Vəsiyyət etməmiş meyit
Vəfat etmiş şəxs vəsiyyət etməmişdirsə, əmlakın əslində bir haqqı varmı?
Meyitin (kəfən, dəfn və s.) lazımi təchizatından başqa bir haqqı yoxdur.
Vəfat etmiş şəxsin malının üçdə birinin istifadəsi üçün ən yaxşı yol
Bir şəxs vəsiyyət etmişdir ki, “mənim əmlakımın üçdə birini Quran və sünnətə əsasən ən yaxşı sayılan və ondan yaxşısı mümkün olmayan yerdə xərcləyin”. Sizin bu barədə mübarək nəzəriniz nədir? Onun pulu harada xərclənsin?
Elmi-dini hövzələr üçün və bu hövzələrdə tədrislə, təbliğlə, xalqın irşadı ilə, əmr be məruf və nəhy əz münkər ilə məşğul olan təqvalı insanlar üçün xərcləyin. Hədisdə deyilir ki: وما اعمال البرّ کلّها و الجهاد فى سبیل الله، عند الامر بالمعروف والنهى عن المنکر، الا کنفثه فى بحر لجّى “Yaxşı və saleh əməllərin hamısı, (hətta) Allah yolundan cihad belə, əmr be məruf və nəhy əz münkərin müqabilində ağız suyunun dərin okeanın müqabilində olduğu kimidir.”
Vəfat etmiş şəxsin malının üçdə birinin istifadəsi üçün ən yaxşı yol
Bir şəxs vəsiyyət etmişdir ki, “mənim əmlakımın üçdə birini Quran və sünnətə əsasən ən yaxşı sayılan və ondan yaxşısı mümkün olmayan yerdə xərcləyin”. Sizin bu barədə mübarək nəzəriniz nədir? Onun pulu harada xərclənsin?
Elmi-dini hövzələr üçün və bu hövzələrdə tədrislə, təbliğlə, xalqın irşadı ilə, əmr be məruf və nəhy əz münkər ilə məşğul olan təqvalı insanlar üçün xərcləyin. Hədisdə deyilir ki: وما اعمال البرّ کلّها و الجهاد فى سبیل الله، عند الامر بالمعروف والنهى عن المنکر، الا کنفثه فى بحر لجّى “Yaxşı və saleh əməllərin hamısı, (hətta) Allah yolundan cihad belə, əmr be məruf və nəhy əz münkərin müqabilində ağız suyunun dərin okeanın müqabilində olduğu kimidir.”
İrsin üçdə birinin ehtiyacı olanlara xərclənməsi
Həzrət ustad! İcazə verirsinizmi ki, mərhum atamın qoyub getdiyi irsin üçdə birini qohumlardan birinə verək (onun borcu var və borcunu qaytarmayacağı təqdirdə problemlərlə üzləşəcək)?
Üçdə birini vəsiyyət etmiş və bu məqsədlə istifadədən fərqli bir məqsəd müəyyən etməmişdirsə, maneəsi yoxdur.
İrsin üçdə birinin ehtiyacı olanlara xərclənməsi
Həzrət ustad! İcazə verirsinizmi ki, mərhum atamın qoyub getdiyi irsin üçdə birini qohumlardan birinə verək (onun borcu var və borcunu qaytarmayacağı təqdirdə problemlərlə üzləşəcək)?
Üçdə birini vəsiyyət etmiş və bu məqsədlə istifadədən fərqli bir məqsəd müəyyən etməmişdirsə, maneəsi yoxdur.
Vəsiyyət olunmuş şəxsin malının satılması
Bir şəxs əmlakının bir hissəsini bir nəfərə vəsiyyət etmişdir. Lakin ölənin ata tərəfdən babası (atasının atası) o əmlakı şəri icazə olmadan satmışdır. Bu hadisədən bir müddət keçmişdir və indi onun dəyəri azalmışdır. Bu məsələnin şəri hökmünü bəyan edin.
Əgər vəsiyyət müəyyən (konkret) bir mal barəsində imişsə və üçdə birdən artıq deyildisə, onun hamısı bütövlükdə vəsiyyət olunmuş şəxsin malıdır. Bu mal satılmışdırsa, onun qiymətinin hamısını ala bilər. Onun qiymətinin azaldığı və babasının onu şəri icazə olmadan satdığı təqdirdə isə, ehtiyat olaraq qiymətlər arasındakı fərqi ona ödəməlidir.
