مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

گوسفندى را که براى زکات می‌دهد احتیاط واجب آن است که حداقل سال اوّل آن تمام‌شده باشد اگر بز می‌دهد دو سال آن تمام‌شده باشد.

گاو داراى دو نصاب است: نصاب اوّل 30 رأس است، يعنى وقتى شماره گاوها به 30 رسد اگر شرايط زکات را دارا باشد، بايد يك گوساله نر يا ماده كه لااقل داخل سال دوم شده باشد زكات دهد. نصاب دوم 40 رأس است و زكات آن يك گوساله ماده است كه لااقل داخل سال سوم شده باشد و آنچه در بين 30 و 40 باشد زكات ندارد، مثلاً كسى كه (35) گاو دارد فقط زكات 30 رأس آن را مى‏دهد و همچنين اگر از (40) گاو زيادتر شود تا به 60 نرسيده، فقط زكات همان 40 گاو را مى‏دهد و هرگاه به 60 رسيد بايد دو گوساله كه لااقل داخل سال دوم شده بدهد، همین‌طور هرچه افزايش يابد آن‌ها را سی‌سی، يا چهل چهل و يا اگر ممكن است با 30 و 40 حساب كند و مطابق دستور بالا عمل نمايد، امّا بايد طورى حساب كند كه چيزى باقى نماند، يا اگر مى‏ماند از 9 بيشتر نباشد، مثلاً كسى كه 70 رأس گاو دارد بايد به‌حساب 30 و 40 حساب كند و هرکدام را مطابق دستور بالا زكات بدهد و كسى كه 80 رأس گاو دارد با حساب چهل چهل حساب كند.

براى شتر 12 نصاب است: اوّل: 5 شتر و زكات آن يك گوسفند است و كمتر از اين مقدار، زكات ندارد. دوم: 10 شتر و زكات آن دو گوسفند است. سوم: 15 شتر و زكات آن سه گوسفند است. چهارم: 20 شتر و زكات آن چهار گوسفند است. پنجم: 25 شتر و زكات آن پنج گوسفند است. ششم: 26 شتر و زكات آن يك شتر است كه داخل سال دوم شده باشد. هفتم: 36 شتر و زكات آن يك شتر است كه داخل سال سوم شده باشد. هشتم: 46 شتر و زكات آن يك شتر است كه داخل سال چهارم شده باشد. نهم: 61 شتر و زكات آن يك شتر است كه داخل سال پنجم شده باشد. دهم: 76 شتر و زكات آن دو شتر است كه داخل سال سوم شده باشد. يازدهم: 91 شتر و زكات آن دو شتر است كه داخل سال چهارم شده باشد. دوازدهم: 121 شتر و بالاتر از آن است كه بايد يا چهل چهل حساب كند و براى هر 40 شتر يك شتر بدهد كه داخل سال سوم شده باشد، يا پنجاه‌پنجاه حساب كند و براى هر پنجاه شتر يك شتر بدهد كه داخل سال چهارم شده باشد و يا با چهل و پنجاه حساب كند، ولى در اینجا نیز باید طورى حساب كند كه چيزى باقى نماند و يا اگر باقى مى‏ماند از 9 شتر بيشتر نباشد و شتر زكات بايد حتماً ماده باشد.

گوسفند 5 نصاب دارد: (40) گوسفند و زكات آن يك گوسفند است و كمتر از آن زكات ندارد. (121) گوسفند و زكات آن دو گوسفند است. (201) گوسفند و زكات آن سه گوسفند است. (301) گوسفند و زكات آن چهار گوسفند است. (400) گوسفند و بالاتر، كه بايد براى هر صد تاى آن‌ها يك گوسفند بدهد و مقدارى كه از صد تا كمتر است زكات ندارد و ميان دو نصاب نيز زكات نيست، يعنى اگر گوسفندان به (40) رسيده است تا به نصاب دوم كه (121) گوسفند است نرسد، فقط يك گوسفند مى‏دهد و همچنين در نصاب‌های بعد.

لازم نيست زكات را از خود گوسفندان بدهد، بلكه اگر گوسفند ديگرى بدهد جايز است و همچنين می‌تواند به‌جای گوسفند و گاو و شتر پول آن‌ها را بدهد، مگر آن‏كه دادن خود حيوان براى مستحق مفيدتر باشد در اين صورت احتياط واجب آن است كه خود آن را بدهد.

كسى كه زكات حيوان بر او واجب است اگر زكات را از مال ديگرش بدهد تا وقتی‌که شماره آن‌ها از نصاب كم نشده همه‌سال بايد زكات بدهد و هرگاه از نصاب افتاد ديگر زكات واجب نيست و اگر پيش از تمام شدن ماه يازدهم حيوان را با چيز ديگر عوض كند، زكات بر او واجب نيست، ولى اگر آن حيوانات را با گاو و گوسفند و شتر ديگرى عوض كند، مثلاً 40 گوسفند بدهد و 40 گوسفند ديگر بگيرد احتياط واجب آن است كه زكات آن را بپردازد.

مابين دو نصاب زكات ندارد، يعنى اگر از نصاب اوّل كه 5 شتر است بگذرد تا به نصاب دوم كه 10 شتر است نرسيده، فقط زكات 5 شتر را مى‏دهد، همچنين در نصاب‌های بعد.

به خاطر هزینه‌هایی که دارد بنا بر احتیاط واجب زکات آن را بپردازد.

اگر براى اين حيوانات چراگاهى كه كسى نكاشته بخرد يا اجاره كند، يا براى چراندن در آن متحمل مخارجى شود بايد زكات را بدهد، البتّه هزینه‌ها از آن کسر می‌شود.

در زكات‏ گوسفند و گاو و شتر علاوه بر شرايط عامه وجوب زکات، لازم است كه اين حيوانات بيكار باشد؛ اگر در تمام طول سال روزهاى پراکنده‌ای کارکرده، به‌طوری‌که حيوان كارگر محسوب نشود زكات آن واجب است.

هرگاه گوسفند و گاو و شتر به مقدار نصاب برسد زكات آن واجب است‏ خواه همه آن‌ها نر باشد يا ماده يا بعضى نر و بعضى ماده.

احتياط واجب آن است كه زكات گاو و گوسفند و شتر را اگر به حدنصاب برسد بدهد، خواه از علف بيابان بخورد يا علف دستى به آن بدهد و يا گاهى از اين و گاه از آن.