مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

مكروهات احرام چند چيز است:1. احرام در احرامى مشكى و احتياط ترك آن است و بهتر احرام در جامه سفيد است.2. خوابيدن محرم در رختخواب و بالش زردرنگ.3. احرام بستن در جامه چركين و اگر لباس احرام كثيف شود بهتر است مكلّف مادام كه در حال احرام است آن را نشويد؛ ولى مى‌تواند تبديل كند.4. احرام بستن در جامه راه‌راه.5. استعمال حنا پيش از احرام، درصورتی‌که اثر آن تا حال احرام باقى بماند و فرقى ميان حنا و رنگ‌های امروزى نيست.6. بهتر است محرم كيسه و مانند آن بر بدن نكشد.7. لبّيك گفتن در جواب كسى كه او را صدا مى‌كند، بلكه احتياط ترك آن است.

تا يك روز معتبر است؛ و اگر حدث اصغر از او سر زند، به‌قصد رجا آن را اعاده مى‌كند، ولى واجب نيست.

كسى كه قصد سفر مکه، يا سفر ديگرى دارد، مستحب است امور زير را انجام دهد:1. از خداوند متعال طلب خير كند.2. وصیت بنمايد.3. صدقه دهد تا به آن صدقه سلامت خود را خريدارى نمايد.4. هنگامی‌که براى مسافرت مهيّا مى‌شود، در خانه خود چهار ركعت نماز به‌جا آورد. در هر ركعت سوره حمد و توحيد (قل هو الله) را بخواند و بگوید:«اللَّهُمَّ إنّي أتَقَرَّبُ إلَيْکَ بِهِنَّ، فَاجْعَلْهُنَّ خَليفَتي في أهْلِي وَ مَالي».5. بر در خانه خود ايستاده و سه مرتبه از پيش رو و از طرف راست و طرف چپ، سوره حمد و به همين ترتيب سه مرتبه آیت‌الکرسی را بخواند، سپس بگويد:«اَللَّهُمَّ احفَظْنى وَ احْفَظْ مَا مَعِىَ، وَ سَلِّمْني وَ سَلِّم مَا مَعِىَ، وَ بَلِّغْني وَبَلِّغْ مَا مَعِىَ، بِبَلاغِکَ الحَسَنِ الجَميلِ».

1. با تن و دلى آرام از عرفات به‌سوی مزدلفه حركت كند و استغفار نمايد.2. همین‌که از طرف دست راست به تلّ سرخ رسيد بگويد: «اللّهُمَّ ارْحَمْ تَوَقُّفي، وَ زِدْهُ فüي عَمَلي، وَ سَلِّمْ لي ديüني، وَ تَقَبَّلْ مَناسِكüي».3. درراه رفتن عجله ننمايد و كسى را آزار ندهد. 4. نماز مغرب و عشا را تا مزدلفه به تأخیر اندازد، اگرچه ثلث شب نيز بگذرد، ولى با توجّه به این‌که گاه رسيدن به مشعر در زمان ما به تأخیر مى‌افتد بهتر است در شرايط فعلى نماز مغرب و عشا را در عرفات بخواند و حركت كند.5. ميان هر دونماز به يك اذان و دو اقامه جمع كند، يعنى براى نماز مغرب اذان و اقامه گويد و براى نماز عشا فقط اقامه.6. نوافل مغرب را بعد از نماز عشا به‌جا آورد.7. در آن شب به هر مقدارِ ممكن به عبادت الهى بپردازد.8. اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اَللّهُمَّ اِنّىü اَسْئَلُکَ اَنْ تَجْمَعَ لىü فüيها جَوامِعَ الْخَيْرِ. اَللّهُمَّ لاتُؤْيِسْنüى مِنَ الْخَيْرِ الَّذüى سَئَلْتُکَ، اَنْ تَجْمَعَهُ لىü فüى قَلْبüى، وَاَطْلُبُ مِنْکَ اَنْ تُعَرِّفَنüى ما عَرَّفْتَ اَوْلِيآئَکَ فىü مَنْزِلىü هذا، وَ اَنْ تَقِيَنىü جَوامِعَ الشَّرِّ».9. بعد از نماز صبح با طهارت حمد و ثناى الهى را به‌جا آورد و هراندازه كه ممكن باشد از نعمت‌های حضرت حق ذكر كند و بر محمد و آل‌محمّد صلوات بفرستد، آنگاه دعاء نمايد و بعضى آن را واجب مى‌دانند.10. اين دعا را نيز بخواند:«اَللّهُمَّ رَبَّ الْمشعرالحرام فُکَّ رَقَبتىü مِنَ النّارِ، وَ اَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ، وَ ادْرَأ عَنّüى شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِْنسِ. اَللّهُمَّ اَنْتَ خَيْرُ مَطْلُوبٍ اِلَيْهِ، وَ خَيْرُ مَدْعُوٍّ وَ خَيْرُ مَسْئُولٍ، وَ لِكُلِّ وافِدٍ جائِزَةٌ، فَاجْعَلْ جائِزَتىü فىü مَوْطِنىü هذا اَنْ تُقüيلَنىü عَثْرَتىü، وَ تَقَبَّلْ مَعْذِرَتىü، وَ اَنْ تَجاوَزَ عَنْ خَطüيئَتىü، ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى مِنَ الدُّنْيا زادي».11. سنگ‌ريزه‌هايى را كه در منى رمی خواهد نمود از مشعر بردارد و مجموع آن‌ها هفتاد سنگ است (و چون بعضى از سنگ‌ها ممكن است اصابت نكند، بيشتر بردارد).12. هنگامی‌که از مشعر به‌سوی منى مى‌رود و به وادى «مُحَسَّر» مى‌رسد، مقدار صد قدم تند برود و بگويد:«اَللّهُمَّ سَلِّمْ لي عَهْدىü، وَ اقْبَلْ تَوْبَتي، وَ أجِبْ دَعْوَتي، وَ اخْلُفْني فيüمَنْ تَرَكْتُ بَعْدي».

