جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

قرض دادن از كارهاى بسيار مستحب است و در آيات قرآن مجيد و اخبار معصومين عليهم السلام درباره آن زياد سفارش شده، از پيغمبراكرم صلى الله عليه و آله روايت شده كه « هركس به برادر مسلمان خود قرض دهد مال او زياد مى‏شود و ملائكه بر او رحمت مى‏فرستند و اگر با بدهكار خود مدارا كند بدون حساب و به سرعت از صراط مى‏گذرد و كسى كه برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد بهشت بر او حرام مى‏شود» و نيز در روايتى آمده است كه «ثواب صدقه ده برابر است و ثواب قرض هيجده برابر!»

حج يكى از اركان مهمّ اسلام، و از بزرگترين فرائض دينى است.‌ قرآن مجيد در يك عبارت كوتاه و پرمعنى مى‌فرمايد: «(وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَيْهِ سَبيüلا) ؛ براى خدا بر مردم است كه حجّ خانه او كنند، آنها كه توانايى رفتن به سوى او دارند».‌ و در ذيل همين آيه مى‌فرمايد: «(وَ مَنْ كَفَرَ فَاِنَّ اللّهَ غَنِىٌّ عَنِ الْعالَمينَ) ؛ و هر كس كفر ورزد (و حج را ترك كند، به خود زيان رسانده)، خداوند از همه جهانيان بى‌نياز است». ‌ جمله «براى خداست بر مردم...» به ضميمه تعبير به «كفر» در مورد كسانى كه حجّ واجب را ترك مى‌كنند، اهمّيّت فوق العاده آن را در اسلام كاملا روشن مى‌سازد.‌ قابل توجّه اين كه در تفسير آيه شريفه 72 سوره اسراء: (وَ مَنْ كانَ فüى هذِهِ اَعْمى فَهُوَ فِى الاْخِرَةِ اَعْمى وَ اَضَلُّ سَبيلا).  از امام صادق7 روايت شده كه يكى از مصاديق آيه، كسى است كه حجّ واجب خود را پيوسته به تأخير مى‌اندازد، تا مرگ او فرا مى‌رسد (او در قيامت نابينا خواهد بود). ‌  ‌ در حديث ديگرى آمده است: «هركس حجّ واجب را بدون عذر ترك كند، روز قيامت يهودى يا نصرانى محشور مى‌شود». ‌ و در مقابل، براى حج آنچنان پاداشهاى عظيمى در روايات اسلامى وارد شده، كه درباره كمتر عملى ديده مى‌شود.‌ چنان‌كه در حديثى از امام صادق 7 مى‌خوانيم: «كسانى كه حج وعمره به جا آورند ميهمان خدا هستند، هر چه بخواهند خدا به آنها مى‌دهد، و هر دعايى كنند به اجابت مى‌رسد، و اگر درباره كسى شفاعت كنند پذيرفته مى‌شود... و اگر در اين راه بميرند خداوند تمام گناهان آنها را مى‌بخشد». ‌ و نيز در حديث ديگرى از پيامبر اسلام 9 مى‌خوانيم: «اَلْحَجُّ المَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزاءٌ اِلاَّ الجَنَّة؛ حجّ مقبول پاداشى جز بهشت ندارد!». ‌ و در حديث سوّم از همان حضرت مى‌خوانيم: «مَنْ حَجَّ الْبَيْتَ... خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَومٍ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ؛ كسى كه حج به جا آورد از گناه پاك مى‌شود، همانند روزى كه از مادر متولّد شده است». ‌ و اين بزرگترين موهبت، و برترين افتخار، و بالاترين پاداش است.‌  ‌

زکات یکی از عبادات مالى اسلام است که با شرایط خاصّى واجب مى شود؛ در اهمیّت زکات همین بس که خداوند متعال در قریب به سى آیه قرآن کریم پس از دستور به نماز، سفارش به زکات مى کند؛ گویى رابطه عمیقی بین نماز و زکات است، به طورى که نماز بى زکات، نماز مقبولى نخواهد بود. همچنین روایات فراوانى در مورد زکات وجود دارد، از جمله در روایتى آمده است که: «مانع زکات و شخصى که زکات بر او واجب شده و نمى پردازد مسلمان از دنیا نمى رود»؛ زکات همانند خمس، موارد معیّنى دارد: یک قسم از آن زکات بدن و حیات انسان است که هر سال یک مرتبه در روز عید فطر پرداخت مى شود و تنها بر کسانى که قدرت پرداخت آن را (از نظر مالى) دارند واجب است و قسم دیگر زکات اموال است که به نُه چیز (گندم، جو، خرما، کشمش، شتر، گاو، گوسفند، طلا و نقره سکّه دار) تعلّق می گیرد.

در دنياى پر غوغاى مادّى، كه جاذبه ها به سوى ماديّت است، بر قلب و روح انسان زنگار مى نشيند. زنگارى از غفلت و دورى از خدا كه اگر با نيايش و عبادت برطرف نگردد، ممكن است روحانيّت و معنويّت را از وجود انسان برچيند و اينكه در روايات اسلامى نماز تشبيه به نهر آب پاكيزه اى شده كه انسان در هر شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو مى دهد، اشاره به همين نكته است. در ميان عبادات «اعتكاف» ويژگى خاصّى دارد و از جهاتى شبيه به مراسم حج و احرام است كه انسان را به جهانى مملوّ از روحانيّت و معنويّت سوق مى دهد. در محيط يك مسجد جامع سه روز ماندن، روزه گرفتن و به عبادت پرداختن و در خودسازى كوشيدن و به غير خدا نينديشيدن، تحوّل عظيمى در روح انسان پديد مى آورد كه صفا و نورانيّت آن بى نظير است. به حمدالله در سالهاى اخير اعتكاف از سوى قشر جوان و مخصوصاً دانشجويان عزيز، مورد استقبال واقع شده، و لذّت و آثار اين عبادت روحانى را دريافته اند، و ما اين استقبال عظيم را به آنها تبريك مى گوييم. اميدواريم جوانان عزيز ما، مخصوصاً دانشجويان، در اين امر كه وسيله مؤثّرى براى قرب پروردگار است، نيز نسبت به ديگران پيشگام باشند و از نتايج معنوى آن كاملا بهره مند شوند.

