Vəfat etmiş müctəhidə təqliddə qalmaq
Bir şəxs bir müctəhidə təqlid etmiş və onun vəfatından sonra ikinci diri müctəhidin icazəsi ilə birinci müctəhidə təqliddə qalmışdır. Sonra ikinci müctəhid də vəfat etmişdir. Bu şəxs hal-hazırda diri olan üçüncü müctəhidə təqlid edir. İndi diri müctəhidin icazəsi ilə birinci müctəhidəmi, yoxsa ikinci müctəhidə təqliddə qalmalıdır?
Birinci müctəhiddə təqliddə qalsın.
Yeni məsələlərdə diri müctəhidə təqlid olunması
Mən Həzrət Ayətullah əl-uzma Ərakiyə (rizvanullah taala ələyh) təqlid edirdim. Vəfatından sonra sizin fitvanızla ona təqliddə qaldım. Qarşıya çıxan yeni məsələlərin cavabını mütləq sizdən soruşmalıyam, yoxsa başqa müctəhidlərə də müraciət edə bilərəm? Sizdən bir neçə sual soruşduğum və onların bəzilərinə əməl etdiyim təqdirdə, başqa bir kəsə müraciət etsəm, həmin sualları ondan da soruşa bilərəmmi?
Bizə müraciət etdiyiniz təqdirdə yeni məsələləri bizdən soruşmalısınız.
Təxirə görə ödənişlərin şəriət baxımından düz olmaması
Borcun təxirlə qaytarılmasından əmələ gələn xəsarət və ziyan, şəridirmi?
Bu ziyan və xəsarət şəri deyil.
Mal tələf olarkən təqas etmək
Bir şəxs İrana səfər edərkən, sərhəddən keçməzdən öncə başqa bir şəxs ondan bu səfərdə onunla yoldaş olmasınıd istəyir. “Xosrəvi” gömrüyündə səfər vəsaitlərini yoxlayanda məlum oldu ki, vəsaitlərin içində çoxlu miqdarda idxalına qadağa qoyulmuş mallar var. Onların hamısını gömrük müsadirə etdi. Birinci şəxsin isə yalnız bir neçə İtalyan sumbatası olmuşdur və gömrük məmuru sumbataların da ikinci şəxsə aid olduğunu güman edib, onları da müsadirə etmiş və birinci şəxsin xahiş və təmənnalarının heç bir faydası olmamışdır. Birinci şəxs əlacsız qalıb sumbataların pulunu ona borclu olan ikinci şəxslə sumbataların qiymətinin əvəzində təqas etmişdir (almışdır). Bu işin eybi varmı?
Əgər qaçaq malın sahibi birinci şəxsə aid olan və qaçaq olmayan malın da aradan getməsinə səbəb olarsa, zamindir və təqas etmək olar.
Məhsul almaq şərtilə verilən borc
Bir şəxs problemlərə görə digərindən pul alsa və pul verən belə desə: “Bu şərtlə sənə pul verirəm ki, məhsul yığılan zaman buğdanın hər kiloqramını filan qiymətə mənə satasan” və fərz etsək ki, məhsul yığımının vaxtı çatmayıb, qiymət də qeyri-müəyyəndir, bu halda pul almağın hökmü nədir?
Bu borc və bu müamilə batildir.
Yaxınlıq olunmuş heyvan
Bir nəfər şəriət hökmünü bilməməzlik üzündən bir neçə il bundan öncə bir heyvanla yaxınlıq etmişdir. İndi məsələni başa düşmüşdür və ehtimal verir ki, qoyunun sahibi onu satmış və ya o qoyun tələf olmuşdur. Sual budur ki, bu şəxsə bir qoyunu kəsib yandırmaq vacibdirmi? Əgər vacibdirsə və bəzi səbəblərə görə bu işə imkanı çatmırsa, tövbə etdiyi təqdirdə qoyunların süd və ətlərindən istifadə edə bilərmi? Belə bir adam üçün qoyunu kəsib yandırmaq (o qoyunun sağ olması ehtimalı varsa) mümkün olmasa, bu şəxs adildirmi?