1. براى تواضع و فروتنی در برابر خداوند متعال پابرهنه شده و کفش‌های خود را در دست گرفته، داخل حرم شود. اين عمل ثواب زيادى دارد.2. هنگام دخول حرم اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ في كِتابِکَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ: (وَ اَذِّنْ في النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلى کل ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ کل فَجٍّ عَمِيقٍ) اَللّهُمَّ اِنِّي اَرْجُوا اَنْ أكُونَ مِمَّنْ اَجابَ دَعْوَتَکَ، وَ قَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّةٍ بَعِيدَةٍ وَ فَجٍّ عَمِيقٍ، سامِعاً لِنِدآئِکَ، وَ مُسْتَجِيباً لَکَ، مُطِيعاً لاَِمْرِکَ، وَ کل ذلِکَ بِفَضْلِکَ عَلَىَّ وَ اِحْسانِکَ اِلَىَّ، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَى ما وَفَّقْتَني لَهُ، اَبْتَغي بِذلِکَ الزُّلْفَةَ عِنْدکَ، وَ الْقُرْبَةَ اِلَيْکَ، وَ الْمَنْزِلَةَ لَدَيْکَ، وَ الْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبي، وَ التَّوْبَةَ عَلَىَّ مِنْها بِمَنِّکَ. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى محمد وَ آلِ محمد، وَ حَرِّمْ بَدَني عَلَى النّارِ، وَ امِنِّي مِنْ عَذابِکَ وَ عِقابِکَ، بِرَحْمَتِکَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمِينَ».

آداب و مستحبات ديگر در مکه معظّمه ازاین‌قرار است:1. زياد ذكر خدا كند و قرآن بخواند.2. ختم نمودن يك قرآن.3. خوردن آب زمزم و خواندن دعاى زير پس‌ازآن:«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً، وَ رِزقاً واسِعاً، وَ شِفاءً مِنْ کل داءٍ وَ سُقْمٍ».و نيز بگويد:«بسم‌الله وَ باللّهِ وَ الشُّكرُ لِلّهِ».4. نگاه كردن به كعبه.5. هرگاه مزاحم طواف کنندگان واجب نشود، در هر شبانه‌روز ده مرتبه طواف نمايد؛ در اوّل شب سه طواف و در آخر شب سه طواف و پس از دخول صبح دو طواف و بعدازظهر دو طواف.6. هنگام توقّف در مکه به عدد روزهاى سال طواف نمايد و اگر اين مقدار ممكن نشد پنجاه و دومرتبه و اگر آن‌هم ممكن نشد هر مقدار كه بتواند.7. شخص ضرورت، يعنى كسى كه اولین بار حج به‌جا مى‌آورد، در صورت امكان داخل خانه كعبه شود و مستحب است قبل از دخول غسل كند و در وقت داخل شدن بگويد:«اللّهُمَّ إنَّکَ قُلتَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً، فآمِنِّي مِنْ عَذابِ النّارِ».سپس دو ركعت نماز گزارده، در ركعت اوّل بعد از حمد سوره «حم سجده» و در ركعت دوّم بعد از حمد پنجاه و پنج این از ساير سوره‌هاى قرآن، بين دو ستون بر سنگ قرمز بخواند. 8. دو ركعت نماز در هر يك از چهار زاويه كعبه بجا آورد و بعد از نماز اين دعا را بخواند:«اللَّهُمَّ مَنْ تَهيَّأَ أوْ تَعبَّأَ أوْ أعَدَّ أوِ اسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ إلى مَخلُوقٍ رَجاءَ رِفْدِهِ وَ جائِزِتهِ وَ نَوافِلِه وَ فَواضِلِه، فَإلَيکَ يا سيِّدي تَهْيِئَتي وَ تعْبِيَتي وَ إعْدادي وَ اسْتِعْدادي رَجاءَ رِفدِکَ وَ نَوافِلِکَ وَ جائِزتِکَ، فَلا تُخَيِّبِ اليَومَ رَجائي، يا مَنْ لا يَخيüبُ عَلَيهِ سائِلٌ، وَ لا يَنْقُصُهُ نائِلٌ، فإنّي لَمْ آتِکَ اليَومَ ثِقَةً بِعَمَلٍ صالِحٍ قَدَّمْتُهُ، وَ لا شَفاعَةِ مَخلُوقٍ رَجُوتُهُ، وَلكنّي أتَيتُکَ مُقِرّاً بالظُّلمِ وَ الإساءَةِ عَلى نَفسي، فإنَّهُ لا حُجَّةَ لي، وَ لا عُذْرَ، فَأسْألُکَ يَا مَنْ هُوَ كذلِکَ، أنْ تُصَلِّىَ عَلى محمد وَ آلهِ، وَتُعْطِينَي مَسْأَلَتي، وَ تَقْلِبَني بِرَغْبَتي، وَ لا تَرُدَّني مَجْبُوهاً مَمْنوُعاً، وَ لا خائِباً، يا عَظيمُ يا عَظيمُ يا عَظيمُ، أرْجوکَ لِلعَظيمِ، أسألُکَ يا عظيمُ، أنْ تَغفِرَ لِيَ الذَّنْبَ العَظيüمَ، لا إلهَ الا أنْتَ».9. هنگام خروج از كعبه سه مرتبه «الله‌اکبر» بگويد.