مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

زکات به گوساله تعلق می‌گیرد و مانند گاو می‌باشد.

حاكم شرع می‌تواند مأمورى براى جمع‌آوری زكات تعيين كند تا بعد از جدا كردن گندم و جو از کاه، يا خشک شدن خرما و انگور، زكات را جمع‌آوری كند و اگر از پرداختن زكات كه حقّ محرومان است خوددارى نمايند می‌تواند به‌زور از آن‌ها بگيرد.

هرگاه درخت انگور يا خرما را بخرد قيمت آن مسلماً جزءِ مخارج نيست و اگر خرما يا انگور را پيش از رسيدن بخرد احتياط واجب آن است كه پول آن را نيز از محصول كم نكند، همچنين پولى را كه براى خريد زمين مى‏دهد جزءِ مخارج نيست.

با توجه به آیه 41 سوره مبارکه انفال (...فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ‏...) که با حرف‌اضافه «لام» آمده است، دلالت بر ملکیت و مشارکت در عین می‌کند و لذا چنانچه خمس را نپردازد و درآمدی از سرمایه کسب کند باید خمس درآمد را نیز بپردازد. البته در زکات چنین دلیل روشنی نداریم ولی به فتوای ما زکات نیز به‌عین تعلّق می‌گیرد نه ذمّه؛ بنابراین تصرف در مالی که زکات به آن تعلق‌گرفته جایز نیست مگر با اجازه حاکم شرع، مانند دیگر اموال مشاع که تنها با رضایت همه شرکا می‌توان در آن تصرف کرد و تصرف هرکدام به‌تنهایی، هرچند به مقدار سهم خودش، بدون رضایت دیگرآنجایز نیست.

احتياط واجب آن است كه زكات گاو و گوسفند و شتر را اگر به حدنصاب برسد بدهد، خواه از علف بيابان بخورد يا علف دستى به آن بدهد و يا گاهى از اين و گاه از آن.

در زكات فطره مى‏توان به‌جای جنس، پول داد، مثلاً حساب مى‏كند قيمت يك من گندم چه اندازه است؛ پول آن را به همين عنوان به فقير مى‏دهد، ولى بايد توجّه داشت ملاك، قيمت خرده‌فروشی در بازار آزاد است نه قيمت عمده‌فروشی و نرخ رسمى و به تعبير ديگر بايد پولى بدهد كه فقير اگر بخواهد بتواند با آن همان جنس را از بازار بخرد.

در زكات فطره مى‏توان به جاى جنس، پول داد، مثلًا حساب مى‏كند قيمت يك من گندم چه اندازه است؛ پول آن را به همين عنوان به فقير مى‏دهد، ولى بايد توجّه داشت ملاك، قيمت خرده فروشى در بازار آزاد است نه قيمت عمده فروشى و نرخ رسمى و به تعبير ديگر بايد پولى بدهد كه فقير اگر بخواهد بتواند با آن همان جنس را از بازار بخرد.

در زكات‏ طلا و نقره علاوه بر شرايط عامه وجوب زکات، دو شرط اختصاصی دیگر لازم می‌باشد: یکی آنكه طلا و نقره به‌صورت «سکّه» باشد و معامله با آن رواج داشته باشد، بنابراين سکّه‌هایی كه رواج معامله ندارد زكات به آن تعلّق نمی‌گیرد. و دوّم آنكه انسان يك سال تمام مالك مقدار نصاب باشد و اگر وارد ماه دوازدهم شود احتياط مستحب آن است كه زكات آن را بدهد، امّا اگر قبل از گذشتن يازده ماه آن را بفروشد، يا از نصاب بيفتد، يا در اختيار او نباشد، زكات به آن تعلّق نمی‌گیرد؛ همچنين اگر آن را با چيز ديگرى عوض نمايد، يا آن‌ها را آب كند و از صورت سكّه خارج سازد، امّا اگر سکّه‌های طلا و نقره را به سکّه‌های طلا و نقره ديگرى عوض كند احتياط واجب آن است كه زكات آن را بپردازد.

وزن کاه را در نصاب گندم محاسبه نمی‌کنند یعنی وزن خالص گندم اگر به حدنصاب برسد زکات به آن تعلق می‌گیرد.

در زكات‏ گوسفند و گاو و شتر علاوه بر شرايط عامه وجوب زکات، لازم است كه اين حيوانات بيكار باشد؛ اگر در تمام طول سال روزهاى پراکنده‌ای کارکرده، به‌طوری‌که حيوان كارگر محسوب نشود زكات آن واجب است.

در زكات فطره خوراك شخصى خود انسان ملاك نيست بلكه خوراك معمولى اهل شهر و يا محل ملاك است؛ بنابراين، كسى كه هميشه برنج مى‏خورد می‌تواند زكات فطره را از گندم بدهد.

زن می‌تواند به شوهر فقير خود زكات دهد، هرچند شوهر زكات را بگيرد و صرف مخارج آن زن و اولادش كند.