خمس معدنى که ملک چند نفر است
اگرچند نفر باهم چیزی از معدن استخراج کنند محاسبه خمس چگونه است؟
اگرچند نفر چيزى را از معدن استخراج كنند بايد بعد از كم كردن مخارج، خمس آن را بدهند، خواه كم باشد يا زياد بنا بر احتياط واجب.
اگرچند نفر چيزى را از معدن استخراج كنند بايد بعد از كم كردن مخارج، خمس آن را بدهند، خواه كم باشد يا زياد بنا بر احتياط واجب.
اگر شرایط و نصاب معدن جمع باشد خمس دارد.
با توجه به آنچه نوشتهاید، هرگاه صدها سال بر آن گذشته، اشیاى مذکور حکم گنج را دارد و خمس آنها واجب است البته در مورد گنج در زمان حکومت اسلامی باید طبق مقررات حکومت اسلامی عمل شود. ولی درهرحال اگر موجب نبش قبر مسلمان شود جایز نیست مگر اینکه اثرى از اموات باقى نباشد.
گنج داراى نصاب است و نصاب آن صد و پنج مثقال نقره يا پانزده مثقال طلا است، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از گنج بهدستآمده به اين مقدار برسد خمس آن واجب است، امّا اگر كمتر از آن باشد خمس آن واجب نيست و اگر قيمت آن به پانزده مثقال طلا نرسد ولى به صد و پنج مثقال نقره برسد باز خمس آن واجب است و همچنين عكس آن.
اگر معدنى را كه در ملك ديگرى استخراج كند، آنچه از آن به دست مىآيد مال صاحب آن زمين است و چون صاحبملک براى بيرون آوردن آن خرجى نكرده، بايد خمس تمام آنچه از معدن استخراجشده بدهد، ولى اگر اين كار به دستور او انجامگرفته هزينه آن بر عهده اوست و از درآمد معدن كم میشود.
البتّه بهعنوان اوّلى گنجها با شرایطى متعلّق به صاحبان زمین و در اراضی مباح، متعلق به یابنده آن است; ولى هرگاه حکومت اسلامى به خاطر مصالحى که در عناوین ثانویه میگنجد لازم ببیند که گنج در اختیار بیتالمال اسلام قرار گیرد، باید مطابق آن عمل شود.
هرگاه انسان بهواسطه فرورفتن در دريا جواهراتى مانند لؤلؤ و مرجان و مانند آن از دريا بيرون آورد بايد خمس آن را بدهد، بهشرط آنكه قيمت آن بعد از كم كردن مخارج بيرون آوردن كمتر از يك مثقال شرعى طلاى سکهدار نباشد (مثقال شرعى 18 نخود است) خواه آن جواهرات معدنى باشد يا روييدنى و خواه در یکمرتبه از دريا بيرون آورد يا در چند دفعه پشت سر هم و بافاصله که عرفا یکمرتبه حساب شود، از يك جنس باشد يا از چند جنس.
درصورتیکه دولت پول را بهعنوان جایزه بدهد خمس آن مانند سایر درآمدها است و اگر بخشی از گنج را بدهد طبق خمس گنج محاسبه میشود.
هرگاه کسانى معادنى در آنجا پیدا کنند، متعلّق به خود آنهاست.
اگر در ظرفهای متعدّدى كه در یکجا دفن شده مالى پيدا كند كه قيمت آن رویهمرفته به حدّ نصاب برسد، بايد خمس آن را داد، ولى اگر گنجهاى متعدّدى درجاهای مختلف پيدا كند هرکدام از آنها كه قيمتش به حدّ نصاب برسد خمس دارد و لازم نيست آنها را رویهم حساب كند.
هرگاه چند نفر جواهراتى را از دريا بيرون آورند بنا بر احتياط واجب لازم نيست سهم هرکدام بهاندازه نصاب برسد، بلكه اگر مجموعاً بهاندازه نصاب باشد بايد خمس آن را بدهد.
آنهایی كه داراى اهمیت است بايد با اجازه حكومت در آن تصرّف نمود و آنهایی كه جزئى است تعلّق به صاحبملک دارد.