بنابراین تصرف در مالی که زکات به آن تعلق‌گرفته جایز نیست مگر با اجازه حاکم شرع، مانند دیگر اموال مشاع که تنها با رضایت همه شرکا می‌توان در آن تصرف کرد و تصرف هرکدام به‌تنهایی، هرچند به مقدار سهم خودش، بدون رضایت دیگرآنجایز نیست.

هرگاه طلا و نقره سکه‌دار رايج را زن‌ها به‌صورت زينت‏آلات درآورند و براى زينت از آن استفاده كنند زكات ندارد.

هرگاه به گمان اين‏كه كسى فقير است به او فطره دهند و بعد معلوم شود فقير نبوده، مى‏تواند آن مال را پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر پس نگيرد بايد از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بين رفته باشد، در صورتى كه گيرنده فطره مى‏دانسته آنچه را گرفته زكات فطره است، بايد عوض آن را بدهد و در غير اين صورت عوض بر او واجب نيست و اگر دهنده فطره در تحقيق حال فقير كوتاهى نكرده باشد بر او هم چيزى نيست.

به طلا و نقره همه‌سال زكات تعلّق می‌گیرد، يعنى اگر انسان زكات مقدار طلا يا نقره را بدهد و سال بعد نيز شرايط در او جمع باشد بايد دوباره زكات آن را بدهد تا زمانى كه از حدنصاب بيفتد، ولى در خمس چنين نيست، يعنى اگر مال را یک‌بار خمس دادند ديگر خمس به آن تعلّق نمى‏گيرد، مگر این‌که اضافه شود، همچنين گندم و جو و كشمش و خرما يك‏بار بيشتر زكات ندارد.

اگر مالك گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در بين سال بالغ شود زكات بر او واجب نيست ولی در مورد گندم و جو و كشمش و خرما زكات در صورتى واجب است كه هنگام واجب شدن زكات صاحب آنها بالغ باشد.

مثقال شرعی حدود 3/4 (سه و چهاردهم) گرم است.