حکم بیان اخبار دروغ برای ایجاد نشاط در جامعه
آیا خبرنگار میتواند براى ایجاد نشاط در جامعه به گفتن دروغ مای مصلحتى متوسّل شود؟
ایجاد نشاط مجوّز دروغ گفتن نیست.
ایجاد نشاط مجوّز دروغ گفتن نیست.
آرى، ممکن است خبرى صد در صد کذب باشد و خبرى پنجاهدرصد، یا کمتر، یا بیشتر؛ بنابراین در صدق و کذب، درجهبندی وجود دارد.
خبرنگار هم طبق ضوابط امربهمعروف میتواند عمل کند; درجایی که احتمال تأثیر وجود دارد و ضررى بر آن مترتّب نمیشود و منکر بودن آن مسلّم است، باید به وظیفه امربهمعروف و نهى از منکر عمل کند. مگر اینکه شغل او (که بهعنوان یک واجب کفایى عمل میکند) به خطر افتد; در این صورت میتواند این کار را بهطور غیرمستقیم انجام دهد; یعنى بهوسیله دیگران.
تا آنجایی که خبر به حدّ تواتر نرسد و محفوف به قرائن اطمینانبخش نباشد، باید آن را بهصورت خبر محتمل ذکر کند; نه خبر قطعى.
خبرنگار از طریق اطّلاع رسانى به افرادى که آماده انجاموظیفه در مورد این مبارزه هستند و همچنین از طریق افشاگرى در سطح جامعه، بهویژه اطّلاع رسانى درباره پیامدهاى سوء و اثرات زیانبار این تهاجم، میتواند غیرمستقیم کمک کند.
خبرنگاران شرایط خاصی دارند: وثاقت و امانت، هوش کافى براى فهم مطالب و حافظه قوى براى نگهدارى و حفظ مطالب و از همه مهمتر، بینظری و حُسن نیّت و آلوده نکردن اخبار با سلیقه شخصى، ازجمله این شرایط است.
اسرار هیچ مسلمانى را نمیشود افشا کرد; مگر در مواردى که مصلحت مهمتر در کار باشد.
ثقه بودن مخبر، از طریق معاشرت، یا شهادت افراد مطلع و آگاه و ثقه استفاده میشود.
در صورت تغییر محتوا، هم دروغ و هم تهمت محسوب میشود; ولى تلخیص کردن و نقل به معنى مانعى ندارد.
خبر موثّق را از چند طریق میتوان شناخت: نخست از طریق وثاقت راوى; یعنى ناقل خبر شخص مورد اعتمادى باشد. دوّم، از طریق مقبولیت عمومى، یعنى اگرچه راوى شناختهشده نیست، امّا خبر در میان مردم چنان شهرتى دارد که موجب اطمینان میشود. سوّم، از طریق محتواى خبر، یعنى مضمون خبر چنان مستدل و توأم با قرائن است که خود گواه صحت خویش است.
کمفروشی معنى خاصی دارد که در معاملات تصوّر میشود و مفهوم عامی دارد که هر کس از کار خودش کم بگذرد (و بهاصطلاح بدزدد) مصداق آن خواهد بود؛ و در مورد خبر، اگر خبر را بهطور ناقص و دستوپاشکسته نقل کنند، یا اصلاً بعضى از اخبار را نقل کنند و بعضى را نقل نکنند، شبیه آن است که کمفروشی کردهاند.