Bəhainin müsəlmandan irsi
Bəhaiyə müsəlmandan irs çatırmı?
İrs çatmır, lakin o bəhainin övladları ataları dünyadan gedən zaman müsəlman olmuşlarsa və onlardan irəli ola biləcək bir varis də olmasa, irs çatacaqdır.
Mütəvəllisi vəfat etmiş vəqf əmlakları
Bəhreyn alimlərindən biri 50 il bundan qabaq bir yeri əzadarlıq və matəm məclisləri üçün vəqf etmişdir ki, onun gəlirindən əzadarlıq məclisi keçirsinlər. O, sağlığında özü bu vəqfin mütəvəllisi (nəzarətçisi) idi. Onun vəfatından sonra Bəhreynin vəqf idarəsi bir qrup insanı mütəvəlli ünvanı ilə təyin etmişdir. Onlar müctəhidlər tərəfindən də izn aldıqlarını iddia edirlər. Halbuki, onların etibarlı və inanılmış şəxs olmadıqları camaat arasında məşhurdur. Bu müqəddiməni nəzərdə tutmaqla aşağıdakı iki suala cavab verin: 1)Bu vəqf əmlakları vəqf olaraq qalırmı? Bu məkanlar şəriət hakiminin nəzarəti altında olmalıdırmı? Yoxsa hal-hazırdakı mütəvəlliləri qeyri-şəri olduğuna görə onlar məchulul-malik əmlaka çevrilir? 2) Vəqf öz qüvvəsində qaldığı surətdə bu gəlirləri vəqf edilən məqsəddən ayrı məqsədlər üçün, məsələn, əzadarlıq binasının yenidən inşa (təmir) edilməsinə və ya gəlir əldə etmək üçün əzadarlıq məkanının nəzdində olan (digər bir) məkanı tikməyə sərf etmək olarmı?
1)Vəqf bu kimi məsələlərlə ləğv olunmur, lakin şəriət hakimindən icazə alınmalıdır. 2)Vəqf olunmuş hər bir şey vəqf edilən məqsədə uyğun olaraq sərf edilməlidir. Necə ki, bu göstəriş hədislərdə deyilmişdir. Vəqfin sərf olunma məqsədinə qarşı çıxmaq caiz deyil. Yalnız bir halda caizdir ki, o məqsədlə xərcləmək mümkün olmasın. Belə hallarda həmin məqsədə daha yaxın olan yerlərdə sərf edilməlidir.
Ağacdan əldə olunan mənfəətlərin xümsü
Bəltistan əhalisi öz məişət xərclərini ödəmək üçün bəhrəli və bəhrəsiz ağaclar əkirlər. Bəhrəsiz ağacların kəsilmə zamanı gələndə budaqlarını kəsib, özlərinin, ailələrinin və s. ehtiyaclarını ödəmək üçün istifadə edir və ağacların özünü iki il, üç il və daha çox saxlayırlar, sonra yenidən budaqlarını qırır və istifadə edirlər. Bəhrəli ağacların meyvəsindən də xərcləri üçün istifadə edirlər. Bunlara xüms düşürmü? Düşürsə, hansı qaydada ödənməlidir?
Ağacları əkməkdə məqsəd şəxsi tələbatı ödəməkdirsə, xümsü yoxdur, lakin qazanc və ticarət üçün olsa, xümsü var.
Hamilə qadının necə dəfn olunması
Bətnində 7 aylıq müsəlman uşağı olan müsəlman qadın vəfat etmişdir. Bəziləri deyirlər ki, ananın arxa səmtində ayna qoymaq lazımdır ki, uşağın üzünü qiblə tərəfə əks etdirsin. Bu iş lazımdırmı?
Ananın üzü qibləyə olması kifayətdir. Ayna qoyulmasının mənası yoxdur.