سپس اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ لا تَجْهَدْ بَلاءَنا، رَبَّنا وَ لا تُشمِتْ بِنا اَعْداءَنا، فَإِنَّکَ أنْتَ الضَّارُّ النّافِعُ».10. سپس پايين آمده، پلّه‌ها را در سمت چپ قرار دهد و كعبه را استقبال نمايد و نزد پله‌ها دو ركعت نماز بخواند. (البتّه در شرايط فعلى انجام اين مستحبات غالباً ممكن نيست).

مستحبات احرام چند چيز است:1. قبلاً بدن خود را پاكيزه نموده و ناخن و شارِب (سبيل) خود را بگيرد و موى زير بغل و اطراف عورت را زايل كند.2. كسى كه قصد حج دارد از اوّل ماه ذى‌القعده و شخصى كه قصد عمره مفرده دارد پيش از يك ماه، موى سر و ريش را رها كند و بعضى از فقها قائل به وجوب آن شده‌اند و اين قول هرچند ضعيف است، ولى موافق احتياط مى‌باشد.3. پيش از احرام در ميقات غسل احرام كند و اين غسل از زن حائض و زنى كه وضع حمل كرده نيز صحيح است و تقديم اين غسل، به‌خصوص درصورتی‌که خوف آن باشد كه در ميقات آب يافت نشود، جايز است و در صورت تقديم، اگر در ميقات آب يافت شد مستحب است غسل را اعاده بنمايد و هرگاه مكلّف پس ‌از انجام‌ غسل احرام لباسى بپوشد، يا چيزى بخورد كه بر محرم حرام است، تكرار غسل مستحب است، البته پوشیدن لباسی غیر از لباس احرام برای خانم‌ها بعد از غسل، غسل احرام اشکالی ندارد و تکرار غسل لازم نیست؛ و اگر در روز غسل نمايد، آن غسل تا آخر شب آينده كفايت مى‌كند. همچنين اگر در شب غسل كند تا آخر روز آينده كافى است؛ ولى اگر بعد از غسل و پيش از احرام وضوى او باطل شد، غسل را اعاده نمايد.4. هنگام پوشيدن دو جامه احرام بگويد:«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي رَزَقَني مَا اُواري بِهü عَوْرَتِي و اُؤَدِّي فيهِ فَرْضي، وَ أعْبُدُ فيهِ رَبِّي و اَنْتَهي فيüهِ إلى مَا اَمَرَنِي. الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي قَصَدْتُهُ فَبَلَّغَني و أرَدْتُهُ فَاُعانَنىü، وَ قَبِلَني وَ لَمْ يَقْطَعْ بي، وَ وَجْهَهُ أرَدْتُ فَسَلَّمَني. فَهُوَ حِصْني وَ كَهْفِي و حِرْزي وَ ظَهْري وَ مَلاذي وَرَجائي وَ مَنجاي و ذُخري وَ عُدَّتى في شِدَّتي وَ رَخائي».5. دو حوله احرام از جنس پنبه باشد.6. احرام را به ترتيب زير ببندد:در صورت امكان بعد از نماز ظهر و اگر ممكن نبود، پس از نماز واجب ديگر و چنانچه آن‌هم امكان‌پذير نبود، بعد از شش يا دو ركعت نماز نافله، كه در ركعت اوّل پس از حمد سوره توحيد و در ركعت دوم سوره قل يا ايّها الكافرون را بخواند و شش ركعت افضل است و پس از نماز، حمد و ثناى إلهى به‌جا آورد و بر پيغمبر و آل او صلوات بفرستد؛ آنگاه بگويد:«اللَّهُمَّ إنَّي أسألُکَ أنْ تَجْعَلَني مِمَّنِ اسْتَجابَ لَکَ، وَ آمَنَ بِوَعْدِکَ، وَاتَّبَعَ أمْرَکَ، فإنَّي عَبْدُکَ وَ في قَبْضَتِکَ، لا أوُقى الا مَا وَقَيْتَ، وَ لا آخُذُ الا مَا أعْطَيْتَ، وَ قَدْ ذكَرْتَ الْحَجَّ فَأسْاَلُکَ أنْ تَعْزِمَ لي عَليهِ عَلى كِتابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّکَ صَلَواتُکَ عَليهِ وَ آلِهِ و تُقَوِّيَني عَلى مَا ضَعُفْتُ، وَ تُسَلِّمَ لي مَناسِكي في يُسرٍ مِنْکَ وَ عافِيَةٍ، وَ اجْعَلْني