Çəkilərində fərq olan halda qızılın qızıla satılması
Çəkilərində fərq olarsa qızılın qızıla müamiləsinin işkalı varmı?
Qızılın qızıla müamiləsi, çəkilərinin arasında fərq olsa, caiz deyil, baxmayaraq ki, onlardan biri keyfiyyətli növdən, digəri isə keyfiyyətsiz növdən olsun. Müamilənin səhih yolu budur ki, keyfiyyətli növü pula çevirib alsınlar və sonra ikinci növü həmin yolla satsınlar.
Məhcur olmayan borclu şəxsin müamiləsinin haramlığı
Cənab ustad, ümumiyyətlə, hansı şərtlərlə məhcur olmayan borclu şəxsin müamiləsini nüfuzlu saymırsınız?
Hər bir halda nüfuzludur. Lakin (bu müamilə) borcu qaytarmaq üçün olan imkanının əldən getməsinə səbəb olarsa, haramdır.
Qızılın qızılla müamiləsi
Qiymət artımı ilə qızılın qızıla satılmasının hökmü nədir? Bu kimi müamilələrin şəri cəhətdən həlli yolu nədir?
Belə hallarda qızılı satmaq üçün ən yaxşı yol budur ki, ayrı-ayrılıqda iki müamilə bağlansın. Məsələn, 1 kq qızılı bir milyon yüz min tümən nəqd pula satsınlar və alver məclisində pulu alıb qızılı versin, sonra 1 kq qızılı ki, bir ilin başında təhvil veriləcək, bir milyona ondan alsın. Nəticə bu olacaq ki, qızılın sahibi bu iki müamilə ilə öz qızılını il başında yüz min tümən əlavə pulla alacaqdır.
Əmlakın qüsurlu olduğu halda müamilənin pozulması
Bir şəxs mənzilini 2 milyon tümənə satmış və özü üçün müamiləni pozmağa ixtiyar nəzərdə tutmamış, sənədləşdirmək üçün bələdiyyə idarəsinə müraciət etmişdir. Bələdiyyənin eksperti binanın yuxarı mərtəbəsində artıq hissəyə görə 40 min tümən məbləğində cərimə yazmış və balkonun sökülməsinə dair göstəriş vermişdir. Balkonu sökməklə onun üstündə yerləşən, yuxarı mərtəbədəki otağın 1 metri də söküləcəkdir. Bələdiyyə idarəsi satıcıya demişdir ki, balkon sökülmədən sənədin rəsmiləşdirilməsinə icazə verilməyəcəkdir, lakin özün orada yaşasan, cərimə ilə, balkonu və yuxarıdakı otağın bir hissəsini sökməklə işimiz olmayacaqdır. İndi satıcı cəriməni ödəməli, balkonu və onun yuxarısındakı otağın bir metrini sökməli və mənzili danışılan qiymətdən az qiymətə alıcının istifadəsinə verməlidir, yoxsa burada “la zərər” qaydası icra olunur və bu zərəri satıcıdan kənarlaşdırır, belə ki, satıcının müamiləni pozmağa və alıcının pulunu qaytarmağa haqqı var? Xahiş edirik, cavab verəsiniz.
Əgər satıcı mülkü notariat kontorunda təhvil verməyi öhdəliyinə götürmüşdürsə, öz öhdəliyinə əməl etməli və ona dəyən zərəri qəbul etməlidir. Sonra qiymət arasındakı fərqi müştəriyə qaytarmalıdır. Müştəri də qiymət fərqini qəbul etməklə müamiləni pozmaq arasında ixtiyar sahibidir.
Sərqoflidə mülk sahibinin səlahiyyətlərinin hüdudları
Bir şəxs 1360 hicri-şəmsi ilində bir mağazanın sərqofli haqqını sahiblərlə alıcı arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən məlum olan məbləğə almış və o gün müqavilədə təyin olunmuş məbləği ödəmişdir. Müqavilənin aşağısında bu sözlər yazılmışdır: “Müamilədə nəzərdə tutulan – sərqofli (icarə etməkdə və ya almaqda başqalarından irəli olmaq), üstünlük və başqasının ixtiyarına keçirmək haqqıdır. Lakin satılan zaman sərqofli qanununa əsasən əsil sahiblərinin müamilədə əldə olunan mənfəətlə bağlı razılıqlarını cəlb etməlidir. Əlavə olaraq, icarə qiyməti müqavilə qələmə alınan gündən başlayaraq tam iki il müddətində aylıq 100 tümən məbləğində nəzərdə tutulmuş və qərara alınmışdır.” Yuxarıda qeyd olunan şərtləri nəzərə alaraq:1) Sahib və ya sahiblərdən biri sərqofli haqqının sahibi ilə razılığa gəlmədən icarə qiymətini hər il artıra bilərmi?2) Artıra bilərsə, sərqofli ilə icarə arasındakı fərq necə olacaqdır?
