احتمال وقوع عادت ماهیانه در طواف
نسبت به این‌که زن می‌تواند طواف را مقدّم بدارد آیا صرف شک در وقوع طواف در ایّام حیض کفایت می‌کند یا این‌که باید احتمال قوى بدهد که عادت می‌شود؟
خوف حاصل از مجرّد احتمال عقلایى کفایت می‌کند.
تجدید تلبیه و سعی برای معذوری که طواف را مقدم کرده
كسانى كه با داشتن عذر موجهى طواف را مقدم مى‌دارند ـ مانند حيض متأخّر ـ آيا تجديد تلبيه و اعاده سعى بعد از طواف لازم است؟
اوّل بنا بر احتیاط واجب بايد محرم به احرام حج شود سپس آن اعمال را بجا آورد و تجديد تلبيه و اعاده سعى بعد از انجام آن اعمال لازم نيست.
تقدیم اعمال مکه برای کسی که دیگری او را طواف می‌دهد
آيا شخصى كه ديگرى او را با وسيله‌اى طواف مى‌دهد، مى‌تواند اعمال مکه را مقدّم دارد؟
اگر عذر ديگرى ندارد و درهرصورت بايد ديگرى او را طواف دهد، نمى‌تواند اعمال مکه را مقدّم بدارد.
صور ترک کردن طواف حج
وظیفه کسی که طواف حج را عمداً و یا به خاطر جهل و یا از روی سهو ترک کرده است چیست؟
طواف از اركان حج است و كسى كه «طواف حج» را تا آخر ذی‌الحجه ترك كند، اگر از روى عمد باشد حج او باطل است و بايد سال ديگر اعاده كند و اگر از روى جهل و ناآگاهى باشد، نيز حج او باطل است (خواه جاهل مقصّر باشد، يا غير مقصّر) و علاوه بر اعاده حج، احتياط آن است كه شترى هم قربانى كند و اگر از روى سهو و فراموشى بوده، طواف را قضا مى‌نمايد و حج او صحيح است و چنانچه بعد از مراجعت از حج، يا بيرون رفتن از مکه متوجّه شود و بازگشت براى او مشقّت داشته باشد، كسى را نايب مى‌گيرد كه براى او طواف كند و مستحب است سعى را نيز بعدازآن اعاده كند و يك گوسفند در منى قربانى نمايد و اگر ممكن نشد در وطن خود قربانى كند و در اين مدّت چيزى بر او حرام نيست.
ترک طواف به خاطر جهل به مسئله و بازگشت به وطن
تکلیف کسی که طواف را به خاطر جهل و نادانی ترک کرده است، چیست؟
اگر براثر جهل به مسئله طواف را ترك كند و به وطن خويش بازگردد، باید حج را اعاده نمايد و اگر طواف عمره بوده قربانى واجب نيست، ولى اگر طواف حج بوده احتياط واجب آن است كه قربانى كند.
باطل بودن طواف حج و انجام طواف نیابتی
شخصى طواف حج واجب خويش را غلط انجام داده و پس‌ازآن، چندين طواف نيابى نيز به همان صورت به‌جا آورده است. تكليف او در مورد طواف‌های مذكور چيست؟
اگر از روى سهو و فراموشى باشد حج او صحيح است و بايد طواف‌ها و نماز طواف‌ها را اعاده كند و اگر نمى‌تواند نايب بگيرد و احتیاطاً خودش هم نماز طواف را بخواند و اگر عمداً يا جهلا بوده، حج او اشكال دارد. طواف‌های نيابى نيز همين حكم را دارد.
قضای طواف و نماز آن در ماه ذی‌الحجه
اگر طواف حج و نماز آن يا طواف نساء و نماز آن به جهتى باطل باشد، قضاى آن بايد در ماه ذى‌الحجه باشد، يا هرزمانی كفايت مى‌كند؟
ماه ذى‌الحجه شرط نيست، هرچند بهتر است.
نائب گرفتن برای طواف و نماز آن به خاطر حیض
پس از اتمام اعمال عرفات و منى، وقتی‌که براى انجام بقيّه اعمال حج عازم مسجدالحرام بودم، حائض شدم و ازآنجاکه عادتم كمتر از هفت روز نبود و از طرفى كاروان، طبق نوبت تنظيمى از طرف سازمان حج و زيارت، زودتر به ايران حركت مى‌كرد، لذا مدير گروه مرا وادار كرد كه براى انجام طواف و نماز نائب بگيرم و سعى را خود بجا آورم، پس از مراجعت به ايران متوجّه شدم كه اگر مدير گروه اجازه مى‌داد، كه دریکی از گروه‌هاى آشنا بمانم و اعمال خود را انجام دهم، اشكالى در حجم ايجاد نمى‌شد. اكنون تكليف من چيست؟
اعمال شما صحيح است؛ ولى احتياط مستحب آن است اگر خودتان نمى‌توانيد آن اعمال را بجا آوريد به شخصى كه به عمره يا حج مى‌رود نيابت دهيد كه آن اعمال را از طرف شما انجام دهد.