يكى از مستحبّات بسيار مؤكّد براى كسانى كه در مكّه هستند طواف خانه خداست، كه مانند طواف واجب هفت دور است، و بعد از آن دو ركعت نماز طواف خوانده مى‌شود؛ ولى سعى صفا و مروه ندارد، و اين ازافضل عبادات درمسجدالحرام است.در حديثى، امام صادق علیه السلام فرموده‌اند :‌ «در اطراف كعبه صد و بيست رحمت الهى وجود دارد. نيمى از آن مخصوص طواف كنندگان، و چهل قسمت از آن مربوط به نمازگزاران، وبيست قسمت ديگر، از آنِ نگاه كنندگان به كعبه است».  ‌

عمره مفرده يكى از بهترين اعمال است، و فضيلت بسيار دارد. از پيغمبر اكرم صلی الله علیه و آله روايت شده كه فرمود :‌ «اَلْعُمْرَةُ كَفّارَةٌ لِكُلِّ ذَنْبٍ  ؛ عمره كفّاره تمام گناهان است (و پشت انسان را از بار گناه سبك مى‌كند)».‌

یکى از اجتماعات هفتگى مسلمانان «نماز جمعه» است، و نمازگزاران در روز جمعه مى توانند به جاى نماز ظهر، نماز جمعه بخوانند، و برتر از نماز ظهر است.در فضیلت این نماز، همین بس که سوره اى در قرآن به این نام آمده و در آنجا مؤمنان را به حضور در نماز جمعه، دعوت فرموده است.نماز جمعه و دو خطبه آن، نظیر حجّ و مراکز تجمّع آن و نمازهاى عید فطر و قربان و غیره، از سنگرهاى بزرگى است که متأسّفانه مسلمانان از وظایف مهمّ خود در برابر آن غافل مانده اند همان گونه که از سایر پایگاه هاى عظیم سیاست اسلامى گاه غافلند. اسلام آمیخته با سیاست است و کسى که در احکام قضایى، سیاسى، اجتماعى و اقتصادى اسلام اندکى تأمّل کند، متوجّه این معنا مى شود. هر کس گمان کند اسلام از سیاست جداست، نه اسلام را مى شناسد نه سیاست را.

نافله شب آثار و فواید و نورانیّت بسیار دارد و از مهمترين نمازهاى نافله است كه در روايات اسلامى ‏و قرآن مجيد روى آن تاكيد شده و تأثير عميقى در صفاى روح و پاكى قلب و تربيت نفوس انسانى و حلّ‏ مشكلات دارد.

هر کدام از اینها، روایت خاصّى دارد که دلالت بر اهمّیّت و قداست فوق العاده آن مى کند.

وحدت امّت اسلامى از جمله مسائلى است که اسلام به آن اهمّیّت بسیارى داده است و براى حفظ و ادامه ی آن، برنامه هاى ویژه اى دارد که یکى از آن ها نماز جماعت است. نمازجماعت از مهمترين مستحبّات و از بزرگترين شعائر اسلامى است و در روايات، فوق‏ العاده روى آن تكيه شده است؛ مخصوصاً براى همسايه مسجد يا كسى كه صداى اذان مسجد را مى‏ شنود سفارش بیشتری شده و سزاوار است انسان تا مى ‏تواند نمازش را با جماعت بخواند. همچنین در روايتى آمده است كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت آن ثواب 150 نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كند هر ركعت ثواب 600 نماز و هر چه تعداد نمازگزاران بيشتر شود ثواب نمازشان بيشتر خواهد شد و اگر عدد آنان از ده نفر بگذرد اگر تمام آسمان ها كاغذ و درياها مركّب و درخت ها قلم و ملائكه، انس و جن نويسنده شوند، نمى‏ توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.

سزاوار است انسان نماز را در اوّل وقت بخواند و به آن اهمّيّت بسيار دهد و از تند خواندن نماز كه ممكن است مايه خرابى نماز گردد جدّاً بپرهيزد.در حديث آمده است روزى پيغمبر اكرم (ص) مردى را در مسجد مشغول نماز ديد كه ركوع و سجود را بطور كامل انجام نمى‏دهد، فرمود: اگر اين مرد از دنيا برود در حالى كه نمازش اين‏گونه باشد به دين من از دنيا نخواهد رفت.

نماز رابطه انسان با خداست و مايه صفاى روح و پاكى دل و پيدايش روح تقوا و تربيت انسان و پرهيز از گناهان است. نماز مهمترين عبادات است كه طبق روايات اگر قبول درگاه خدا شود عبادات ديگر نيز قبول خواهد شد و اگر قبول نگردد اعمال ديگر نيز قبول نخواهد شد. و نيز بر طبق روايات، كسى كه نمازهاى پنجگانه را انجام مى‏دهد از گناهان پاك مى‏شود همان‏گونه كه اگر شبانه روز پنج مرتبه در نهر آبى شست و شو كند اثرى از آلودگى در بدنش باقى نمى‏ماند. به همين دليل، در آيات قرآن مجيد و روايات اسلامى و وصايا و سفارشهاى پيغمبر اكرم(ص)و ائمّه هدى(ع) از مهمترين كارهايى كه روى آن تأكيد شده همين نماز است.