اجاره دادن ملک به کسی که یقین به حرمت کسب‌وکارش داریم
اجاره دادن منزل يا مغازه به كسى كه يقين داريم کسب‌وکارش حرام است چه صورت دارد؟ دريافت اجاره از وى چگونه است؟
اين اجاره جايز نيست و مال‌الاجاره حرام است.
افزایش اجاره‌بها نسبت افزایش بهره مستأجر از مورد اجاره
شخصى ده ساعت از آب چاه عميقى را یک‌ساله اجاره داده است. مالكين بعد از شش ماه، چاه ديگرى با عمق بيشتر كنار آن چاه حفر كرده و دستگاه موتور و پمپ را از چاه اوّل برداشته و روى چاه دوّم گذاشته‌اند. اكنون از چاه دوّم دو برابر چاه قبل آب خارج مى‌شود. آيا مستأجر در شش ماه دوّم كه از آب بيشترى استفاده كرده، بايد اجاره بيشترى بدهد؟
درصورتی‌که اين كار با توافق مستأجر صورت گرفته، بايد به نسبت افزايش آب، مال‌الاجاره نيز افزايش يابد.
حکم قرار دادن محصول زمین به‌عنوان مال‌الاجاره
آیا می‌توان محصول زمین را به‌عنوان مال‌الاجاره زمین قرارداد؟
هرگاه زمين را براى زراعت گندم يا جو اجاره دهد و مال‌الاجاره را گندم يا جو همان زمين قرار دهد اجاره صحيح نيست، همچنين در مقابل محصولات ديگر زمين.
مطالبه مبلغ اجاره قبل از تحویل مال‌الاجاره
آیا قبل از تحویل مال اجاره‌شده، موجر می‌تواند مال‌الاجاره را مطالبه کند؟
كسى كه چيزى را اجاره داده تا آن را تحويل ندهد حق ندارد مال‌الاجاره آن را مطالبه كند، همچنين اگر براى انجام كارى اجیرشده پيش از انجام كار حقّ مطالبه اجرت ندارد.
تعلق مال‌الاجاره در صورت اطلاع به بطلان اجاره
هرگاه بعد از تمام شدن مدّت اجاره یا در اثناء بفهمد اجاره باطل بوده، تکلیف چیست؟
مستأجر باید مال‌الاجاره را به مقدار ارزش معمولى به صاحب‌ملک بدهد (خواه کمتر از مقدار قرارداد باشد یا بیشتر) پس اگر ارزش معمولى ماهى یک هزار تومان است، ولى او به پانصد تومان یا دو هزار تومان اجاره کرده باید همان یک هزار تومان را بدهد.
وجه مشروعیت پرداخت مال‌الاجاره در پایان مدت
آیا آنچه اکنون متداول است که در پایان ماه کرایه را می‌پردازند خلاف ضوابط شرعى است؟ آیا موجر حق دارد اوّل ماه، بعد از تحویل‌خانه کرایه را مطالبه کند؟ مثلاً در موردى که خانه را یک‌ساله یا دوساله کرایه داده، آیا می‌تواند در ابتداى اجاره کرایه یک سال یا دو سال را مطالبه نماید؟
در شرایط فعلى متعارف این است که کرایه هرماه را در پایان آن ماه می‌پردازند و این به‌صورت یک شرط ضمنى درآمده است و عمل بر طبق آن اشکالى ندارد; مگر اینکه تصریح برخلاف آن کنند و زمان معیّنى را شرط نمایند.
تکلیف مال‌الاجاره در صورت فوت مستأجر
شخصى منزلى را براى مدّت یک سال اجاره می‌کند، پس از گذشت سه ماه در یک حادثه اتومبیل فوت می‌کند، همسر و فرزندان صغیر وى تا پایان قرارداد در منزل می‌مانند، درصورتی‌که وصیت نکرده باشد، آیا بدهى مابقی اجاره به عهده همسرش است، یا از اصل مال برداشته می‌شود؟
بقیّه مال‌الاجاره مانند سایر دیون باید از اصل ترکه پرداخته شود ولى منافع خانه در مدّت باقیمانده متعلّق به همه ورثه است.
