هرگاه كسى می‌خواهد نه روز يا كمتر در محلی بماند بعد از گذشتن اين مدّت باز تصميم می‌گیرد نه روز يا كمتر بماند تا سى روز، بايد نماز را شكسته بخواند، از روز سى و يكم بايد نماز را تمام بخواند.
اگر به‌قصد معصيت سفر نكرده باشد، ولى در بين راه قصد او تغيير كند و بقيّه راه را براى معصيت برود، بايد نماز را تمام بخواند، امّا آنچه را قبلاً شكسته خوانده است اشكالى ندارد.
درست است كه آيه مربوط به قصر نماز در مورد خوف نازل‌شده و عمومیت ندارد، ولى آیه مربوط به ترك روزه براى مسافر عمومیت دارد و می‌دانیم نماز و روزه در سفر از هم جدا نيستند. بنابراين، عمومیت حكم سفر را مى‌توان از قرآن استفاده كرد. علاوه بر اين، روايات متعدّدى نيز در اين زمينه واردشده است. امّا آيه مربوط به اعتكاف، به تعبير فقها، در مقام بيان مشروعیت اعتكاف نيست تا از آن عموم استفاده شود، بلكه در مقام بيان نهى از نزديكى با زنان به هنگام اعتكاف است.
هرگاه توقّف سى روز در يك محل نباشد كافى نيست، بنابراين اگر در جايى مثلاً بيست روز بدون قصد بماند سپس ازآنجا چند فرسخ دورتر رود و بيست روز ديگر بماند نماز او شكسته است.
اگر تصمیم داشته باشد که مثلاً 5 سال بازنگردد، اعراض حاصل می‌شود و گاهی عمل در حکم نیّت است، مانند جایی که این مدّت را بازنگشته است؛ هرچند تصمیم به اعراض نداشته است ولی اعراض عملی ثابت‌شده است.
1 چنانچه سفر به محل تحصیل یا تدریس براى مدّت قابل‌ملاحظه‌ای، مثلاً یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند در حکم وطن است و نماز و روزه در آن تمام است، ماندن ده روز پی‌درپی در آن شرط نیست.2 ـ کسانى که از وطن خود هفته‌ای سه روز یا بیشتر به محل تحصیل می‌روند و این کار براى مدّت قابل‌ملاحظه‌ای (مثلاً یک سال یا بیشتر) ادامه دارد، آن محل نیز به‌حکم وطن آن‌ها است. 3 ـ کسانى که یک یا دو روز براى تحصیل به محلی می‌روند و بازمی‌گردند، نماز و روزه آن‌ها شکسته است.4 ـ هرگاه در ایّام تعطیلى براى انجام کارهاى دیگرى غیر از تحصیل، به محل تحصیل برود، همان احکام بالا درباره او جارى می‌شود.5 ـ کسانى که همه‌روزه‌یا حداقل سه روز در هفته به محل تحصیل یا تدریس می‌روند، یعنى صبح به محل تحصیل یا تدریس می‌روند و عصر بازمی‌گردند و این کار مدّتى ادامه می‌یابد، کثیرالسفر محسوب می‌شوند و نماز و روزه آن‌ها در آن محل و به هنگام رفت‌وبرگشت تمام است. 6 ـ کسانى که به مدّت یک ماه یا بیشتر همه‌روزه به‌جایى به‌اندازه مسافت شرعیّه می‌روند و بازمی‌گردند، حکم کثیرالسّفر را دارند.7 ـ دانشجویان یا معلّمان مشمول بند یک و دو، درصورتی‌که بخواهند روزه آن روزى که به محل تحصیل یا تدریس سفر می‌کنند درست باشد، یا باید طورى بروند که قبل از ظهر به محل تحصیل یا تدریس برسند و نیّت روزه کنند، یا بعدازظهر از وطن خود حرکت کنند تا روزه آن‌ها مشکلى پیدا نکند.8 ـ بعد از فراغت از تحصیل یا تدریس و کارهاى مربوط به امتحان و پایان‌نامه و امثال آن، درصورتی‌که به آن محل بروند، دیگر حکم وطن آن‌ها را ندارد، مگر اینکه قصد داشته باشند در آنجا اقامت مستمر کنند.
هرگاه توقّف سى روز در يك محل نباشد كافى نيست، بنابراين اگر در جايى مثلاً بيست روز بدون قصد بماند سپس ازآنجا چند فرسخ دورتر رود و بيست روز ديگر بماند نماز او شكسته است.
هرگاه محلی دو راه دارد كه يكى كمتر از هشت فرسخ و ديگرى هشت فرسخ يا بيشتر است، اگر از راه اوّل برود بايد نمازش را تمام بخواند و اگر از راه دوم برود نمازش شكسته است.
هرگاه خود سفر حرام نباشد و به‌منظور كار حرامى نيز سفر نمی‌کند، ولى در اثناء سفر، معصيت يا معصیت‌هایی انجام می‌دهد، مثل اينكه در سفر شراب بخورد، يا غيبت كند و به مردم ظلم نمايد، نماز او شكسته است.
چنانچه برود در وطن قبلی ساکن شود یا لااقل سه ماه در آنجا باشد نماز او کامل است.
حكم نماز مسافر مربوط به آسان بودن و سخت بودن سفر نيست، بلكه در مسافرت‌هاى راحت امروز نيز بايد نماز را شكسته خواند و قانون اسلام ناظر به عموم جامعه است و الآن هم اکثریت مردم در مسافرت نسبت به وطن خود مشقت‌های بیشتری را متحمل می‌شوند و این ارفاق، در حقّ آن‌ها شده است.
كسى كه وظیفه‌اش نماز تمام است اگر از روى اشتباه يا فراموشى شكسته بخواند نمازش باطل است.
