شراکت در معامله با شرط شرکت در سود فقط و تعیین مقدار سود
اگر به یک نفر پول بدهم و به او بگویم من شریک در سود هستم و نه ضرر؛ و تو باید ماهیانه فلان مبلغ به من بدهی رباست؟
اینچنین سود گرفتن شرعاً اشکال دارد. اگر بخواهيد ربا نشود بايد در معامله اول بگوييد طبق شرايط مضاربه با شما قرارداد میبندم سپس يک معامله جدا هرچند کوچک انجام دهيد و در ضمن معامله دوم شرط کنيد که زیانهای ضمني معامله اول بر عهده اوست.
ربا در بیع حیوان
اگر دو نفر بین خودشان گوسفند یا گاو ردوبدل کنند درحالیکه گوسفند یکی از آنها کوچکتر از دیگری باشد و هر دو نفر راضی باشند آیا شرعاً اشکال دارد؟
اگر در عرف محل در مورد اینگونه خریدوفروش برحسب معامله عددی است، این معامله صحیح است.
دریافت و پرداخت سود به بانک هایی که عقود شرعیه را رعایت نمی کنند
اگر شخصى که به بانک بدهکار است به صورت قسط بندى مبلغى را علاوه بر بدهى به عنوان سود به بانک بپردازد و سپس بعد از مدّتى پولى به بانک بسپارد و سودى در برابر آن بگیرد آیا مى تواند این را به عنوان تقاص سودى که داده بگیرد؟
اگر در معامله اوّلى پولى را به عنوان ربا داده کار حرامى کرده است، ولى مى تواند در معامله دوّم، به نیّت تقاص معادل آن را پس بگیرد.
ربای در معاملات معاوضی
اگر کسی مثلاً ده کیلو گندم امسال به کسی بدهد و سال آینده ده کیلو برنج در قبال ده کیلو گندم سال قبل بگیرد چه حکمی دارد؟
چنانچه قیمت آنها مساوی نباشد جایز نیست.
تأثیر اختلاف شهرها در وزن و پيمانه و شمارش اجناس در حکم ربا
با توجه به اینکه نحوه محاسبه مقدار اجناس در شهرهای مختلف تفاوت دارد در این صورت حکم گرفتن زیادی در آن شهرها چیست؟
در معامله یک نوع جنس در بعضی موارد جنسهایی كه در بعضى از شهرها با وزن يا پيمانه فروخته مىشود ولی در بعضى از شهرها با شماره (مانند تخممرغ كه امروز در بعضى از مناطق با وزن و در بعضى با شماره مىفروشند) هرگاه در شهرى كه با وزن يا پيمانه مىفروشند زيادتر بگيرند ربا و حرام است و در شهر ديگر اشكال ندارد.
پرداخت مابهالتفاوت پول قرض گرفتهشده
با توجّه به حرمت گرفتن ربا در جامعه اسلامى و با عنايت به اینکه ارزش پول در نظام اقتصادى كنونى هرروز رو به كاهش است و مثلاً اگر كسى مقدار قابل توجّهی پول به كسى قرض دهد در سال آينده اين مقدار پول ديگر ارزش موقع دريافت خود را ندارد، حكم پولى كه درازای مابهالتفاوت پول قرض گرفتهشده و ارزش كنونى پول، گرفته مىشود چيست؟
تا زمانى كه مسئله تورّم در عرف بازار در محاسبه ديون و مطالبات موردمحاسبه قرار نگيرد و تنها در محافل علمى مطرح باشد، گرفتن چنين سودهايى جايز نيست.
تعيين جريمه وجه التزام در تأخير پرداخت بدهى
در ضمن عقد لازمى چنين شرط مىشود: چنانچه بدهكار در سررسيد معيّن در پرداخت بدهى خود تأخير ورزد موظّف است به مأخذ 10 درصد در سال معادل مبلغ پرداختنشده بهعنوان وجه التزام به طلبکار بپردازد آيا تعيين جريمه وجه التزام در تأخير پرداخت بدهى مطابق با موازين شرعى است؟
اين درواقع نوعى حيله براى فرار از رباست و اشكال دارد.
موارد رباي بدون اشکال
در چه مواردی ربا حرام نیست؟
1- ربا گرفتن مسلمانان از كفّارى كه در پناه اسلام نيستند.2- ربا گرفتن پدر و فرزند از يكديگر.3- ربا گرفتن زن و شوهر از يكديگر.
سرباززدن از پرداخت سود قرض ربوی
شخصى قرض ربوى گرفته و اصل آن را پرداخته است، لکن مقدارى از سود آن را هنوز نپرداخته، آیا میتواند سود آن را نپردازد؟ و آیا میتواند مقدار سودى را که پرداخته بهعنوان تقاص از اموال ربا گیرنده بردارد؟
اگر جنبه ربا داشته (نه مضاربه) پرداختن سود جنبه شرعى ندارد و میتواند از آن سرباز زند و تقاص از اموال ربا گیرنده با اجازه حاکم شرع جایز است.