تخلیه ملک قبل از اتمام مدت اجاره
چنانچه مستأجر قبل از اتمام مدّت اجاره، ملك مورد اجاره را تخليه كند، آيا نسبت به مدّت باقيمانده قرارداد ضامن مال‌الاجاره است؟
هرگاه قرارداد براى مدّت خاصی بسته‌شده، بايد مال‌الاجاره آن را بدهد خواه بماند يا نماند؛ مگر اینکه مالك آن را به ديگرى اجاره بدهد.
مال‌الاجاره مغازه‌های احداثی در زمین موقوفه
دو نفر از مؤمنین که کارهاى روزمره و متداول مسجد و امامزاده اسماعیل جهرم را سروسامان می‌دهند با پول خود اقدام به ساختن دو باب مغازه در گوشه‌ای از قبرستان متروکه امامزاده کرده‌اند، آنگاه آن دو مغازه را به‌عنوان اجاره به مدّت بیست سال در اختیار هیأت مدیره شرکت تعاونى محل قرار داده‌اند و مال‌الاجاره آن را براى مصارف مسجد و امامزاده در نظر گرفته‌اند اکنون با توجّه به اینکه مسجد و امامزاده متولی شرعى ندارد و وقف نامه‌ای هم موجود نیست به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:الف) آیا ساختن مغازه و به‌خصوص اجاره آن نیاز به اذن فقیه جامع‌الشرایط داشته است؟ب) آیا اجاره انجام‌گرفته شرعاً معتبر است؟ج) در صورت بطلان اجاره‌ای تخلیه آن مغازه توسط متصدّیان شرکت تعاونى و واگذارى آن به هیأت امناى مسجد جهت استفاده کارهاى لازم از قبیل انبار، دفتر واجب است؟د) آیا براى تخلیه آنها، متصدّیان شرکت تعاونى حقّ دریافت وجوهى اعم از مقدار پرداخت‌شده و یا اضافه بر آن و یا مبالغى که جهت گرفتن امتیاز آب و برق و یا تعمیر مصرف کرده‌اند رادارند؟
الف) البتّه نیاز به اذن دارد و چنانچه زمین مزبور متروکه بوده، آن ساختمان را فعلاً اجازه می‌دهیم و اجاره دادن در صورتى مجاز است که ساختمان مزبور مورداحتیاج براى کارهاى مسجد و امامزاده نباشد و مال‌الاجاره براى امامزاده و مسجد مصرف شود.ب) اگر اجاره عادلانه باشد و محل مزبور موردنیاز مسجد و امامزاده نباشد صحیح است.ج) از جواب بالا معلوم شد.د) آنها فقط می‌توانند هزینه‌هایی را که در آنجا داشته‌اند بگیرند نه بیشتر.
افزایش مال‌الاجاره در قرارداد سرقفلی
مغازه‌ای را سرقفلى کرده‌ام، اجاره‌اش 300 تومان بوده است، بعد از پنج سال مالک گفت اجاره‌اش کم است، 400 تومان نمودیم، بعد از پنج سال دیگر مبلغ اجاره را پانصد تومان نمودیم، حال بعد از پنج سال سوّم می‌گوید: «باید ماهى هزار تومان بدهید»، درصورتی‌که قانون می‌گوید هر سه سال 20 درصد اضافه شود و یا اینکه کارشناس قیمت را تشخّص کند; ولى او نه به 20 درصد قانع می‌شود و نه کارشناس می‌آورد، آیا این مبلغ براى ایشان مباح است؟
درصورتی‌که سرقفلى را پرداخته‌اید باید اجاره را به قیمت کارشناس بگیرد نه به میل خود و اگر با علم و اطّلاع طرفین از قانون 20%، اجاره منعقدشده، لازم است معیار را همان بیست درصد قرار دهند.
