Heykəltəraşlığın hökmü
İnsan və ya heyvan bədəninin yarımçıq və ya tamam heykəlini düzəltməyin hökmü nədir? Onların rəsmini çəkmək necə?
Heykəltəraşlığın işkalı var, rəssamlıq isə caizdir.
Bağın torpağında şərik olmaq şərtilə cavan ağacların əkilməsi
İki nəfər torpaq sahəsini bu ünvanla müamilə edirlər ki, torpağın sahibi öz torpağını ağac əkmək üçün digərinə verir və digəri də ağac əkir. Belə planlaşdırmışdılar ki, ağaclar böyüyəndən sonra, torpaq sahəsini ağaclarla bir yerdə yarı bölsünlər. İki tərəfin razılığı ilə bu şəkildə əməl etmişlər, lakin təyin etməmişlər ki, bu tərəf sənin olsun və o biri tərəf mənim olsun. Bu məsələnin ağacların əkilməsinə bir zərəri varmı?
Sözü gedən müamilənin eybi yoxdur. Ağaclar böyüyəndən sonra onları iki tərəfin razılığı ilə və ya püşk vasitəsi ilə bölə bilərlər. Böləndən sonra hər biri öz payının sahibi olacaqdır.
Pulun baha qiymətə müamiləsi
İcazə verirsiniz ki, məsələn, bir milyon tümən pulu 6 ay müddətinə bir milyon 200 min tümənə sataq?
Bu iş həqiqətdə alğı-satqı deyil. Çünki vahid əsginasın alğı-satqısı ağıl sahiblərinin arasında mövcud deyil, əksinə, alğı-satqı adı verilən sələmli borcdur.
İcarə müddəti bitəndən sonra icarəçinin ondan istifadəsi
İcarə müddəti sona çatandan sonra və əmlak sahibinin razılığı olmadan icarəçinin mağazadan və ya yaşayış mənzilindən istifadə etməsinin hökmü nədir? Halbuki İslam quruluşunun mədəni qanununda icarə verənin şəxsi ehtiyacı olmamaq şərti ilə istifadə haqqı icarə edənə verilir, hətta əmlak sahibinin razılığı olmasa belə.
Razılıq olmadan onun istifadəsi caiz deyil; yalnız zərurət və məcburiyyət qarşısında, özü də zərurət və məcburiyyətin təmin olduğu miqdarda olsa, eybi yoxdur.
Çəkilərində fərq olan halda qızılın qızıla satılması
Çəkilərində fərq olarsa qızılın qızıla müamiləsinin işkalı varmı?
Qızılın qızıla müamiləsi, çəkilərinin arasında fərq olsa, caiz deyil, baxmayaraq ki, onlardan biri keyfiyyətli növdən, digəri isə keyfiyyətsiz növdən olsun. Müamilənin səhih yolu budur ki, keyfiyyətli növü pula çevirib alsınlar və sonra ikinci növü həmin yolla satsınlar.
Çəkilərində fərq olan halda qızılın qızıla satılması
Çəkilərində fərq olarsa qızılın qızıla müamiləsinin işkalı varmı?
Qızılın qızıla müamiləsi, çəkilərinin arasında fərq olsa, caiz deyil, baxmayaraq ki, onlardan biri keyfiyyətli növdən, digəri isə keyfiyyətsiz növdən olsun. Müamilənin səhih yolu budur ki, keyfiyyətli növü pula çevirib alsınlar və sonra ikinci növü həmin yolla satsınlar.
Öncədən şərt qoyulmadan verilən borcun müqabilində hədiyyə almaq
Zeyd öz pulundan bir miqdarını bank şöbələrinin birinə və ya bir şəxsə hər hansı ünvanla vədiə (əmanət) verərək ona istifadə etməyə icazə verir. O da pul sahibinə təşəkkür etmək üçün və ya başqa bir ünvanla hər ay və ya hər iki aydan bir, öncədən şərt qoyulmadan müəyyən məbləğdə pul ödəyir. Həzrət ustadın nəzərincə bu məbləğdə pulu vermək və almaq necədir?
Öncədən şərt olmasa, eybi yoxdur.
Şərtə əməl olunmayanda müamilənin öz-özünə pozulması
Zeyd bir imarəti kredit şəklində (pulunu hissə-hissə verməklə) digərinə satır və iki tərəf arasında belə qərara alınır ki, “hissə-hissə olan çeklər ödənməli və ya razılıq əldə olunmalıdır, əks halda müamilə pozulur. Binanın pulunun hamısı ödəniləndən sonra, satıcı notariusa gəlməli və sənədi alıcının adına keçirməlidir.” Sual budur ki, əgər alıcı çeklə ödəməli olduğu borcun bir hissəsini qərar qoyulmuş müddətdə ödəməsə, satıcı bu müamiləni poza bilərmi? Yaxud şərtə görə müamilənin nəticəsi öz-özünə pozulurmu? Yaxud da pozulmaq və pozmaq üçün heç bir yol yoxdur?
Məsələdə fərz olunduğu kimi, şərt pozulan halda satıcı özü üçün müamiləni pozmaq hüququ nəzərə almışdır və pozmağa haqqı var. Lakin əgər “nəticə şərti” şəklində demişdirsə, bu müamilə, nəticə şərtini səhih bilən şəxslərin nəzəriyyəsinə görə öz-özünə pozulur. Biz nəticə şərtində ehtiyat etdiyimizə görə, əhvət budur ki, belə yerdə müsalihə etsinlər (razılaşsınlar).
Yeyilməsi haram olan su heyvanlarının alveri
Yeyilməsi haram olan heyvanlar hətta sudan diri halda çıxarılsa da, murdar hökmündədirmi? Alğı-satqısı haramdırmı? ( Çünki, onlardan digər məqsədlər, o cümlədən qaramal və toyuq yemi kimi bəzən də sənayedə istifadə olunur.)
Onların digər mənfəətlər (məqsədlər) üçün alğı-satqısının eybi yoxdur.
Qaib olan şəxsin malına vilayət
Vəli (qəyyum) olmayan yerdə, qaib olan şəxsin malının vilayəti kimin öhdəsinə düşür?
Vəli olmayan yerdə qaib şəxsin malına vilayət şəri hakimin və ya şəri hakimin təyin etdiyi şəxsin öhdəsindədir. Hətta vəli olan yerdə də ehtiyat vacib, şəri hakimdən icazə almaqdır.