مِن وَفْدِکَ الَّذي رَضِيْتَ وَ ارْتَضَيْتَ، وَ سَمَّيْتَ وَ كَتَبْتَ. اللّهُمَّ إنَّي خَرَجْتُ مِنْ شُقَّةٍ بَعيدةٍ، وَأنْفَقْتُ مالي إبْتِغاءَ مَرْضاتِکَ. اللّهُمَّ فَتَمِّمْ لي حَجَّتي وَ عُمْرَتي. اللّهُمَّ إنّي اُرِيدُ الَّتمَتُّعَ بِالعُمرَةِ إلى الحَجِّ، عَلى كِتابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّکَ، صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ آلِهِ، فَإن عَرَضَ لي عارِضٌ يَحْبِسُني فَخَلِّني حَيثُ حَبَسْتَني، بِقَدَرِکَ الَّذي قَدَّرْتَ عَلَىّ. اللّهُمَّ إنْ لَمْ تَكُنْ حِجَّةً فَعُمرَةً اُحَرِّمُ لَکَ شَعْري وَ بَشَري وَ لَحْمي وَ دَمي وَ عِظِامي وَ مُخِّي وَ عَصَبِي مِنِ النِّساءِ وَ الثِّيابِ وَ الطّيüبِ، أبْتَغي بِذلِکَ وَجْهَکَ وَ الدّارَ الآخِرَةَ».7. نيّت احرام را بر زبان جارى كند و تنها به نيّت قلبى قناعت نكند و براى مردان مستحب است تلبيه را بلند بگويند.8. سابقاً گفتيم كه تلبيه واجب، كه احرام به آن حاصل مى‌شود، بنا بر احتياط چنين است:«لَبَّيْکَ اللّهُمَّ لَبَّيکَ، لَبَّيْکَ لا شَرِيکَ لَکَ لَبَّيکَ، إنَّ الحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ المُـلْکَ، لا شَرِيکَ لَکَ».و مستحب است پس‌ازآن بگويد:«لَبَّيْکَ ذَا الْمـَعارِجِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ داعِياً اِلى دارِ السَّلامِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ اهل التَّلْبِيَةِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ ذَاالْجَلالِ وَ الاِْكْرامِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ اِلَيْکَ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ تَسْتَغْني وَ يُفْتَقَرُ اِلَيْکَ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ مَرْعُوباً وَ مَرْهُوباً اِلَيْکَ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ اِلهَ الْحَقِّ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ ذَا النَّعْمآءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَميلِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ كَشّافَ الْكُرَبِ العِظامِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدَيکَ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ يا كَرِيمُ لَبَّيْکَ».و خوب است اين جمله‌ها را نيز بگويد:«لَبَّيْکَ أَتَقَرَّبُ اِلَيْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ محمد لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ بِحَجَّةٍ اَوْ عُمْرَةٍ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ وَ هذِهِ عُمْرَةُ مُتْعَةٍ اِلَى الْحَجِّ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ اهل التَّلْبِيَةِ لَبَّيْکَ، لَبَّيْکَ تَلْبِيَةً تَمامُها وَ بَلاغُها عَلَيْکَ».9. تلبيه‌ها را در حال احرام و در موارد زير تكرار كند:الف) هنگام برخاستن از خواب. ب) بعد از هر نماز واجب و مستحب. ج) وقت رسيدن به زوّار ديگر كه سواره هستند. د) هنگام بالا رفتن از بلندى، يا سرازير شدن از آن. هـ ) وقت سوارشدن يا پياده شدن. و) در اوقات سحر تلبيه بسيار بگويد. 10. زنان حائض و نفساء (زنى كه وضع حمل كرده) نيز اين تلبيه‌ها را بگويند.شخصى كه عمره به‌جا مى‌آورد تلبيه گفتن او در عمره مستمر خواهد بود تا خانه‌هاى مکه را ببيند و پس‌ازآن قطع خواهد شد و تلبيه حج تا ظهر روز عرفه ادامه دارد و پس‌ازآن قطع خواهد شد.