Əgər o qoyunun tələf olmasına və ya əl çatmayan bir şəxsə satıldığına yəqini varsa, hal-hazırda boynunda heç bir vəzifə yoxdur. O, ciddi şəkildə öz işindən tövbə etməli və keçmiş əməlindən tamamilə uzaqlaşmalıdır. Əgər ədalət və Allahdan qorxma səciyyəsi onda adət halını alarsa, imam camaat ola bilər. Lakin o qoyunun hələ də sürünün içində olmasını ehtimal verirsə, püşk atmalıdır. Bu şəkildə ki, qoyunları iki hissəyə bölməli və onların arasında püşk atmalıdır. Sonra yenə (püşk düşən) o hissəni iki hissəyə bölüb axırda bir qoyun yerdə qalana qədər yenidən püşk atmalı və o qoyunu kəsib ətini yandırmalıdır. Əgər bu qoyun onun öz malı deyilsə, onu pulla almalıdır. Yalnız bir hal istisna ola bilər ki, bu işin mühüm bir problem və çətinlikləri olmuş olsun.
Diri müctəhidin icazəsi olmadan vəfat etmiş müctəhidə təqlid
Bir kəs diri müctəhidin icazəsi ilə meyyitə təqliddə qalsa, yerinə yetirdiyi əməllərin hökmü nədir?
"Meyyitə təqliddə qalmaq" məsələsində diri müctəhidə təqlid etməlidir. Belə ki, onun hazırkı müctəhidinin fitvası (meyyitə) təqliddə qalmağın caiz olmasıdırsa, keçmişdə əməl etdiyi əməllər səhihdir.
Üzvlərin hədiyyə olunması haqda vəsiyyət
Bir şəxs ölümündən sonra öz bədən üzvlərini bu üzvlərə ehtiyacı olan xəstələrə köçürülməsini vəsiyyət edərsə, varisləri bu işin qarşısını ala bilərlərmi?
Varislərin buna mane olmalarının bu məsələyə heç bir təsiri yoxdur. Bu üzvlər xəstələrin canının xilas olması üçün lazımdırsa, onları götürmək caizdir. Habelə göz kimi böyük əhəmiyyətə malik üzvlərdə də belədir.
Təxirdən dəyən zərəri almaq üçün əqdin daxilində şərt qoymaq
Əgər borcun təxirlə ödənilməsindən dəyən zərər, “lazım” müqaviləyə əlavə olunmuş şərt şəklində olarsa, onu almaq caizdirmi?
Əgər digər “lazım” əqdin daxilində şərt olunarsa, caizdir.
Toy mərasimində dəf çalmaq
Toy və başqa məclislərdə dəf çalmağın hökmü nədir?
Dəf çalmağın hökmü sair musiqi alətlərinin hökmü kimidir və toy məclisləri ilə qeyri-toy məclisləri arasında (ehtiyat vacibə görə) heç bir fərq yoxdur.
Təxirdən dəyən zərəri kafirlərdən almaq
Bu kimi zərərləri kafirlərdən almaq caizdirmi?
Əmlakı bizim üçün halal olan kafirlər barəsində, maneəsi yoxdur.
Hicabın zəruriliyi
Hicab məsələsi İslamda önəmli bir məsələsi sayılır. Digər tərəfdən İslam qanun-qaydaları İslam respublikasında, xüsusilə də dindar şəhərlərdə, o cümlədən müqəddəs Qum şəhərində riayət olunmalıdır. Allaha şükürlər olsun, müqəddəs Qum şəhərində bu günə kimi bu qanunlara riayət olunmuşdur. Amma təəssüflər olsun ki, son günlərdə bu müqəddəs şəhərdə nalayiq əməllərin şahidi oluruq ki, bu müqəddəs şəhərin məqam və mənzilətinə layiq deyil. Dəfələrlə şahidi olmuşuq ki, bu nalayiq əməlləri nəqliyyat vasitələrində, xüsusilə də Həzrət Məsumənin (ələyha salam) mütəhhər hərəminin önündən keçən gəlin aparan maşın karvanlarında görürlər. Ümumiyyətlə, müqəddəs məkanlarda, o cümlədən Pərvərdigarın və həzrət Bəqiyyətullahil-əzəmin (əccələllahu taala fərəcəhuş-şərif) lütf və mərhəmətində olan “Cəmkəran” məscidində belə hadisələr baş verməkdədir. Bu hadisə olduqca təəssüfləndirici, kədərlidir. Çünki sözü gedən bu nalayiq hərəkətlərə yol vermək bu şəhərin məqam və mənzilətinə əsla layiq deyil. Böyük mərcəyi-təqlidlərin daim inqilab və İslamın köməyinə, fəryadına tələsdiklərinə və öz möhkəm cavabları ilə zülm və zorakılıq, haqsızlıq dünyasının cavabını qətiyyətlə verdiklərinə görə bu qərara gəldik ki, həzrət ustadın müqəddəs Qum şəhərində baş verən bu hadisələr barəsində olan aydın fitvasını öyrənək.