Vəsiyyətnamə yazmaq
Vəsiyyətnamə yazmaq vacibdirmi?
Vəsiyyət yazmaq müstəhəb əməldir. Yalnız bu halda vacibdir ki, Allah haqqından və ya camaatın haqlarından vacib bir şey onun öhdəsində olmuş olsun və vəsiyyət yazmadığı təqdirdə haqqın aradan gedəcəyi qorxusu olsun.
Şəhadət haqqında şəhadət vermək
Şəhadətə şəhadət qəbul olunurmu?
İnsanların hüquqlarında (həqqun-nas) şəhadətə şəhadət vermək qəbul olunur.
Həddi-buluğa çatmayan uşağın ifadəsi
Həddi-buluğa çatmamış iki uşaq yerli dildə “kəpər” deyilən yay evində oturmuş və ya oynayırmışlar. Onlardan biri kəpərdən düşür və bədən üzvlərində qüsur əmələ gəlir. Yaralanmış uşaq iddia edir ki, o biri uşaq onu itələyib yerə salmışdır. Əleyhinə iddia olunan uşaq isə bunu inkar edir. Hadisənin şahidi olan və həddi-buluğa çatmamış bir neçə uşaq da ya iddiaçının, ya da əleyhinə iddia olanın lehinə şəhadət verirlər:1) Həddi-buluğa çatmamış uşağın verdiyi ifadə qəbul olunurmu?2) Müttəhim və iddianı inkar edən uşağın özü və ya vəlisi (qəyyumu) and içə bilərmi?3) Müttəhim və onun vəlisi andı qaytara bilərmi?
1) Sözü gedən şəhadət qəbul olunmur. Yalnız qətllə nəticələnən işlərdə bu şəhadət qəbul oluna bilər. Lakin yaxşı olar ki, öz aralarında müsalihə etsinlər (razılığa gəlsinlər).2 və 3) Yuxarıdakı cavabdan məlum oldu.
Şahidlərin öz ifadələrindən dönməsi
Şahidlərin öz verdikləri ifadələri geri götürmələrinin hökmünü bəyan edin.
Şahidlər öz verdikləri ifadələri geri götürsələr, üç şəkli var:1. Hökm çıxarılmazdan öncə; Bu halda məşhur fitva hökmün verilməməyidir.2. Hökm çıxarılandan və iddia olunan əmlak tələf olandan sonra; Məşhur fitvaya əsasən hökm qüvvəsində qalmalı və vurulan zərər şahidlərdən alınmalıdır.3. Hökm çıxarılandan, icra ediləndən və əmlak tələf olandan sonra; burada da fəqih alimlərin böyük əksəriyyəti hökmün öz qüvvəsində qalması və vurulan zərərin şahidlərdən alınması barədə hökm vermişlər.
Zinaya iqrar
Kişi evlilik vəziyyətindədir, qadın isə subaydır. Qadın buna razı olmadığını (cinsi əlaqənin zorakılıqla baş verdiyini), kişi isə iki tərəfin buna razı olduğunu iddia edir və dörd dəfə bunu iqrar edir. Kişinin iddiasını qəbul etdiyimiz təqdirdə, hökmün nəticəsini nəzərə almaqla o, “rəcm” (daş-qalaq) olunmalıdır. Bunu qəbul etməsək, əksinə qadının iddiasını qəbul etsək, kişinin cəzası edamdır. Belə bir şəraitdə “لیس على المستکرهة شىء اذا قالت استکرهت”- (zorakılığa məruz qalan qadın “məni məcbur etdin” – desə, onun günahı yoxdur) hədisini nəzərə almaqla, və ya zorakılıq əməlində iki tərəfin şərt olmasını, hər birinin sözünün öz lehinə qəbul etməyin zorakılıq mənasına zidd olmasını, eləcə də onların hər birinin sözünü digərinin əleyhinə qəbul etməyin “اقرار العقلاء على انفسهم ” – (ağıl sahiblərinin öz əleyhinə iqrarı) qaydasına zidd olmasını və bundan əlavə, iqrara və qadının hamilə olmasına əsasən zina əməlinin baş verdiyinin qəti və şübhəsiz olduğunu nəzərə almaqla xahiş edirik ki, belə halların tez-tez baş verdiyinə görə yuxarıdakı cinayət işinin hökmünü lazımi istifadələr üçün bəyan edəsiniz.