مستحبات قربانى چند چيز است:1. در صورت تمكّن شتر قربانى كند و در مرحله بعد گاو و چنانچه هیچ‌کدام ممكن نشد به گوسفند قناعت نمايد. 2. قربانى فربه (چاق) باشد.3. شتر يا گاو را از جنس ماده و گوسفند يا بز را از جنس نر انتخاب كند.4. شترى كه مى‌خواهند آن را نحر كنند ايستاده باشد و از سر دست‌ها تا زانوى آن را ببندند و شخص از جانب راست او بايستد و كارد يا نيزه يا خنجر را به گودال گردن او فروکند.5. در وقت ذبح اين دعا را بخواند:«وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الاَْرْضَ حَنِيفاً مسلماً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ، اِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْياىَ وَ مَماتِي لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، لاشَرِيکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ اُمِرْتُ، وَ اَنَا مِنَ الْمُسْلِميِنَ. اَللّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ، بسم‌الله وَ بِاللّهِ وَ الله‌اکبر، اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي».6. اگر مى‌تواند خودش قربانى را ذبح كند و اگر نتواند دست خود را روى دست قصّاب بگذارد.

1. براى دخول به مکه معظّمه غسل كردن مستحب است.2. هنگام ورود به مکه، با حالت تواضع وارد شود.3. مستحب است براى دخول به مسجدالحرام غسل نمايد. 4. مستحب است با پای‌برهنه و با حالت سكينه و وقار وارد شود.5. بهتر است از باب‌السّلام كه محاذى باب بنى شيبه سابق است واردشده و جلوى در مسجدالحرام ايستاده و بگويد:«اَلسَّلامُ عَلَيْکَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ الله وَ بَرَكاتُهُ، بسم‌الله وَ بِاللّهِ وَما شآءَ الله، اَلسَّلامُ عَلى اَنْبِيآءِ الله وَ رُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى رَسُولِ الله، صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى اِبْراهِيمَ خَليلِ الله، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ».6. سپس داخل مسجدالحرام شود و رو به كعبه دست‌ها را بلند نموده، بگويد:«اَللّهُمَّ إِنّي اَسْأَلُکَ فِي مَقامي هذا، وَ في اَوَّلِ مَناسِكي اَنْ تَقْبَلَ تَوْبَتي، وَ اَنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتي، وَ اَنْ تَضَعَ عَنِّي وِزْرِي. اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي بَلَّغَنِي بَيْتَهُ الْحَرامَ. اَللّهُمَّ إِنِّي اَشْهَدُ اَنَّ هذا بَيْتُکَ الْحَرامُ الَّذِي جَعَلْتَهُ مَثابَةً لِلنّاسِ، وَ اَمْناً مُبارَكاً، وَ هُدىً لِلْعالَمِينَ. اَللّهُمَّ إنّىü عَبْدُکَ، وَ الْبَلَدَ بَلَدُکَ، وَ الْبَيْتَ بَيْتُکَ، جِئْتُ اَطْلُبُ رَحْمَتَکَ، وَ اَؤُمُّ طاعَتَکَ، مُطِيعاً لاَِمْرِکَ، راضِياً بِقَدَرِکَ، اَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ الْفَقِيرِ اِلَيْکَ، الْخائِفِ لِعُقُوبَتِکَ. اَللّهُمَّ افْتَحْ لي اَبْوابَ رَحْمَتِکَ، وَ اسْتَعْمِلْني بِطاعَتِکَ وَ مَرْضاتِکَ».و در روايت ديگر آمده كه بر در مسجد چنين بگويد:بسم‌الله وَ بِاللّهِ، وَ مِنَ الله وَ اِلَى الله وَ ما شآءَ الله، وَ عَلى مِلَّةِ رَسُولِ الله، صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ خَيْرُ الاَْسْمآءِ لِلّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَالسَّلامُ عَلى رَسُولِ الله، اَلسَّلامُ عَلى محمد بْنِ عَبْدِ الله، اَلسَّلامُ عَلَيْکَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ الله وَ بَرَكاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلى اَنْبِيآءِ الله وَرُسُلِهِ، اَلسَّلامُ عَلى خَلِيلِ الرَّحْمنِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ الله الصّالِحينَ.اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى محمد وَ آلِ محمد، وَ بارِکْ عَلى مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ، وَ ارْحَم مُحمداً و آلَ محمد، كَما صَلَّيْتَ وَ بارَكْتَ وَ تَرَحَّمْتَ على إبْراهِيمَ وَ آلِ إبْراهِيمَ، إنَّکَ حَميدٌ مَجِيدٌ.اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى محمد وَ آلِ محمد، عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى إبْراهِيمَ خَلِيلِکَ، وَ عَلى أَنْبِيآءِکَ وَ رُسُلِکَ، وَ سَلِّمْ عَلَيْهِمْ، وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَ الْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ.اَللّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوابَ رَحْمَتِکَ، وَ اسْتَعْمِلْني فِي طاعَتِکَ وَمَرْضاتِکَ، وَ احْفَظْنِي بِحِفْظِ الاِيمانِ اَبَداً ما اَبْقَيْتَني، جَلَّ ثَناءُ وَجْهِکَ، اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِي جَعَلَني مِنْ وَفْدِهِ وَ زُوّارِهِ، وَ جَعَلَني مِمَّنْ يَعْمُرُ مَساجِدَهُ، وَ جَعَلَني مِمَّنْ يُناجüيهِ.اَللّهُمَّ إِني عَبْدُکَ، وَ زائِرُکَ في بَيْتِکَ، وَ عَلى کل مَأْتِىٍّ حَقٌّ لِمَنْ أَتاهُ وَ زارَهُ، وَ أَنْتَ خَيْرُ مَأْتِىٍّ وَ أَكْرَمُ مَزُورٍ، فَأَسْأَلُکَ يا الله يا رَحْمنُ، بِأَنَّکَ أَنْتَ الله لا إِلهَ الا أَنْتَ، وَحْدَکَ لاشَرüيکَ لَکَ، بِأَنَّکَ واحِدٌ اَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ تَلِدْوَ لَمْ تُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ، صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ عَلى اهل بَيْتِهِ، يا جَوادُ يا كَرüيمُ، يا ماجِدُ يا جَبّارُ يا كَريüمُ، أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ تُحْفَتَکَ إِيّايَ بِزüيارَتüي إِيّاکَ، أَوَّلَ شَىْءٍ تُعْطِيَنüي فَكاکَ رَقَبَتüي مِنَ النّارِ.سپس سه مرتبه مى‌گويد: «أَللّهُمَّ فُکَّ رَقَبتüي مِنَ النّارِ».سپس مى‌گويد: «وَ أَوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَّيِّبِ، وَادْرَأْعَنّي شَرَّ شَياطِيْنِ الْجِنِّ وَ الإنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ».7. مستحب است وقتی‌که به محاذات حجرالأسود رسيد بگويد:«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ الا الله وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللّهِ، وَ كَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَ الطّاغُوتِ وَ اللّاتِ وَ الْعُزّى، وَ بِعِبادَةِ الشَّيْطانِ، وَ بِعِبادِةِ کل نِدٍّ يُدْعى مِنْ دُونِ الله».8. سپس نزديك حجرالأسود رفته و در صورت امكان دست بر آن بگذارد و بگويد:«أَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي هَدانا لِهذا، وَ ما كُنّا لِنَهْتَدِىَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا الله. سُبْحانَ الله، وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لا إِلهَ الا الله، وَ الله‌اکبر، الله‌اکبر مِنْ خَلْقِهِ، وَ الله‌اکبر مِمّا أَخْشى وَ اَحْذَرُ. لا إِلهَ الا الله، وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيüي وَ يُميüتُ، وَ يُميüتُ وَ يُحْيüي، وَ هُوَ حَىٌّ لا يَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى کل شَىْءٍ قَديرٌ».9. صلوات بر پيغمبر و آل او عليهم السلام بفرستد و سلام بر پيغمبران بدهد، همان‌گونه كه هنگام دخول مسجد سلام مى‌دهد. 10. سپس بگويد: «إنَّى اُؤمِنُ بِوَعدِكَ وَ أوُفي بِعَهْدِکَ».11. در روايت معتبرآمده است: هنگامی‌که نزديك حجرالأسود رسيدى دستهاى خود را بلند كن و حمد و ثناى إلهى به‌جا آور و بر پيامبر اسلام (ص) صلوات بفرست و از خداوند عالم بخواه كه حج تو را قبول كند. پس‌ازآن، در صورت امكان حَجَر را بوسيده و اگر بوسيدن ممكن نشد با دست لمس كن و اگر آن‌هم ممكن نشد اشاره به آن كن و بگو:«أَللّهُمَّ أَمانَتي أَدَّيْتُها، وَ ميüثاقüي تَعاهَدْتُهُ، لِتَشْهَدَ لüي بِالْمُوفاةِ. أَللّهُمَّ تَصْديüقاً بِكِتابِکَ، وَ عَلى سُنَّةِ نَبِيِّکَ، صَلَواتُکَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، أَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ الا الله، وَحْدَهُ لا شَريüکَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، آمَنْتُ بِاللّهِ، وَ كَفَرْتُ بِالْجِبْتِ وَ الطّاغُوتِ وَ الّلاتِ وَ الْعُزّى، وَ عِبادَةِ الشَّيْطانِ، وَ عِبادَةِ کل نِدٍّ يُدْعى مِنْ دُونِ الله».و اگر نتوانى تمام آن را بخوانى، قسمتى از آن را بخوان و بگو:«أَللّهُمَّ إِلَيْکَ بَسَطْتُ يَدِي، وَ فيüما عِنْدَکَ عَظُمَتْ رَغْبَتüى، فَاقْبَلْ سُبْحَتüي، وَ اغْفِرلüي وَ ارْحَمْنüي. اَللّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْكُفْرِ وَ الْفَقْرِ، وَمَواقِفِ الْخِزْىِ فِى الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ».

