اگر مجنون محرم شود و در وقت درك مشعرالحرام عاقل گردد، حج او صحيح است؛ امّا احتياط واجب آن است كه چنانچه پس‌ازآن مستطيع شود دوباره حجةالاسلام را به‌جا آورد.
اگر مجنون ادواری بتواند اعمال حج را درحالی‌که عاقل است (دور افاقه) بجاى آورد لازم است اين كار را انجام دهد؛ و هر عملی که نمی‌تواند انجام دهد نائب بگیرند.
احتياط آن است كه چنين شخصى را محرم نكنيد و به‌طورکلی كسانى كه هوشيارى كافى ندارند، به‌گونه‌ای كه اوقات نماز را درك نمى‌كنند، تكليفى ندارند.
درصورتی‌که سال اوّل استطاعت اوست حج بر او واجب نشده و لازم نيست براى او نايب بگيرند و اگر عاقل شد بايد به وظايف خود عمل كند و چنانچه وقت گذشته لااقل اعمال عمره مفرده را بجا آورد تا از احرام خارج شود و اگر قبلاً مستطيع بوده بايد در سال‌های بعد در صورت امكان خودش و اگر نمى‌تواند نايبش حج را بجا آورد.
استطاعت به چند چيز حاصل مى‌گردد:1- استطاعت مالى: داشتن زاد و توشه و آنچه موردنیاز او در سفر و به هنگام بازگشت است. 2- استطاعت طريقى: داشتن جواز سفر و نبودن مانعى درراه و عدم خوف بر جان و مال و آبروى خويش. 3- استطاعت جسمانى: داشتن توانايى جسمانى براى انجام اعمال و مناسك حج. 4- استطاعت زمانى: داشتن وقت كافى براى رسيدن به مکه و انجام اعمال حج. 5- استطاعت تأمین مخارج واجب النفقه شرعی و عرفی تا مراجعت: داشتن مخارج زندگى همسر و فرزند و كسانى كه خرج آن‌ها در طول مدّت حج شرعاً يا عرفا بر او لازم است.6- رجوع به‌کفایت: داشتن مال، يا کسب‌وکار، يا شغلى كه بعد از بازگشت بتواند با آن زندگى كند.
حق‌الناس در اینجا مقدّم است، ولى حج بر ذمّه‌اش باقى مى‌ماند.
حج خودش مقدّم است، مگر اینکه ازدواج نوه‌اش از مخارج عرفى او محسوب شود و نتواند هزينه هر دو را تأمين نمايد، كه در اين صورت هرگاه پيش از فرارسیدن نوبت حج، موجودى خود را صرف ازدواج نوه‌اش كند، حج بر ذمّه او نخواهد بود.
درصورتی‌که محلی برای پرداختن آن وام داشته باشید و ازدواج ضرورت فوری نداشته باشد می‌توانید به مکه بروید و حجةالاسلام شما محسوب می‌شود.
توافق کنند یا قرعه بزنند و یکی از آن‌ها با فروش فیش دیگری حج را انجام دهد.
چنانچه زن در حيات شوهر، طبق عرف و عادت مى‌توانسته مهريّه‌اش را از شوهرش بگيرد، مستطيع بوده و بايد از تركه او برداشته شود و به نيابت از او حج بجا آورند؛ و چنانچه نمى‌توانسته، مستطيع نبوده است.
كسانى كه براى خدمت در سفر حج استخدام مى‌شوند، خواه به‌عنوان روحانى كاروان باشند، يا مدير، معاون و خدمه كاروان، يا اعضاى ستاد و بعثه حج، يا طبيب و پرستار، يا مأمورین انتظامى و مسؤولين بانك و غیر این‌ها و به اين صورت حج خود را بجا مى‌آورند، حج واجب آن‌ها محسوب مى‌شود، به‌شرط اینکه هزينه خانواده ایشان نيز در اين مدّت تأمين باشد، ولى تأمين زندگى آن‌ها در بازگشت شرط نيست و درهرحال هرگاه چنين پيشنهادى به آن‌ها شود و تاكنون حج واجبشان را بجا نياورده باشند واجب نیست بپذیرند هرچند بهتر قبول آن است.
كسى كه در محل زندگى‌اش مستطيع نمى‌باشد واجب نيست به حج برود؛ هرچند استطاعت حج ميقاتى را داشته باشد، ولى اگر به حج برود و زمانى كه به ميقات مى‌رسد استطاعت حج با تمام شرايط ديگر (غیر از رجوع به‌کفایت) حاصل گردد، مستطيع مى‌شود و كفايت از حج واجب او مى‌كند.
