نمائات حاصل از سود سرمایهگذاری
اینجانب مبلغ 400 هزار تومان وجه نقد بهعنوان سرمایه به شخصى دادهام تا در مدّت یک سال گاو خریدوفروش نماید و تمام مخارج و خدمات طبق قرارداد به عهده ایشان است که پس از خاتمه مدّت و برداشت سرمایه، چنانچه نفعى یا ضررى باشد، بین صاحب پول و عامل بالمناصفه تقسیم شود. در این مدّت که گاوها تحویل ایشان میباشد، چنانچه محصولى از شیر و ماست به عمل آید، آیا جزء سود محسوب میشود تا نصف آن به اینجانب تعلّق بگیرد؟
این مسئله تابع قرارداد شماست هرگاه سخن از منافع بهطور مطلق بوده، شامل شیر و مانند آن نیز میشود.
اعتراف عامل به عدم فعالیت اقتصادی در مضاربه
اگر شخص سرمایهای را برای مضاربه گرفته و در طول این مدت سود پرداخت کرده ولی بعداً اذعان کند که بدون کار اقتصادی مشروع ربا پرداخت کرده تکلیف صاحب سرمایه چیست؟
درصورتیکه پول را قبلاً بهعنوان سود مضاربه داده در حکم اقرار است و بازگشت از این اقرار قابلقبول نیست مگر اینکه یقین پیدا کند ربا بوده که در این صورت نسبت به آنچه مصرف کرده است تکلیفی ندارد و باقیمانده را باید به مالک اصلی برگرداند.
عدم حق مطالبه سود از عامل ورشکست شده
شخصى مبلغى بهطور مضاربه بهواسطه اینجانب به كارفرمايى (كاسب) داده، كه ماهيانه سود آن را دريافت نمايد، در ضمن اینجانب قبول كردم كه معادل سودى كه آن شخص بايد در هر نوبت ماهيانه دريافت كند به او چك بدهم و صاحبکار سود را بهحساب بنده واريز نمايد. اينك كارفرما ورشكست شده و فرارى میباشد و دیگر پولى بهحساب بنده واريز نمیکند. آيا شخصى كه چك بنده را در دست دارد شرعاً میتواند از حساب من برداشت كند؟ آيا من كه جز واسطه رساندن سود مضاربه نبودهام، بدهكار هستم؟
چنانچه عامل ورشكست شده و ديگر معامله سودآورى انجام نمیشود، صاحب پول حق درخواست سود ندارد.
مضاربه با سودهای بالا
شرکتی به ازای هر یکمیلیون به مدت ۱۵ ماه و هرماه دویست هزار تومان پرداخت میکند (۳ برابر اصل پول) ولی دیگر اصل پول را برگشت نمیدهند و نوع عقد را نیز مشارکتی بیان میکنند و میگویند ضرر و زیان را نیز باهم مصالحه میکنیم. لطفاً حکم این نوع شرکتها را بیان کنید؟
درصورتیکه طبق معاملات مشروع مانند مضاربه بوده باشد مانعی ندارد، ولی با توجّه به اینکه چنین سودی در هیچیک از معاملات رایج نیست، اینگونه مؤسسات بهاحتمالقوی کلاهبرداری است و باید از آنها اجتناب کرد.
قرار دادن زیان به عهده یکطرف در عقد خارج لازم
اینکه در مضاربه طی عقد خارج لازمی شرط میکنند زیان به عهده طرف مقابل باشد، یا صحیح است؟
درصورتیکه قصد جدی باشد مانعی ندارد.
