Ərin öz arvadının bağışladığına qayıtmasından xəbərsiz olması
Mən yüz ədəd “Bahari azadi” qızıl sikkəsini bağışlamaqla ərimdən xül’i talaq aldım. İddə dövründə dəftərxana müdirinə yazılı şəkildə öz bağışladığıma döndüyümü (bağışladığım sikkələri geri almaq istədiyimi) bildirdim. Lakin indi başa düşmüşəm ki, dəftərxana müdiri unutqanlıq üzündən mənim qanuni dönüşümü dəftərdə qeyd etməmişdir. Dönüşün hökmü nədir? Mənim mehriyyə almağa haqqım varmı?
İddə zamanı öz bağışladığınız məbləğə dönmüş və bu barədə ərinizə məlumat vermişsinizsə, öz bağışladığınızı geri almağa haqqınız var. Əgər iddə sona çatana kimi ona məlumat verməmişsinizsə, kifayət deyil (geri almağa haqqınız yoxdur). Dəftərxana müdiri bu işi öhdəsinə götürmüş və işinə laqeyd və məsuliyyətsiz yanaşmışdırsa, zamindir.
Zövcənin öz bağışladığına qayıtması
Zövcə xül’ talağında öz mehriyəsini ərinə bağışlayır. Talaqdan sonra iddə dövründə öz bağışladığına qayıdır. Bu halda ərin öz arvadına dönməyə haqqı varmı? Ər öz arvadına dönməsə, mehriyəsi zövcəyə aiddirmi? Ric’i talağın; zövcənin nəfəqəsi, irs qoyma və s. qəbildən olan digər hökmləri necə olacaqdır?
Arvadın iddə zamanı öz bağışladığına dönməsi ilə talaq, ric’i olacaqdır və onun hökmlərinə şamildir, habelə mehriyəsini də ona verməlidir.
Bağışlamaq haqqını hissə-hissə ödəmək
Mən və ərim bu qərara gəlmişdik ki, mən müəyyən məbləğdə pulu hissə-hissə ödəyim, o da mənə xül’i talaq versin. Sözü gedən talaq icra olunandan sonra məhkəmə vasitəsilə iki yaşlı qızımı almaq istədim. Həmin pul hissələrini də ödəyirəm. Lakin ərim qızımı almağımdan narahat olduğuna görə deyir: “İndiyə kimi bütün məbləği ödəmədiyinə görə mütəlləqə (talağı verilmiş) deyilsən və talaq pozulmuşdur.” Onun dedikləri doğrudurmu?
Xül’i talaq həyata keçmişdir və qadın (bu talaqdan) qayıtmayınca, kişinin qayıtmağa haqqı yoxdur.
Yaxınlığa razı olmayan qadının talağı
Mənim həyat yoldaşın İslam hökmlərinə qarşı laqeyddir və yaxınlıq etməyə razı olmur. Hal-hazırda o bakirədir. Mən ona talaq verə bilərəmmi? Onun talağı hansı növdəndir və mehriyyəsinin hökmü necədir?
Yaxşı olar ki, bir müddət ona qarşı səbir və təmkinlə yanaşasınız, ona öyüd-nəsihət verəsiniz və mehr-məhəbbətinizi ona göstərəsiniz. Bəlkə bu yolla onun rəftar və davranışı dəyişdi və iş talaqla nəticələnmədi. Vacib və haram olmayan əməllərlə bağlı çox da tələbkarlıq etməyin. Müsbət nəticə əldə etməsəniz, ondan ayrıla bilərsiniz. Yazdığınız kimi bu qadın naşizə (inadkar, sözə baxmayan) və bakirədirsə, nəfəqə almaq haqqı yoxdur. Əgər talaq almaq istəsə, talağı xül’idir: mehriyyəni və bu kimi bir şey bağışlamaqdan başqa, habelə, ərin razılığından başqa yolla mümkün olan deyil.
Ric’i talaqda qadının ərin evində qalması
Ric’i talaqda talağı verilmiş qadının əri ilə yaşadığı evdən bayıra çıxmağa haqqı yoxdur və ərin də iddə zamanı tamam olmamış onu evdən çıxarmağa haqqı yoxdur. Bu qadağaya əməl etmək kimin vəzifəsidir? Ər-arvadın, yoxsa talağı qeyd edən nikah idarəsinin, yoxsa talaq siğəsini icra edənin, yoxsa talaq icazəsini çıxaran məhkəmənin? Əgər talaq siğəsi icra olunan zaman ər-arvad bir-birindən ayrı yaşasalar və ya talaq qərib bir şəhərdə oxunsa, ər-arvad isə eyni məntəqənin sakinləri olmasalar, şəri vəzifə nədir?
Quran ayələrinə və sair dəlillərə görə bu qadağaya əməl etmək ərlə arvadın vəzifəsidir. Lakin məhkəmə və ya nikah idarəsi məlumatsız insanlara yol göstərmək üçün, habelə əmr be məruf üçün onları bu hökmlə tanış edir. Onların yaşadığı məkanların ayrı olması, iki tərəfin razılığı ilə baş versə və onların ayrılığı bir-birindən küsmək mənasında olmasa, eybi yoxdur.
