جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

در زكات فطره مانند زكات مال قصد قربت لازم است، يعنى بايد براى اطاعت فرمان خدا زكات فطره بدهد و نيّت فطره نيز شرط است.

وقت اداى زكات فطره، روز عيد فطر قبل از انجام نماز است؛ بنابراين، كسى كه نماز عید فطر را مى‏خواند بايد فطره را پيش از نماز عيد بدهد، ولى اگر نماز عيد را نمى‏خواند می‌تواند تا ظهر روز عيد تأخير بيندازد.

مستحب است شخص فقيرى كه فقط به‌اندازه يك صاع (تقريباً سه كيلو) گندم يا مانند آن دارد زكات فطره را بدهد و چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد فطره آن‌ها را بپردازد، می‌تواند آن يك صاع را به‌قصد فطره به يكى از آنان بدهد و او هم با همین قصد به ديگرى مى‏دهد تا نفر آخر و بهتر است بعداً آن را به كسى بدهند كه از خودشان نباشد و اگر يكى از آن‌ها صغير است ولى او به‌جای او بگيرد و بعد به شخص ديگرى دهد.

احتياط واجب آن است كه به فقير بيشتر از مخارج سالش و كمتر از يك صاع (تقريباً سه كيلو) داده نشود.

در زكات فطره خوراك شخصى خود انسان ملاك نيست بلكه خوراك معمولى اهل شهر و يا محل ملاك است؛ بنابراين، كسى كه هميشه برنج مى‏خورد می‌تواند زكات فطره را از گندم بدهد.

زكات فطره بر تمام كسانى كه قبل از غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و غنى باشند واجب است، يعنى بايد براى خودش و كسانى كه نانخور او هستند، هر نفر به اندازه يك صاع (تقريباً سه كيلو) از آنچه غذاى نوع مردم آن محل است، اعم از گندم و جو يا خرما يا برنج يا ذرت و مانند اينها به مستحق بدهد و اگر پول يكى از اينها را بدهد كافى است.

غنى كسى است كه مخارج سال خود و عيالاتش را دارد، يا از طریق کسب‌وکار به دست مى‏آورد و اگر كسى چنين نباشد فقير است، زكات فطره بر او واجب نيست و می‌تواند زكات فطره بگيرد.

اگر زكات فطره انسان بر ديگرى واجب باشد، بر خود او واجب نيست، ولى اگر كسى كه بر او واجب است نپردازد احتياط واجب آن است كه اگر می‌تواند خودش بدهد.

زنى كه شوهرش مخارج او را نمى‏دهد و نان‌خور ديگرى است فطره‏اش بر عهده كسى است كه نان‌خور او مى‏باشد و اگر زن غنى است و از مال خود خرج مى‏كند بايد شخصاً فطره را بدهد.

طفل شیرخوارى كه از مادر يا دايه شير مى‏خورد، فطره او بر كسى‏ است كه مخارج مادر يا دايه را مى‏پردازد و اگر از اموال خود آن طفل خرجش را بردارند فطره او بر كسى واجب نيست، نه بر خودش و نه بر ديگرى.

هرگاه انسان كسى را اجير كند و شرط نمايد كه مخارج او را نيز بدهد (مانند خدمتكار) بايد فطره او را هم بدهد، ولى در مورد كارگرانى كه مخارج آن‌ها بر عهده صاحب‌کار است و اين مخارج جزئى از مزد آن‌ها محسوب می‌شود، فطره آن‌ها بر صاحب‌کار واجب نيست، همچنين در میهمان‌خانه‌ها و مانند آن، كه معمول است كاركنان غذاى خود را در همان‏جا مى‏خورند و اين در حقيقت جزء حقوق آن‌ها محسوب می‌شود، فطره آن‌ها بر خودشان است، نه بر صاحب‌کار.

مخارج سربازها در سربازخانه‏ ها يا ميدان جنگ بر عهده دولت است، ولى فطره آنها بر دولت واجب نيست و اگر شرايط در خودشان جمع است بايد زكات فطره خود را بدهند.