1) Sərqofli alınmış və icarə üçün müəyyən müddət təyin olunmuş hallarda, müddət bitəndən sonra, əmlak sahibi icarə qiymətində fikrini dəyişə bilər. Lakin bu kimi əmlak üçün kirayəçidən, camaat içində verilən qiymətdən artıq pul almağa haqqı yoxdur. 2) Sərqoflinin faydası budur ki, camaat içində onun icarəsi üçün verilən qiymət daha az olur və icarədə fikrini dəyişmək üçün daim üstünlük vardır.
Qaib olan şəxsin malına vilayət
Vəli (qəyyum) olmayan yerdə, qaib olan şəxsin malının vilayəti kimin öhdəsinə düşür?
Vəli olmayan yerdə qaib şəxsin malına vilayət şəri hakimin və ya şəri hakimin təyin etdiyi şəxsin öhdəsindədir. Hətta vəli olan yerdə də ehtiyat vacib, şəri hakimdən icazə almaqdır.
Şirkət müqaviləsi ilə sələmdən qaçmaq
Bir şəxs mənə bir qədər pul vermişdir ki, özümdə olan pulla birlikdə maşın alıb hər ay ona qazanc adı ilə müəyyən məbləğdə pul verim. Bu iş caizdirmi? Caiz deyilsə, onu şəri yolu necədir?
Müamilənin şəri şəkildə olması üçün bu formada əməl etmək lazımdır ki, maşının sözü gedən məbləğinin miqdarında pulu, pulun sahibinə təhvil verin, sonra onun maşından olan payını müəyyən məbləğə icarə edin. Hər iki tərəf üçün müddətin sonunda müamiləni pozmaq haqqı verilsin. Sözü gedən müamilə bu şəkildə əncam verilsə, səhihdir.
Qadının əxlaqsızlıq yolu ilə əldə etdiyi əmlak
Bir qadın öz etirafına görə neçə illər mütəmadi şəkildə əxlaqsız işlərə (fahişəliyə) məşğul olmuş və bu yolla məişətini təmin etmişdir. O, bu qanunsuz və haram qazancla ev-eşik əldə etmişdir. İndi tövbə etmək istəyir. Onun ev və digər avadanlıqdan ibarət əmlakının hökmü nədir?
Sahiblərini tanıyırsa onları sahiblərinə qaytarmalıdır. Tanımırsa məchulul-malik hökmündədir və onun özünün buna kiçik ehtiyacı varsa, şəriət hakimi onun tövbə etdiyini nəzərə alaraq bu əmlakı “rəddi-məzalim” ünvanı ilə ona verə bilər .
Borclu tərəfindən həbsə görə dəyən zərərin alınması
Əgər borclu şəxs müflisləşdiyinə görə hətta şəxsi mənzilinin və iş məkanının günün qiyməti ilə öz borc sahiblərinə verilməsinə razı olsa, amma borc sahibləri ondan yalnız nağd pul istəsələr və borclu şəxsi həbs etsələr, bu halda borclu şəxsin həbsdə olduğu və vaxtının hədərə getdiyi bu müddətdə borc sahiblərinin boynuna haqqı gəlirmi ki, onların borclarından kəsr etsin?
Məsələdə fərz olunanlara əsasən şəri baxımdan borc sahiblərindən zərərin əvəzini almağa haqqı yoxdur.
Mehriyyəni ödəmək üçün yaşayış mənzilinin satılması
Bir şəxs öz həyat yoldaşının mehriyyəsi üçün 4 milyon tümən borcludur. Onun Məşhədin ən yaxşı yerində şəxsi mənzili var ki, hal-hazırda 30 milyon tümənə müştərisi var. Bu mənzil borcun müstəsna hallarından biridirmi?
Sözü gedən borc hal-hazırda tələb olunursa, mənzil də öz şənindən – ad-sanından artıqdırsa, mənzili öz ad-sanına layiq bir mənzillə dəyişməli və aralarındakı fərqi borcunu ödəmək üçün sərf etməlidir.
Alıcı tərəfindən məbləğin bir hissəsinin tələb olunması
Əgər müştəri öz pulunun yarısını istəsə, satıcı da öz razılığı ilə istənilən məbləğin hamısını ödəsə, pulun istənilməsi və qaytarılması hər iki tərəfin razılığı ilə olduğu üçün bu, müamilənin pozulması deməkdirmi?
Əgər pulu verən və alan şəxslərin gördükləri iş bu müamilə ilə bağlıdırsa, müamilənin yarısı pozulmuş olur. Əgər borc kimi digər məqsədləri olsa, müamilə öz qüvvəsində qalır.