Kişinin iqrarına əsasən o, rəcm (daşqalaq) cəzasına məhkum edilməlidir. Qadına isə razı olmadığını iddia etdiyinə görə bəraət verilməlidir. Zahiri hökmlərdə fərqli ölçü götürməyin maneəsi yoxdur. Baxmayaraq ki, bu iş bəzi hallarda icmali (qeyri-dəqiq) elmlə ziddir. Məsələn, “kürr, yoxsa qəlil su (az su) olması şəkli olan su ilə yuyulan nəcis paltar” məsələsində istishab qaydasına görə paltar nəcis sayılır, su isə pak sayılır.
Xarici aləmdə varlığı olmayan hallarda iqrar
Saxta sənəd düzəltmək və fırıldaqçılıq ittihamı ilə prokurorluq tərəfindən axtarışda olan bir cavan, özünün iki dostu ilə birlikdə istintaq mərhələlərində prokurorluq əməkdaşlarının yanında etiraf etmişdir ki, həyatda varlığı olmayan bir qadınla qeyri-möhsinə sayılan zina etmişlər. Sonrakı axtarışlarda sözü gedən qadın aşkar olunmamışdır. Onlar qeyri-rəsmi məqamlarda bildirmişlər ki, bu etirafı əzab və işgəncədən başqa, təzyiq altında etmişik. Sual budur ki, qeyd olunan müqəddimələri nəzərə almaqla sözü gedən şəxsləri qeyri-möhsinə zina ittihamı ilə cinayətə cəlb etmək caizdirmi?
Əgər iqrar və etiraf təzyiq altında baş vermişsə, habelə iqrar həyatda varlığı olmayan şəxslər barəsində olmuşsa, bu iqrar və etirafın etibarı yoxdur.
Məmurlar tərəfindən məcburi iqrar alınması
Polis və təhlükəsizlik məmurlarının yanında icbarla iqrar etmək, cinayəti sübuta yetirmək yollarındandırmı? Yoxsa bu, şəriət hakiminin hüzurunda və müqəddəs İslamın təyin etdiyi şərtlərə, qayda-qanunlara riayət etməklə baş verməlidir?
Şəriət hakiminin hüzurunda İslamın təyin etdiyi şərtlər və qayda-qanunlara riayət etməklə baş verməlidir.
Müttəhimdən ifadə almaq üçün işgəncə
Polis şöbəsi bir neçə nəfəri oğurluqda şübhəli bilərək saxlamışdır. Əksər hallarda onlardan adi şəkildə və kötək vurmadan sual olunsa, heç nəyi boyunlarına almır və öz həmkarlarının adlarını vermirlər. Nəticədə ayrı-ayrı şəxslərin maşın, xalça kimi əmlakları oğruların əlində qalır. Amma şallaq və kötək olsa, öz oğurluqlarını əksər hallarda boyunlarına alır və öz yoldaşlarının da adlarını verirlər. Bu idarə işçiləri şəriət baxımından məsul olmamaq üçün nə etməlidirlər?
Cinayətini şərən sübuta yetirməmiş heç bir müttəhimi cəzalandırmaq olmaz. Yalnız iki surətdə bu mümkündür:1) Öz iqrar və etirafına görə sahibinin icazəsi olmadan evə girmək, avtomobilin qapısını açmaq və ya əxlaqsızlıqla məşğul olmaq kimi günahları sübuta yetən, habelə cəza dəlillərinə şamil olan hallarda. Belə hallarda onu bu ünvanla cəzalandırmaq və ondan bildiklərini açıqlamağı tələb etmək olar.2) İslam hökuməti və ya İslamın varlığına, habelə müsəlmanların can və qanlarına geniş miqyasda aid olan böyük əhəmiyyətə malik məsələlər gündəmə çəkilən, nəticədə “mühüm və daha mühüm” qaydasını əsas tutaraq belə cəza növlərini tətbiqi mümkün olan yerlərdə. Bundan əlavə müasir zamanda dünyada elə metodlar kəşf olunmuşdur ki, müstəntiq müttəhimə əzab-əziyyət vermədən məlumatları ondan ala bilir.
Bir məntəqədən köçüb-gəlmiş insanların başqa məntəqədə şərik olmaları
250-300 ailə başqa bir vilayətdən bir məntəqəyə köçürlər və orada daimi olaraq məskunlaşırlar. Onlar bu məntəqənin keçmiş həriminin (ümumi torpaqlarının) mənafeyində də şərikdirlərmi?
Onlar yerli camaatın ümumi rəyinə (ürfünə, adətinə) uyğun olaraq əməl etməlidirlər.