Yaxınlığa razı olmayan qadının talağı
Mənim həyat yoldaşın İslam hökmlərinə qarşı laqeyddir və yaxınlıq etməyə razı olmur. Hal-hazırda o bakirədir. Mən ona talaq verə bilərəmmi? Onun talağı hansı növdəndir və mehriyyəsinin hökmü necədir?
Yaxşı olar ki, bir müddət ona qarşı səbir və təmkinlə yanaşasınız, ona öyüd-nəsihət verəsiniz və mehr-məhəbbətinizi ona göstərəsiniz. Bəlkə bu yolla onun rəftar və davranışı dəyişdi və iş talaqla nəticələnmədi. Vacib və haram olmayan əməllərlə bağlı çox da tələbkarlıq etməyin. Müsbət nəticə əldə etməsəniz, ondan ayrıla bilərsiniz. Yazdığınız kimi bu qadın naşizə (inadkar, sözə baxmayan) və bakirədirsə, nəfəqə almaq haqqı yoxdur. Əgər talaq almaq istəsə, talağı xül’idir: mehriyyəni və bu kimi bir şey bağışlamaqdan başqa, habelə, ərin razılığından başqa yolla mümkün olan deyil.
Nəfəqədən boyun qaçırılan hallarda talaq
Əgər ər heç bir üzrlü səbəb olmadan nəfəqə verməkdən boyun qaçırarsa, qadının talaq alması caizdirmi?
Şəriət hakimi ərin əmlakından nəfəqəni ödəməlidir. Əgər bu iş mümkün olmasa, talaq verməyi onun qarşısında vəzifə qoymalıdır. Talaq vermədiyi təqdirdə özü şəxsən ona talaq verəcəkdir.
Talaq siğəsini icra etmək üçün şəriət hakiminin vəkaləti
Mən ərim və uşaqlarımla bir yerdə 1366-cı (1988) ildə Norveçə gəlmişik. Hal-hazırda 3 il olar ki, ərim məni və uşaqları atıb getmiş və məni naməlum vəziyyətdə qoymuşdur. Norveçdə dövlət tərəfindən boşanmışıq. Norveçdə şiələr və müsəlmanlar üçüm İslam Tovhid Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Həzrət ustaddan xahiş edirik ki, bu mərkəzin ruhanisinə şəriət baxımından talaq siğəsini icra etmək üçün vəkalət və icazə verəsiniz ki, mənim talağımı oxusun.
Əgər əriniz nə sizinlə yaşamaq istəyir, nə də sizə şəri talaq verirsə, o məntəqənin möhtərəm ruhanisinə vəkalət veririk ki, sözü gedən mövzu sübuta yetəndən sonra sizin və sizin şəraitinizə oxşar vəziyyətdə yaşayan digər müsəlmanların talağını oxusun.
Qazı tərəfindən qadına verilən talaq
Əgər kişi öz arvadının həyatını çətinləşdirib gününü qara edirsə və talaq verməyə də razı olmursa, hansı şəraitdə qazı bu qadının talağını verə bilər?
Onların arasındakı mübahisə həddindən artıq çətin və dözülməz məşəqqətə səbəb olana qədər böyüsə və ər şəxsən talaq verməkdən boyun qaçırsa bu halda talaq vermək qazıya caizdir və qazınin verdiyi talaq ricidir. Lakin (talaq fikrindən) qayıdandan sonra yenə də bir-birləri ilə yola getməsələr, yenidən talaq verəcəkdir. Belə ki, bu talaq üçüncü dəfə veriləndə “bain” talağına çevriləcəkdir.
Talaq şübhəli olan hallarda nəfəqə
Bir şəxs öz arvadına ixtiyar verib ki, onun tərəfindən bir nəfəri talaq üçün vəkil tutsun. Müəyyən vaxt keçsə də, qadın onu talağın oxunub oxunmadığından xəbərdar etməyib. Bu müddətdə nəfəqə vermək ərə vacibdirmi? Ər bu qadını öz arvadı olaraq qəbul edə bilərmi?
Nə qədər ki, talağın oxunması şəklidir, qadın onun arvadı hökmündədir.
Ərinə tabe olmayan qadının talaq üçün vəkil olmasının şərti
Əgər qadın ərinin digər bir qadınla evlənəcəyi təqdirdə talaq vermək üçün onun tərəfindən vəkalətə malik olacağını şərt etsə, bu halda ər arvadının onunla yola getmədiyinə görə ikinci arvadı alsa, yenə də birinci həyat yoldaşı talaqda vəkildirmi?
Zahirən bu şərt belə bir hala aid deyil. Çünki qoyduqları bu şərtdə məqsəd kişinin bir arvadla qənaətlənməsi idi. İndi isə, birinci qadın ailə həyatının hüquqlarını ayaq altına salaraq kişini çıxılmaz vəziyyətdə qoymuşdursa, o şərtə əməl etmək üçün heç bir yol qalmır. Yəni, qadının talaq üçün vəkaləti olmayacaqdır.
