مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

انسان تا خمس مال را ندهد نمی‌تواند در آن تصرّف كند یعنی غذایى که به آن خمس تعلق‌گرفته، نمی‌تواند بخورد و یا بالباس غیر مخمّس نمی‌تواند نماز بخواند و نیز با پولى که خمس آن را نداده نمی‌تواند چیزى بخرد؛ و در چنین مواردی نيّت دادن خمس به‌تنهایی كافى نيست، همچنين نمی‌تواند خمس را به ذمّه بگيرد و در مال تصرّف كند و چنانچه تصرّف كند كار حرامى‏ كرده و اگر آن مال تلف شود بايد خمس آن را بدهد.

اگرچند نفر چيزى را از معدن استخراج كنند بايد بعد از كم كردن مخارج، خمس آن را بدهند، خواه كم باشد يا زياد بنا بر احتياط واجب.

هرگاه گروهى از مسلمانان بر ضد گروه ديگرى تجاوز كنند بايد جلو متجاوز را گرفت تا به‌حکم خدا گردن نهد و اگر مسلمانان در اين ميان غنائمى به دست آورند نمى‏توانند آن را ملك خود سازند، بلكه بايد نگهدارى كنند و به‌موقع به آن‌ها بازگردانند، مگر چيزهايى كه اگر در دست آن‌ها باشد منشأ فساد و ادامه تجاوز می‌شود كه با اجازه حاكم شرع از آن استفاده صحيح می‌شود.

هرگاه انسان در دريا فرورود و حيوانى را بيرون آورد كه در شكم آن جواهرى باشد كه قيمتش بعد از كم كردن مخارج به حدّ نصاب برسد، چنانچه آن‏ حيوان مانند صدف باشد كه نوعاً در شكمش جواهر است بايد خمس آن را بدهد و اگر اتفاقاً آن جواهر را بلعيده باشد باز احتياط واجب پرداختن خمس آن است.

كسى كه درآمدى از کسب‌وکار به دست آورده اگر مال ديگرى هم دارد كه خمس آن واجب نيست يا خمس آن را داده، لازم نیست آن‌ها را از هم جدا کند، بلکه می‌تواند از هر دو خرج کند و در پایان سال خمسی آنچه نسبت به سرمایه‌ی مخمّس سال قبل اضافه دارد را تخمیس کند؛ بنابراین معیار درآمد است؛ یعنی مثلاً سال قبل یک‌صد هزار تومان سرمایه مخمس داشته و امسال مجموع موجودی‌اش بیش از آن نیست؛ هرچند اجناس جابه‌جاشده یا برخی اجناس تمام‌شده و جنس جدیدی جای آن را گرفته است.

اقساطی که مربوط به سود بوده باشد خمس به آن تعلق نمی‌گیرد ولی غیرازآن، مشمول خمس است.

اموالی را كه انسان به ديگران می‌بخشد يا جايزه می‌دهد اگر از شأن او زياد نباشد جزء مخارج سالانه حساب می‌شود و خمس ندارد.

درصورتی‌که از درآمد ماهیانه‌اش بوده خمس ندارد و با توجّه به اینکه نمی‌دانید جهیزیه شمارا از پول حاصل از گران‌فروشی تهيّه كرده يا از پول ديگر، براى شما اشكالى ندارد.

اگر مهر زن عین خارجى نبوده و چیزى در ذمه شوهرش باشد مثلاً مهر او 14 سکه بهار آزادى در ذمه شوهرش باشد، اگر افزایش قیمت پیدا کند مشمول خمس نیست، اما اگر مهر او عین خارجى باشد مثلاً دو دانگ از فلان زمین و یا 14 سکه‌ای که شوهر براى او خریده و یا به او تحویل داده، در آن زمان که مهر او می‌گردد، مشمول خمس نیست اما به مازاد قیمت آن در سال بعد خمس تعلق می‌گیرد.

درصورتی‌که از زمین‌های بدون مالک باشد جایز است و اگر سال بگذرد خمس دارد و اگر از زمین‌های صاحب مالک باشد اجازه صاحب آن لازم است.

اگر در اثناء سال وسایل موردنیاز خود را بخرد خمس ندارد و اگر بعداً از آن وسایل بی‌نیاز شود خمس دادن آن لازم نیست، همچنین زیورآلات زنانه اگر بعد از گذشتن سنّ و سالى از زن، موردنیازش نباشد خمس به آن تعلق نمی‌گیرد، ولى احتیاط مستحب آن است که خمس این وسایل یا زیورآلات را بدهد.

درصورتی‌که در آخر سال خمسی چیزی اضافه بماند خمس آن را بدهد و همچنین اوّل سال او، زمان اولین درآمد است.