مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

زكات فطره را بنابر احتياط واجب بايد فقط به فقرا و مساكين بدهند مشروط بر اين‏كه مسلمان و شيعه دوازده امامى ‏باشند و به اطفال شيعه كه نيازمند هستند نيز مى ‏توان فطره داد، خواه به مصرف آن ها برسانند يا از طريق ولىّ طفل به آن ها تمليك كنند؛ ولی فقيرى كه فطره مى ‏گيرد لازم نيست عادل باشد، هر چند احتياط واجب آن است كه به شرابخوار و كسى كه آشكارا معصيت كبيره مى ‏كند فطره ندهند و همچنين به كسانى كه فطره را در معصيت خداوند مصرف مى ‏كنند.

اگر دسترسى به فقير ندارد مى ‏تواند مقدارى از مال خود را به نيّت فطره جدا كرده و براى مستحقّى كه در نظر دارد يا براى هر مستحق كنار بگذارد و بايد هر وقت كه آن را مى‏ دهد نيّت فطره نمايد.

هرگاه به گمان اين‏كه كسى فقير است به او فطره دهند و بعد معلوم شود فقير نبوده، مى‏تواند آن مال را پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر پس نگيرد بايد از مال خودش فطره را بدهد و اگر از بين رفته باشد، در صورتى كه گيرنده فطره مى‏دانسته آنچه را گرفته زكات فطره است، بايد عوض آن را بدهد و در غير اين صورت عوض بر او واجب نيست و اگر دهنده فطره در تحقيق حال فقير كوتاهى نكرده باشد بر او هم چيزى نيست.

با توجّه به این که دانشجویان محترم معمولا غذا خریدارى مى کنند، هر چند با قیمت نازل باشد، زکات فطره بر خودشان است، یا بر کسى که خرجى آنها را مى دهد.

هرگاه انسان كسى را اجير كند و شرط نمايد كه مخارج او را نيز بدهد (مانند خدمتكار) بايد فطره او را هم بدهد، ولى در مورد كارگرانى كه مخارج آن‌ها بر عهده صاحب‌کار است و اين مخارج جزئى از مزد آن‌ها محسوب می‌شود، فطره آن‌ها بر صاحب‌کار واجب نيست، همچنين در میهمان‌خانه‌ها و مانند آن، كه معمول است كاركنان غذاى خود را در همان‏جا مى‏خورند و اين در حقيقت جزء حقوق آن‌ها محسوب می‌شود، فطره آن‌ها بر خودشان است، نه بر صاحب‌کار.

طفل شیرخوارى كه از مادر يا دايه شير مى‏خورد، فطره او بر كسى‏ است كه مخارج مادر يا دايه را مى‏پردازد و اگر از اموال خود آن طفل خرجش را بردارند فطره او بر كسى واجب نيست، نه بر خودش و نه بر ديگرى.

زنى كه شوهرش مخارج او را نمى‏دهد و نان‌خور ديگرى است فطره‏اش بر عهده كسى است كه نان‌خور او مى‏باشد و اگر زن غنى است و از مال خود خرج مى‏كند بايد شخصاً فطره را بدهد.

اگر زكات فطره انسان بر ديگرى واجب باشد، بر خود او واجب نيست، ولى اگر كسى كه بر او واجب است نپردازد احتياط واجب آن است كه اگر می‌تواند خودش بدهد.

غنى كسى است كه مخارج سال خود و عيالاتش را دارد، يا از طریق کسب‌وکار به دست مى‏آورد و اگر كسى چنين نباشد فقير است، زكات فطره بر او واجب نيست و می‌تواند زكات فطره بگيرد.

زكات فطره بر تمام كسانى كه قبل از غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و غنى باشند واجب است، يعنى بايد براى خودش و كسانى كه نانخور او هستند، هر نفر به اندازه يك صاع (تقريباً سه كيلو) از آنچه غذاى نوع مردم آن محل است، اعم از گندم و جو يا خرما يا برنج يا ذرت و مانند اينها به مستحق بدهد و اگر پول يكى از اينها را بدهد كافى است.

در زكات فطره خوراك شخصى خود انسان ملاك نيست بلكه خوراك معمولى اهل شهر و يا محل ملاك است؛ بنابراين، كسى كه هميشه برنج مى‏خورد می‌تواند زكات فطره را از گندم بدهد.

احتياط واجب آن است كه به فقير بيشتر از مخارج سالش و كمتر از يك صاع (تقريباً سه كيلو) داده نشود.