Xarici banklarla nağd və nisyə alğı-satqı müqavilələri
Bəzən İran bankları onlardan xaricdən tələb olunan borcları vaxtında ödəyə bilmədikləri üçün müxtəlif çıxış yollarına əl atırlar. O cümlədən: banklardan biri bəzi xarici banklarla belə bir müqavilə bağlamışdır ki, o müqaviləyə əsasən, xarici bank İran bankının tərəfindən müamilə pulunu həmin ölkədə vəd verilmiş vaxtda satıcıya ödəyir və bir ildən sonra onun pulunu 9% əlavə ilə İran bankından və 6 %-də satıcıdan vaxtında ödəniş üçün sığorta qiyməti olaraq alır. Yəni satıcıdan mal alınandan sonra xarici bank ilə İran bankı arasında bağlanan müqavilədən təxminən üç ay sonra xarici bank satıcının pulunu ona verir, lakin ödədiyi pulu bir il sonra İran bankından 9% gəlirlə təhvil alır. Bu iş üsuluna görə İran bankı alıcı tərəfindən müamilənin müqaviləsi bağlanan gün 100% müamilə məbləğini və bundan əlavə xarici bankla razılıq əldə olunmuş 9% gəliri alıcıdan alır, satıcı da pulunu vaxtında almağı öz təbii haqqı bilir və 6 % zəhmət haqqını vaxtında ödənişə görə “sığorta məbləği” ünvanında xarici banka ödəyir, həqiqətdə malın qiymətinə əlavə edir və onu istehlakçılardan alır. Satıcının alıcıdan əlavə bir şey almadığını nəzərə alsaq, alıcı üçün yuxarıda deyilən şəkildə müamilə səhihdirmi?
Əgər siz bu işin mahiyyətindən xəbərdarsınızsa və buna razılıq verirsinizsə, sizin üçün eybi yoxdur. Yəni siz öz pulunuzu banka “gəlirsiz borc” kimi verirsiniz və bank malı sizin üçün nisyə şəklində və nağd qiymətindən baha qiymətə alır. Bu şərtlə ki, siz müvafiq sığorta qiymətini də ödəyəsiniz. Bu surətdə yuxarıda deyilən müamilələr şəriət baxımından sizin üçün səhih olacaqdır. Lakin bu iş banka o halda caizdir ki, İslam cəmiyyətinin məsləhəti xarici tərəflə bu şəkildə müamilə etməyi tələb etsin. Bundan qeyri halda caiz deyil.
Qazının qeyri-qanuni əlaqələrə dair axtarış aparması
Bəzən bir qızla oğlan arasında baş verən qeyri-qanuni əlaqələr barəsində məlumat verilir, amma onlar üçün iş açılandan sonra tərəflər hər hansı bir əlaqənin olmasını inkar edirlər və ya cismi (bədənlə) əlaqə və təmasa etiraf etsələr də, cinsi yaxınlığı inkar edirlər. Bu halda qazı vəziyyətin aydınlaşması üçün ekspert həkimin yanına göndərir və həkim qızın ön və arxa cinsi üzvlərini müayinə edir. Sual budur ki: 1) Qızın müayinə üçün (kişi və ya qadın) ekspert həkimə göndərilməsi lazımdırmı? Əgər qızın ailəsi özlərinin nigarançılıqlarını bildirərək qızın müayinə olunmasını istəsələr, onda necə?2) Həkimin qərarı hökmdə təsir qoya bilərmi? Əgər ekspert qızın ön və arxa cinsi orqanlarına bərk cismin dəydiyi barədə hesabat versə, amma (nəyin dəyməsi) aydın şəkildə məlum olmasa, onda necə?
a) Belə məsələlərdə axtarış aparmaq qazının vəzifəsi deyil və müayinə etmək caiz deyil. Yalnız zəruri halları bundan müstəsnadır. b) Yuxarıda fərz olunan halda ekspertin qərarı təklikdə kifayət etmir.