ماهیت و حقیقت مضاربه
امروز در بسياري از محافل سخن از مضاربه است، لطفاً حقيقت آن را بهطور شفاف شرح دهيد؟
الف) مضاربه در اصل مربوط به سرمایهگذاری يک نفر و تجارت نفر ديگر با آن سرمايه است و سپس تقسيم سود حاصل، طبق توافق قبلي؛ و چون غالباً براي تجارت مسافرت میکردند، مضاربه (ضرب در أرض به معني سفر است) ناميده شده، عدّهای از فقها معتقد بودند مضاربه حتماً از طريق تجارت و بايد با درهم و دينار باشد، ولي ما معتقديم هیچکدام از اين امور شرط نيست و مضاربه به معني سرمایهگذاری از یکسو و عمل از سوي ديگر است. چه تجارت يا صنعت يا زراعت يا دامداري باشد. با اسکناس يا درهم و دينار و امثال آن.ب) سود حاصل از مضاربه دو نوع میتواند باشد: 1- درصدي را براي هر طرف معين کنند؛ و 2- مبلغ مشخصي را براي صاحب سرمايه در نظر بگيرند؛ بهشرط اینکه سود حاصل از آن معامله چيزي بيشتر از مبلغ تعیینشده باشد تا طرف ديگر همسودی ببرد. نکته: سرمایهگذار میتواند مبلغي را علیالحساب در ماه بگيرد و در انتهاي مضاربه يا زمان خاص ديگري، بهطور دقيق محاسبه کنند.ج) زيان حاصل در مضاربه (کم شدن اصل سرمايه) بهشرط عدم تعدّي و تفريط عامل، مربوط به سرمایهگذار است. هرچند عامل نيز چون سودي از کارش به دست نياورده زيان کرده است؛ و در فرض سهلانگاری، بايد عامل زيان را جبران کند. پس اگر سرمایهگذار زيان را نپذيرد مضاربه باطل است. مگر اینکه در عقد خارج لازمي مانند بيع شرط کنند چنانچه سرمايه در مضاربه لطمه خورد، آن را عامل جبران میکند. مهم انجام عقد خارج لازمي بهصورت واقعي و جدی است. مثلاً جنسي را بخرد و در ضمن اين خریدوفروش، شرط کند که عامل زيان احتمالي از مضاربه را جبران میکند. بانکها در عقد مضاربه براي تضمين سرمايه، بايد اینگونه عمل کنند. يا طبق شرايط مضاربه ضرر براي سرمايه است؛ ولي چون در موارد مختلف سرمایهگذاری میکنند میگویند امکان ضرر همزمان در تمام آنها وجود ندارد، سرمايه به خطر نمیافتد.
محدوده شمول آیه اوفوا بالعقود
آیه« اوفوا بالعقود۰۰۰» میتواند دلیل مناسبی برای جایزه نبودن مضاربه مدت دار باشد اما خب این چرا در برخی معاملات تجاری دیگر نیست و در آنجا هر یک از طرفین این اختیار را دارند که معامله را بر هم بزنندمگر اینکه بگوئیم در مضاربه وقتی مدت ایجاد میکنیم در واقع یک نوع عقد و پیمان میبندیم که تا آخر مدت معامله دوام داشته باشد اما خب سایر موارد هم اسم ( عقد ) ولو جایزه را با خود دارند پس آیه چرا آنجا کارکرد ندارد ؟
عموم آیه اوفوا بالعقود همه عقود را شامل می شود مگر مواردی که اجماع یا دلیل دیگری بر خلاف آن باشد.
دلیل عدم جواز شرط ضرر در ضمن عقد مضاربه
چرا در خود عقد مضاربه نمیتوان شرط جبران ضرر کرد و باید ضمن عقد لازم خارج دیگر شرط کرد؟
علت آن را بطور مفصل درحاشيه عروه الوثقی ج۲ ص۵۵۸ پاورقی ۴ نوشته ایم.
انجام مضاربه با کفار حربی
آیا با کفار حربی میتوان مضاربه و دیگر معاملات را انجام داد؟
درصورتیکه باعث تقویت آنها نشود و شرایط معامله کاملاً حاصل باشد مانعی ندارد.
تعریف مضاربه
لطفاً بفرمایید که مضاربه چه نوع معاملهای است؟
«مضاربه» آن است كه فرد يا افرادى سرمایهگذاری كنند و فرد يا افراد ديگرى با آن سرمايه كار كنند و درآمد آن را مطابق قراردادى ميان خود تقسيم كنند و هرکدام سهمى از آن را ببرند.