şəri hökmlərə və fiqhi məsələlərə cavab mərkəzi

Hal-hazırda istifadəyə yararsızdırlarsa və ya onların aradan getməsinə səbəb olursa, onları oxşarla dəyişdirmək caizdir.

Vəqf olunmuş xalçaları satmaq olmaz. Amma istifadəyə yararsız olarsa, eybi yoxdur.

Əgər hal-hazırda istifadəyə yararlı deyilsə, onları oxşar qab-qacaqla dəyişmək olar. Məscidin qab-qacağa ehtiyacı yoxdursa, onun digər xərcləri üçün istifadə olunsun.

Caiz deyil. Yalnız bu halda olar ki, bu avadanlığın ümumi şəkildə vəqf olunması məlum olsun.

Mümkün olan qədər məscidin imam camaatı oradan istifadə etməlidir. Əgər mümkün olmasa icarə versinlər və icarədən əldə olunan vəsaiti məscidin imamına xərcləsinlər. Məscidin imamının buna ehtiyacı olmasa, məscidin digər ehtiyaclarına sərf olunsun

Bu şəkkin etibarı yoxdur.

Vəqf olunmuş şeyin eynini (özünü) satmaq caiz deyil. Əgər əkinçilik üçün yararsız olsa və tikinti üçün istifadəyə yararlı olsa, onu tikinti üçün icarə vermək olar. Ondan heç bir şəkildə istifadə etmək mümkün olmasa, onu satıb əhsənə (daha yaxşı məqsədə) çevirməkdən başqa çıxış yolu qalmasa, bu hal istisnadır.

Vəqfin digər şərtləri də olsa səhihdir.

Qəti qaydalara və məşhur - الوقوف على حسب ما یوقفها اهلها – hədisinə əsasən vəqf olun şeydən əldə olunan gəliri vəqfnamədə qeyd olunanlara əsasən sərf etmək lazımdır. Yalnız bir və ya bir neçəsinə əməl etmək mümkün olmayan bəndləri istisna etmək olar, məsələn, mis qab-qacaq indiki əsrdə digər qab-qacaqla əvəz olunacaqdır.

Əgər şahidlər vəqf barəsində şəhadət versələr və ya vəqf olması məntəqədə məşhur olsa, vəqf hökmü onun barəsində qüvvədədir. Vəqf edərkən Ərəb dilində siğə oxumaq vacib deyil və hər hansı bir dildə caizdir. Hətta əgər siğə oxumasa, vəqf olunan kimsələrə təhvil versə, yenə də kifayətdir. Düşüncəsində (ağlında) problemin olması iddiası dəlil-sübutsuz və şahidsiz qəbul olunmur.

Əgər vəqf edilmiş su və torpaq sahəsini icarə etmişsə və xas bir şərt də qoymamışdırsa, özü istədiyi kimi ondan istifadə edə bilər.

Vəqfi sübuta yetirmək elm və yəqinlə, məntəqədə olan şöhrətlə və şəri dəlillə (iki adil şahid) mümkündür. Sadəcə iddia ilə və hətta şübhəli vəqfnamələrlə heç nə sübuta yetmir. Yalnız vəqfnamə etibarlı olan hal istisnadır.

Əgər şəriət baxımından bu torpaqlar vəqfin hərimidirsə, icarə edən şəxsin onları abad etməyə haqqı olmamışdır və malikinə də çevrilməyəcəkdir. Torpağın icarə müddəti sona çatana qədər, icarə edən şəxsin ondan istifadə etməyə haqqı var və onun icarə haqqını ödəməlidir. Mütəvəllinin də bunu ondan almağa haqqı yoxdur. Lakin icarə müddəti bitəndən sonra icarə edən şəxs üçün heç bir haqq qalmır.

Vəqf İslam dinində Peyğəmbəri-əkrəmin (səlləllahu ələyhi və alih) zamanından mövcud olan mühüm sünnətlərdən biridir və məsum İmamlar (əleyhimus-səlam)-ın yaşadıqları əsrlərdə diqqət mərkəzində olmuşdur. Onun barəsində İslami hədislərdə saysız-hesabsız təkidlərə rast gəlinir. Tarix boyu vəqf vasitəsi ilə son dərəcə əhəmiyyətli işlər görülmüşdür. Elmi, tibbi mərkəzlərin, dini mədrəsələrin və ictimai xeyirxah əməllərin çoxu bu yolla işıq üzü görmüşdür. Dünya müsəlmanları vəqfin bərəkətindən saysız-hesabsız bəhrələr almış və alırlar. Bir hədisdə deyilir ki, bir şəxs İmam Sadiqdən (əleyhis-səlam) soruşdu:- İnsanın ölümündən sonra nə kimi şeylər ona yetişə bilər?İmam belə cavab verdi:- Bir kəs xalqın arasında gözəl sünnət və adət qoysa, hər kəs ona əməl etsə əcr və mükafatı onun üçün də olacaqdır. Bu sünnətə əməl edənlərin mükafatı da bununla azalmayacaqdır. Digəri budur ki, insan özünün cari (həmişəlik davam edən) bir sədəqəni (vəqf olunan hər bir şeyi) özündən yadigar qoyur ki, onun əsər və xeyir-bərəkətləri davam edəndir. Bu cari sədəqələr başqa aləmdə (axirətdə) onun qurtuluşuna səbəb olacaqdır. Bəzi imansız və məlumatı olmayan insanların vəqf olunanlardan sui-istifadə etmələri, onun simasını bir çox insanların nəzərində tərsinə qələmə verməsinə baxmayaraq, biz tarix boyu minlərlə fayda və müsbət nəticəsi olan bu böyük və bərəkətli İslam adətinin bəzi yadfikirlilərin sui-istifadələrinə görə unudulmasına icazə verməməliyik. Əksinə, bu sui-istifadələrin qarşısını almaq lazımdır və bu iş tamamilə mümkündür. Bir çox məscidlərin, mədrəsələrin, elmi mərkəzlərin, xüsusilə də Məsum İmamların (əleyhimus-səlam) müqəddəs ziyarətgahlarının təmir və abadlaşdırılması belə vəqflərin bərəkətindəndir. Bu gün belə gözəl İslami sünnət və adətə daha çox əhəmiyyət verilməli, xüsusilə də elmi və mədəni-maarif mərkəzləri üçün ondan istifadə edilməlidir. Şübhəsiz, bu mərkəzlərdə yetişən bir alim hər hansı bir xidmət göstərərsə, ona aid olan vəqflərin baniləri bu və ya digər dünyada ondan bəhrələnəcəklər. Allah-taala hamını İslamın həqiqi adətlərini dirçəltməkdə müvəffəq etsin!

Ehtiyat vacib budur ki, Məscidül-həramın oraya yaxın olan digər bir yerində bu işi yerinə yetirsin.