İslam dininin qadına münasibəti
Bəzən ictimaiyyətdə İslam dininin qadına qarşı mənfi fikirdə olduğu haqda fikirlər söylənir. Məsələn, deyilir ki, qadının ağlı naqisdir, yaxud qadın ərinə etiraz etsə cəhənnəmdə yanacaq. Halbuki kişi öz qadınına zülm edəndə, spirtli içkilər içəndə onun haqqında deyilmir ki, Cəhənnəmdə yanacaqdır. İslam dininə görə qadının heç bir üstünlüyü yoxdur? Nə üçün İslam dinində qadınlar haqqında belə sözlər səslənir?
İslam dininin qadın və onun hüquqları ilə bağlı tərzi-təfəkkürünə nəzər salın. İslam dini qadını kişi kimi tam mənasında müstəqil və azad sayır. Qadını sevməyi peyğəmbərlərin xüsusiyyətlərindən biri hesab edir. مِنْ اخْلاقِ الْانْبِياءِ حُبُّ النِّساءِDigər hədisdə oxuyuruq: Hər kəs həyat yoldaşına əzab-əziyyət verməklə onu malını verib canını qurtarmağa məcbur etsə, Allah onun əri üçün cəhənnəmdən aşağı cəzaya razı olmayacaq. Çünki Allah-taala zülm olunan qadına görə yetim (və onun tapdanmış hüquqları) üçün qəzəbləndiyi qədər qəzəblənər. Peyğəmbərdən (sallallahu əleyhi və alih) nəql olunan digər hədisdə deyilir: Cəbrayıl qadın barəsində o qədər tapşırıqlar verdi ki, güman etdim, aşkar günahdan başqa səbəbdən talağ (boşanma) məsləhət deyil. Eləcə də çox saylı ayə və hədislər İslam dinində qadının rolunu və dəyərini göstərir. Onları mütaliə etməklə aydın olur ki, İslam dininin qadın və onun hüquqları haqda mənfi fikirdə olması fikri yanlışdır və bu sözü deyən insan İslam qanunlarından bixəbərdir.
Naməhrəmlər arasında təhsil almaq
Bəzən oğlan tələbə qız tələbələrin arasında və ya əksinə, qız oğlanlar arasında dərs oxuyur. Bu şəkildə dərs oxumaq caizdirmi?
Əgər haram işə səbəb olmazsa, eybi yoxdur. Lakin yaxşı olar ki, İslam ölkələrinin rəhbərləri qız və oğlan tələbələrin təhsil aldıqları elm ocaqlarını bir-birindən ayırmaq üçün proqramlar tərtib etsinlər.
Tələbənin müəllimi pis işlərdən çəkindirməsi
Bəzən qadın müəllimələr ali məktəb siniflərinə təhrikedici paltarlarla gəlirlər. Tələbələr də dərsi mənimsəmək üçün əlacsız qalıb onlara baxmalı olurlar. Onların vəzifələri nədir?
Belə hallarda ali məktəblərin rəhbərliyi ilə həmahəng tədbir töküb bu kimi halların qarşısını almaq lazımdır ki, tələbələr problemlə üzləşməsinlər və müəllimlər də öz şəri vəzifələrinə əməl etsinlər.
Məscidin vəqf olunmuş avadanlığının satılması və ya dəyişdirilməsi
Bəzən xalça və digər avadanlıq məscidə vəqf olunur ki, vəqf olunan zamandan və ya ondan sonra camaatın, yaxud fəndə mütəxəssis insanların qənaətinə görə, onların istifadəsi caiz deyil və satılmasının zamanı çatmışdır. Əks halda zaman keçdikcə onun dəyəri azalacaqdır. Belə xalçaların və başqa avadanlıqların satılması, onların yerinə məscid üçün digər xalça və avadanlığın alınması caizdirmi?