Şübhəsiz, hicab İslamın danılmaz (zəruri) prinsiplərindəndir. İslam fəqihlərinin hamısı bu barədə yekdil nəzərdədir. Hər bir hicabsızlıq və ya pis hicablılıq halları müqəddəs şəriətə ziddir. Xüsusilə də dindar şəhərlərdə, daha çox müqəddəs şəhərlərdə bunlara daha artıq riayət olunmalıdır. Hicabsızlığın və naqis hicab geyməyin günahı bu məkanlarda daha çoxdur. Şübhəsiz, hər yerdə, xüsusilə bu məkanlarda çadra geyinmək daha yaxşıdır.
Varislər ər, ata, ana və bir qızdan ibarətdirsə
Əhməd Fatimə adlı bir qadınla daimi nikah bağladı. Onların mehriyyəsi bir milyon tümən dəyərində təyin olundu və onun iki yüz min tümən məbləğində olan hissəsi nağd şəklində ödənildi. Yerdə qalan hissəsi isə Əhməd tərəfindən səkkiz yüz min məbləğində çek kimi Fatimənin adına yazıldı. Bu çek müəyyən şərtlərə uyğun olaraq əmanət şəklində mənim əlimdədir. Sözü gedən xamın bir neçə müddətdən sonra vəfat etdi və hal-hazırda həyatda olan birinci ərindən bir qız övladı da var. Bu qız onun atasının yanında yaşayır. Mərhumun atası, cənab Əhmədin mərhum üçün yazdığı çekin ona verilməsi barədə təklif irəli sürür. Əlavə etmək lazımdır ki, mərhumun ata-anası sağdır və mərhumun bir neçə qardaş-bacısı da var. Bu müqəddiməni nəzərə almaqla aşağıdakı suallara cavab verin:1) Mərhumun varisləri kimlərdir?2) Hal-hazırda mərhumun atasının yanında yaşayan qızının bu çekdən olan payı nə qədərdir?3) Şəri baxımdan bu çeki mərhumun atasına verə bilərəmmi ki, o da mərhumun həyat yoldaşına versin? 4) Şəri baxımdan mənim bu çeki saxlamaqla, onların yazdıqları şərtlərlə və hakim (münsif) olmağımla əlaqədar vəzifəm nədir?
1) Onun varisi həyat yoldaşı, ata-anası və o bir qızdır (qadının başqa uşağının olmamağı şərtilə). Həyat yoldaşı onun əmlakının dörddə birini irs olaraq götürür. Yerdə qalanları isə aşağıdakı şəkildə bölünür: Ata və ananın hər birinə irsin altıda biri çatır. Altı payın beşdə ikisi isə qıza çatır. 2 və 3) Çekin məbləği varislərin hamısına aiddir. Atanın isə yalnız öz payını bağışlamaq haqqı vardır. Sizin çeki müəyyən bir şəxsə təhvil verməyə haqqınız yoxdur, onun hamının ixtiyarına verməlisiniz. 4) Siz varislərin hamısına xəbər verməlisiniz ki, çekin müqəddəratını həll etsinlər.
Həcdə sünni imam camaata iqtida etmək
Həcc mövsümündə camaat Əhli-sünnətdən olan imam camaata iqtida edirlər. Vaxt geniş olan təqdirdə (namazı) təkrar yerinə yetirmək lazımdırmı?
Onların namazı səhihdir və təkrar qılmaq lazım deyil.