مستحب است امور زير را در نماز طواف به‌قصد رجا بجا آورد: 1. پس از قرائت سوره حمد، در ركعت اوّل «سوره توحيد» و در ركعت دوم «سوره قل يا ايّها الكافرون» را بخواند. 2. پس از نماز، حمد و ثناى الهى را به‌جا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و از خداوند عالم طلب قبول نمايد. 3. در بعضى از روايات آمده، كه حضرت صادق (ع) بعد از نماز طواف به سجده رفته و چنين راز و نياز مى‌كردند:«سَجَدَ لَکَ وَجْهِي تَعَبُّداً وَرِقّاً، لااِلهَ الا اَنْتَ حَقّاً حَقّاً، الاَْوَّلُ قَبْلَ کل شَىْءٍ، وَ الاْخِرُ بَعْدَ کل شَىْءٍ، وَ ها اَنَا ذا بَيْنَ يَدَيکَ ناصِيَتِي بِيَدِکَ، فَاغْفِرْلِي، اِنَّهُ لايَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُکَ، فَاغْفِرْلِي، فَإنِّي مُقِرٌّ بِذُنُوبِي عَلى نَفْسِي، وَ لايَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُکَ».و پس از سجده آثار گريه و زارى بر چهره مبارك آن حضرت ظاهر بود. پس ‌از انجام نماز طواف و پيش از سعى مستحب است نزد زمزم رفته و كمى آب بر سر و پشت و شكم خود بريزد و بگويد: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً، وَ رِزقاً واسِعاً، وَ شِفاءً مِنْ کل داءٍ وَ سُقْمٍ».

انجام اعمال زير در حال طواف مستحب است:1. «اَللّهُمَّ اِنّىü أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذüي يُمْشى بِهِ عَلى ظَلَلِ الْمآءِ، كَما يُمْشى بِهِ عَلى جُدَدِ الأرْضِ، وَ اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذüي يَهْتَزُّلَهُ عَرْشُکَ، وَاَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الّذي تَهْتَزُّ لَهُ اَقْدامُ مَلائِكَتِکَ، وَ اَسْئَلُکَ بِاسمِکَ الَّذüي دَعاکَ بِهِ مُوسى مِنْ جانِبِ الطُّورِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ، وَاَلْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ، وَ اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذüي غَفَرْتَ بِهü لِمـُحَمَّدٍ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تأخر، وَ اَتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَکَ، اَنْ تَفْعَلَ بىü كَذا وَكذا» و به‌جا «كذا و كذا» حاجت خود را از خداوند متعال بخواهد.2. مستحب است هنگام طواف بگويد:«اَللّهُمَّ اِنّüي اِلَيْکَ فَقْيرٌ، وَ اِنّüي خآئِفٌ مُسْتَجüيرٌ، فَلا تُغَيِّرْ جِسْمüي، وَلاتُبَدِّلْ اِسْمي».3. صلوات بر محمد و آل او بفرستد، به‌خصوص هنگامی‌که به در خانه كعبه رسيد. 4. هنگامی‌که به حجر اسماعيل رسيد، به ناودان نگاه كند و بگويد:«اَللّهُمَّ اَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ، وَ اَجِرْنِي مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِکَ، وَ عافِني مِنَ السُّقْمِ، وَ اَوْسِعْ عَلَىَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ، وَ ادْرَأَ عَنّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالإنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ».5. به هنگام عبور از حجر بگويد: «يا ذَا المَنِّ وَ الطَّوْلِ، يا ذَا الْجُودِ وَ الْكَرَمِ، اِنَّ عَمَلي ضَعüيفٌ، فَضاعِفْهُ لي، وَ تَقَبَّلْهُ مِنّي، اِنَّکَ اَنْتَ السَّمüيعُ الْعَلüيمُ».6. هنگامی‌که به ركن يمانى برسد دست‌ها را بلند كند و بگويد: «يا الله يا ولی الْعافِيَةِ، وَ خالِقَ الْعافِيَةِ، وَ رازِقَ الْعافِيَةِ، وَ الْمُنْعِمَ بِالْعافِيَةِ، وَ الْمَنّانُ بِالْعافِيَةِ، وَ الْمُتَفَضِّلَ بِالْعافِيَةِ عَلَىَّ وَ عَلى جَمِيعِ خَلْقِکَ، يا رَحْمنَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، صَلِّ عَلى محمد وَ آلِ محمد، وَ ارْزُقْنَا الْعافِيَةَ، وَ تَمامَ الْعافِيَةِ وَ شُكْرَ الْعافِيَةِ، فِي الدُّنْيا وَالآخِرَةِ، يا اَرْحَمَ الرّاحِمِينَ».7. سپس سر را به سمت كعبه كند و بگويد: «اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِي شَرَّفَکِ وَ عَظَّمَکِ، وَ الْحَمْدُلِلّهِ الَّذي بَعَثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً وَ جَعَلَ عَلِيّاً اِماماً. اَللّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِکَ، وَ جَنِّبْهُ شِرارَ خَلْقِکَ».8. هنگامی‌که بين ركن يمانى و حجرالأسود رسيد، بگويد: (رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً و فِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النّار).9. در شوط هفتم، وقتی‌که به مستجار رسيد، مستحب است ـ در صورت امكان ـ دودست خود را بر ديوار خانه بگشايد و شكم و صورت خود را به ديوار كعبه بچسباند و بگويد: «اَللّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُکَ، وَ الْعَبْدُ عَبْدُکَ، وَ هذا مَكانُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ النّارِ».10. سپس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش بطلبد كه ان‌شاءالله تعالى مستجاب خواهد شد، بعد بگويد:«اَللّهُمَّ مِنْ قِبَلِکَ الرَّوْحُ وَ الْفَرَجُ وَ الْعافِيَةُ، اَللّهُمَّ اِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي، وَ اغْفِرْ لِي مَااطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنّي وَ خَفِىَ عَلى خَلْقِکَ، اَسْتَجِيرُ بِاللّهِ مِنَ النّار».11؛ و هرچه خواهد دعا كند و دست بر ركن يمانى ـ كه قبل از ركن حجرالأسود قرار دارد ـ بگذارد، سپس نزد حجرالأسود آمده و طواف خود را تمام كند و بگويد:«اَللّهُمَّ قَنِّعْني بِما رَزَقْتَني، وَ بارِکْ لي فüيما آتَيْتَني».12. براى طواف كننده مستحب است در هر شوط اركان خانه كعبه (چهارگوشه آن) و حجرالأسود را استلام نمايد؛ و در وقت استلام حجر بگويد: «أمانَتي أدَّيتُها، وَ ميüثاقي تَعاهَدْتُهُ، لِتَشْهَدَ لي بِالْـمُوافاةِ».

امورى كه در احرام عمره مستحب بود، در احرام حج نيز مستحب است. علاوه بر آن، مستحبات زير را نيز به‌قصد رجاء بجا آورد: پس از این‌که احرام بست و از مکه بيرون آمد، همین‌که بالاى بلندى اطراف مکه قرار گرفت، با صداى بلند لبّيك بگويد. و هنگامی‌که متوجّه مِنى شد بگويد: «اللّهُمَّ إيّاکَ أرْجُو، وَ إيّاکَ أدْعُو، فَبَلِّغْني أمَلِي، وَ أصلِحْ لي عَمَلِي».با تن و دلى آرام، با تسبيح و ذكر حق تعالى راه را ادامه دهد و چون به منى رسيد بگويد:«اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذي اَقْدَمَنِيها صالِحاً فِي عافِيَةٍ، وَ بَلَّغَنِي هذَا الْمَكانَ».سپس بگويد:«اَللّهُمَّ هذِهِ مِنى، وَ هِىَ مِمّا مَنَنْتَ بِهِ عَلَيْنا مِنَ الْمَناسِکِ، فَاَسْأَلُکَ اَنْ تَمُنَّ عَلَىَّ بِما مَنَنْتَ عَلى أنْبِيآئِکَ، فَإنَّما اَنَا عَبْدُکَ وَ فِي قَبْضَتِکَ».و اگر ممكن است شب عرفه را در منى بماند و به طاعت الهى مشغول باشد و بهتر آن است كه عبادات و خصوصاً نمازها را در مسجد خيف به‌جا آورد و پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب تعقيب گفته، سپس به‌سوی عرفات روانه شود و اگر بخواهد بعد از طلوع صبح روانه شود مانعى ندارد، ولى سنّت بلكه أحوط اين است كه تا آفتاب طلوع نكرده از وادي محسَّر رد نشود و روانه شدن پيش از صبح مكروه است، مگر براثر ضرورت، مانند بيمار و كسى كه از ازدحام مردم خائف باشد. چون به‌سوی عرفات حركت كند، اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ اِلَيْکَ صَمَدْتُ، وَ اِيّاکَ اعْتَمَدْتُ، وَ وَجْهَکَ اَرَدْتُ، اَسْئَلُکَ اَنْ تُبارِکَ لىü فىü رِحْلَتىü، وَ اَنْ تَقْضِىَ لِي حاجَتىü، وَ اَنْ تَجْعلَنىü مِمَّنْ تُباهىü بِهِ الْيَوْمَ مَنْ هُوَ اَفْضَلُ مِنّüي».و تا رسيدن به عرفات لبّيك را تكرار كند.البتّه انجام بسيارى از اين مستحبات در حال حاضر مشكل است. آنچه را مى‌تواند انجام دهد و اگر نيّت انجام همه را داشته، خداوند ثوابش را مى‌دهد؛ ان‌شاءالله.