حکم تصرّف در انفال
بریدن بیرویه درختان جنگل که منابع اصلى تولید اکسیژن و ادامه حیات بشر بر کره خاکى است و تبدیل مناطق جنگلی به منطقه خشک چه حکمی دارد؟
الف) جنگلها جزء انفال است و تصرّف در آن منوط به اجازه حکومت اسلامى است.ب) هر کارى که موجب ضرر و زیان مسلمین، در کوتاه مدّت یا دراز مدّت میشود، جایز نیست و لازم است مردم مسلمان در اینگونه مسائل که با محیطزیست انسانها ارتباط شدید دارد، کاملاً هوشیار و مراقب باشند.
خمس انفال
انفال چیست؟ آیا بر انفال حکم ملک و مسائل ارث، وقف، اجاره، خمس و... جارى میشود؟
ظاهر روایات بلکه صریح بسیارى از آنها، این است که انفال شامل تمام منافع روى زمین است و شامل همه دشتها و کوهها و جنگلها و دریاها و... در سراسر جهان است و حکم ملک، بر آن جاری میشود و مسئله ارث و وقف و اجاره و خمس... صحیح است ولى بعد از تشکیل حکومت اسلامى و نهى حکومت از تملّک جنگلها بدون رضایت حکومت نمیتوان اقدام کرد؛ و پرواضح است که در حال حاضر با توجه به مرزهای جغرافیایی، حاکم اسلامى و ولیفقیه میتواند طبق مصالح مسلمین ضوابط جهانى را ملحوظ دارد.
چگونگی امربهمعروف کسی که خمس نمیدهد
با توجه به اینکه عدم رعایت فروع دین، عدم اعتقاد عملى به اصول را نشان میدهد در مورد کسی که خمس پرداخت نمیکند چگونه باید تذکر داد؟
سعى کنید با تواضع و بردبارى و زبان خوش، تدریجاً در ایشان نفوذ کنید و هرگز مأیوس نشوید؛ و تذکرات در خلوت باشد، نه در جلوى مردم و بهصورت خیراندیشى باشد، نه بهصورت انتقاد و خشونت و بدانید سهلانگاری در فروع، همیشه دلیل بر عدم ایمان به اصول نیست.
تعلّق گرفتن خمس و زکات بهعین
آیا خمس و زکات بهعین تعلّق میگیرد؟
با توجه به آیه 41 سوره مبارکه انفال (...فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ...) که با حرفاضافه «لام» آمده است، دلالت بر ملکیت و مشارکت در عین میکند و لذا چنانچه خمس را نپردازد و درآمدی از سرمایه کسب کند باید خمس درآمد را نیز بپردازد. البته در زکات چنین دلیل روشنی نداریم ولی به فتوای ما زکات نیز بهعین تعلّق میگیرد نه ذمّه؛ بنابراین تصرف در مالی که زکات به آن تعلقگرفته جایز نیست مگر با اجازه حاکم شرع، مانند دیگر اموال مشاع که تنها با رضایت همه شرکا میتوان در آن تصرف کرد و تصرف هرکدام بهتنهایی، هرچند به مقدار سهم خودش، بدون رضایت دیگران جایز نیست.
چگونگی تعیین سال خمسی
افرادی که در طول سال درآمد دارند سال خمسی آنها چگونه معیّن میشود؟
اگر اولین روز درآمد را میدانند باید همان روز را اول سال خمسی قرار دهند و اگر اولین روز درآمد را نمیدانند یک روز از سال را بهعنوان سال خمسی تعیین میکنند و اگر مبلغی از هزینه زندگی زیاد بیاید در این روز خمس آن را حساب میکنند.
آغاز سال خمسی
اول سال خمسی چه زمانی است؟
آغاز سال براى حساب خمس هرکسی اولین درآمد اوست، يعنى اگر كسى شروع به تجارت و كسب و صنعت و زراعت و غير اینها كند، اولین زمانى كه درآمد براى او حاصل میشود اوّل سال خمس اوست.
ریا کردن در پرداخت خمس
خمسی که برای ریا داده شود مجدداً باید داده شود؟
درصورتیکه آن مال از بین نرفته باشد میتواند در همان حال قصد قربت کند.
لزوم رضایت شخص در پرداخت خمس
آیا پرداخت خمس باید با رضایت شخص باشد؟ و در صورت عدم پرداخت، آیا حاکم شرع میتواند با اعمال زور حقّ بیتالمال را بگیرد؟
آری، باید با رضایت باشد ولی در صورت عدم پرداخت حاکم شرع میتواند با اعمال زور حق بیتالمال را بگیرد.
نظر فقهای مذاهب اسلامی در مورد وجوب خمس
فقهاى اسلام در اصل خمس اتفاقنظر دارند، ولى در موارد و مصارف آن اختلاف است؛ بهطوریکه فقهاى اهل سنّت مورد خمس را منحصر به غنائم جنگى دانستهاند ولى فقهاى امامیه به سودها و بازیافتها تعمیم دادهاند، با توجه به این مطلب آیا از فقها و علماى طراز اوّل هر دو مذهب، کسانى هستند که نظر طرف مقابل را داشته باشند؟
ظاهراً مخالف معروفى نیست، در این زمینه میتوانید به کتاب خلاف شیخ طوسی، کتاب الزکاة و الخمس، مسئله 138 مراجعه کنید.
قلمرو مالیات و وجوه شرعیّه در نظام اسلامی
آیا مالیات در نظام اسلامى جایگزین خمس و زکات میشود؟
مسئله مهم این است که مالیات نوعى هزینه کار اقتصادى است. یعنى کسى که فعالیت اقتصادى دارد، از جادهها استفاده میکند، از امنیت بهره میگیرد، از رسانههای جمعى کمک میگیرد و از دیگر امکانات بهرهمند میگردد. اگر این امکانات نبود، کار اقتصادى ممکن نمیشد، یا بهره کمى داشت؛ بنابراین وظیفه دارد سهمى از هزینههای کارهاى عمومى دولت که در انجام امور اقتصادى او مؤثر است را بپردازد و اینیک امر طبیعى است. حال اگر بعد از پرداختن مالیات، چیز اضافهای براى او باقى نماند، خمس به او تعلّق نمیگیرد و اگر اضافه بماند 80 درصد آن مال خود اوست و 20 درصد دیگر که خمس است در حال حاضر عمدتاً صرف مسائل فرهنگ اسلامى و حفظ عقاید و ارزشها میگردد که سود آن عاید مردم میشود. چون اگر حوزهها نباشد، نسل آینده از اسلام دور و جدا میگردد؛ بنابراین، اساساً نباید قلمرو مالیاتها را با وجوه شرعیّه مخلوط کرد.
حقالله و حق النّاس بودن خمس
خمس جزو کدامیک از حقوق از قبیل حقالله یا حق النّاس محسوب میگردد؟
خمس هم حقالله است و هم حق النّاس.