Hal-hazırda istifadəyə yararsızdırlarsa və ya onların aradan getməsinə səbəb olursa, onları oxşarla dəyişdirmək caizdir.
Övladlığa götürülmüş uşağın (qızın) necə məhrəm olması
Bəzən övladı olmayan şəxslər, uşaq evindən bir qız götürürlər. Onun öz atalığı ilə məhrəm olması üçün bir yol varmı?
O kişinin atası varsa, bu qız onun (atasının) müvəqqəti nikahına girsə bu kişiyə və onun övladlarına məhrəm olacaqdır. Əgər başqa qadından oğlanları varsa, qızın müvəqqəti nikahını özü üçün oxusun ki, oğlanlarına məhrəm olsun. Amma bu şəkildə müvəqqəti əqdin müddəti sona çatandan sonra özünə məhrəm olmayacaqdır.
Qeyri-məlum məkanlara nəzir demək
Bəzi şəxslər naməlum məkanlara (məsələn, Əmirəl-möminin (əleyhis-səlam)-a aid olan qədəmgahlara) nəzir deyir, sonra həmin məkanlarda onu ehsan şəklində sərf edirlər. Bu iş caizdirmi?
Sözü gedən xərclərin eybi yoxdur. Lakin insanlar diqqət etməlidir ki, belə nəzirləri Əmirəl-mömininə (əleyhis-səlam) məhəbbət və rəğbət nümayiş etdirmək adı ilə və bu məkanların da ona mənsub edildiyinə görə xərcləmək lazımdır. Nəinki, bu məkanlar qəti şəkildə o həzrətin qədəmgahıdır. Belə işlər naməlum məkanların xalqın gözündə etibar əldə etməsinə səbəb olarsa işkalı var.
Falçılığı özünə peşə seçmək
Bəzi şəxslər xaricdə (zahirdə) “Cameud-dəəvat”dan fala baxmaqla, bürclər vasitəsilə gələcəkdən, keçmişdən və müraciət edənlərin xəstəliklərindən xəbər verir və belə deyirlər: “Sənin filan problemlərin var və ya olacaq, filan qədər verməlisən ki, təsirli bir dua yazım”. Onlar qızlar və oğlanlar arasında, ər-arvad arasında məhəbbət duası, dəlilər üçün, cin toxunan insanlar üçün dua yazaraq, külli miqdarda pul alırlar və bundan əlavə, cümə və camaat namazlarında da iştirak edirlər. Buyurun ki, bu işlərin müqabilində pul almağın hökmü nədir?
Belə işlərin müqabilində pul almaq caiz deyil.
Falçılığı özünə peşə seçmək
Bəzi şəxslər xaricdə (zahirdə) “Cameud-dəəvat”dan fala baxmaqla, bürclər vasitəsilə gələcəkdən, keçmişdən və müraciət edənlərin xəstəliklərindən xəbər verir və belə deyirlər: “Sənin filan problemlərin var və ya olacaq, filan qədər verməlisən ki, təsirli bir dua yazım”. Onlar qızlar və oğlanlar arasında, ər-arvad arasında məhəbbət duası, dəlilər üçün, cin toxunan insanlar üçün dua yazaraq, külli miqdarda pul alırlar və bundan əlavə, cümə və camaat namazlarında da iştirak edirlər. Buyurun ki, bu işlərin müqabilində pul almağın hökmü nədir?
Belə işlərin müqabilində pul almaq caiz deyil.
Xüms hesabı olmayan şəxslərin həcci
Bəzi şəxslər ömürlərinin əvvəlindən Məhəmməd və Ali Məhəmməd (s) xümsünə dair hesab-kitab aparmır və həmin vəziyyətdə təməttö həccinə və müfrədə ümrəyə gedirlər. Onların həclərinin hökmü necədir?
Onların ehram və qurbanlıqlarının pulu ondan olmasa, səhihdir. Əks halda işkalı var və hər bir halda günah etmişdir.
