احیاء موات بلاد مسلمین توسط کافر
اگر کافرى، زمین مواتى را در بلاد مسلمین احیا کند، آیا مالک آن مى شود؟
در صورتى که با موافقت حکومت اسلامى باشد، و لطمه اى به مسلمین نزند، مالک مى شود.
در صورتى که با موافقت حکومت اسلامى باشد، و لطمه اى به مسلمین نزند، مالک مى شود.
در زمان حكومت اسلامى، احياء موات مىبايست با اجازه حكومت باشد و نمىتوان خودسرانه عمل كرد. پس ما فرق مىگذاريم بين زمینهای مواتى كه در زمان شاه احياء شده كه مالك مىشوند و بين زمینهایی كه الآن مخفيانه احياء مىشود، چون اراضى موات جزء انفال محسوب مىشود كه از اموال امام است و زمانى كه نائب امام مسلط باشد نمىتوان بدون اجازه او اقدام كرد.
اراضی موات، زمینهایی است که هرگز کسی آن را آباد نکرده است؛ و زمین ملی چیزی جز اراضی موات نیست.
اگر برای شما آباد کرده باشد نه برای خودش، مالک آن شما میباشید.
زمینی که با آب وقف احیاء شده جزو موقوفات نمیشود ولی باید معادل قیمت آب را بدهد.
چنانچه زمین مزبور موات بوده اشکالى ندارد و چنانچه زمین آبادى بوده که مالک داشته، اگر شهردارى طبق موازین شرع آن را تملّک کرده است اشکالى نیست، در غیر این صورت دفن اموات در آن جایز نیست.
چنانچه حريم شرعى بوده مستأجر حقّ احيا نداشته و مالك نمىشود و مادام كه مدّت اجاره زمين تمام نشده مستأجر حقّ استفاده از آن را دارد و بايد اجاره آن را بدهد و متولی نمىتواند از او بگيرد ولى بعد از اتمام مدّت اجاره، حقّى براى مستأجر باقى نيست.
اگر زمين موات بوده است كسى مالك آن مىشود كه آن را آباد كند (مثلاً خانه بسازد) و اگر سابقاً آباد بوده تعلّق به مالك سابق دارد و اجازه او لازم است؛ مگر اینکه او از طريق غصب بر آن مسلط شده باشد و صاحب اصلى معلوم نباشد، كه بايد با اجازه حاكم شرع به نيازمندان داد.
هرگاه زمين مزبور سابقه ملكى نداشته باشد، يا احتمال موات بودن آن از روز اوّل برود حكم وقف بر آن جاری نمىشود؛ امّا اگر سابقه ملکیت داشته و براى قبرستان واگذارشده است حكم وقف بر آن جاری است.
در اينجا زمين، باير محسوب میشود و در ملک او باقي میماند، مگر اینکه اعراض کرده باشد يعني از زمين صرفنظر کند يا اعراض عملي ثابت شود؛ ولي اگر اعراض نکند هرچند مدّت طولاني بگذرد مالک است و زمان دخالتي ندارد.
ظاهر آنچه بیان شد اين است كه فرمانروایان يد مالكانه بر زمینها داشته و بهعنوان مزارعه به رعايا واگذار كردهاند، حال كسانى كه معتقدند آنها غاصب بوده يا اراضى موات را به دست مردم دادهاند، چنانچه دليل كافى براى اثبات مطلب خود اقامه كنند و ثابت شود مال پدران خودشان بوده از راهها خلع يد به عمل مىآيد.