انجام طواف مستحبی قبل از اعمال واجب
آيا بعد از اعمال منى و قبل از اعمال پنج‌گانه مکه مى‌توان طواف مستحبی انجام داد؟ پس از احرام عمره تمتّع و قبل از انجام اعمال آن چطور؟
احتياط ترك طواف مستحبی در اين دو حال است.
ترک طواف‌های نساء متعدد
اگر شخصی طواف‌های نساء متعددی را ترک کرده باشد آیا باید همه آن‌ها را بجا آورد یا یک طواف نساء کفایت می‌کند؟
اگر شخصى، طواف نساءهاى متعدّدى را ترك كرده باشد، يك طواف نساء براى همه آن‌ها كافى است و در اين حكم (ترك طواف نساء) فرقى ميان زن و مرد و كودك نيست؛ زيرا طواف نساء بر همه لازم است و بدون آن همسر براى او حلال نمى‌شود.
مستحبات مکه معظّمه
مکه معظمه چه آداب و مستحباتی دارد؟
آداب و مستحبات ديگر در مکه معظّمه ازاین‌قرار است:1. زياد ذكر خدا كند و قرآن بخواند.2. ختم نمودن يك قرآن.3. خوردن آب زمزم و خواندن دعاى زير پس‌ازآن:«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً، وَ رِزقاً واسِعاً، وَ شِفاءً مِنْ کل داءٍ وَ سُقْمٍ».و نيز بگويد:«بسم‌الله وَ باللّهِ وَ الشُّكرُ لِلّهِ».4. نگاه كردن به كعبه.5. هرگاه مزاحم طواف کنندگان واجب نشود، در هر شبانه‌روز ده مرتبه طواف نمايد؛ در اوّل شب سه طواف و در آخر شب سه طواف و پس از دخول صبح دو طواف و بعدازظهر دو طواف.6. هنگام توقّف در مکه به عدد روزهاى سال طواف نمايد و اگر اين مقدار ممكن نشد پنجاه و دومرتبه و اگر آن‌هم ممكن نشد هر مقدار كه بتواند.7. شخص ضرورت، يعنى كسى كه اولین بار حج به‌جا مى‌آورد، در صورت امكان داخل خانه كعبه شود و مستحب است قبل از دخول غسل كند و در وقت داخل شدن بگويد:«اللّهُمَّ إنَّکَ قُلتَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً، فآمِنِّي مِنْ عَذابِ النّارِ».سپس دو ركعت نماز گزارده، در ركعت اوّل بعد از حمد سوره «حم سجده» و در ركعت دوّم بعد از حمد پنجاه و پنج این از ساير سوره‌هاى قرآن، بين دو ستون بر سنگ قرمز بخواند. 8. دو ركعت نماز در هر يك از چهار زاويه كعبه بجا آورد و بعد از نماز اين دعا را بخواند:«اللَّهُمَّ مَنْ تَهيَّأَ أوْ تَعبَّأَ أوْ أعَدَّ أوِ اسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ إلى مَخلُوقٍ رَجاءَ رِفْدِهِ وَ جائِزِتهِ وَ نَوافِلِه وَ فَواضِلِه، فَإلَيکَ يا سيِّدي تَهْيِئَتي وَ تعْبِيَتي وَ إعْدادي وَ اسْتِعْدادي رَجاءَ رِفدِکَ وَ نَوافِلِکَ وَ جائِزتِکَ، فَلا تُخَيِّبِ اليَومَ رَجائي، يا مَنْ لا يَخيüبُ عَلَيهِ سائِلٌ، وَ لا يَنْقُصُهُ نائِلٌ، فإنّي لَمْ آتِکَ اليَومَ ثِقَةً بِعَمَلٍ صالِحٍ قَدَّمْتُهُ، وَ لا شَفاعَةِ مَخلُوقٍ رَجُوتُهُ، وَلكنّي أتَيتُکَ مُقِرّاً بالظُّلمِ وَ الإساءَةِ عَلى نَفسي، فإنَّهُ لا حُجَّةَ لي، وَ لا عُذْرَ، فَأسْألُکَ يَا مَنْ هُوَ كذلِکَ، أنْ تُصَلِّىَ عَلى محمد وَ آلهِ، وَتُعْطِينَي مَسْأَلَتي، وَ تَقْلِبَني بِرَغْبَتي، وَ لا تَرُدَّني مَجْبُوهاً مَمْنوُعاً، وَ لا خائِباً، يا عَظيمُ يا عَظيمُ يا عَظيمُ، أرْجوکَ لِلعَظيمِ، أسألُکَ يا عظيمُ، أنْ تَغفِرَ لِيَ الذَّنْبَ العَظيüمَ، لا إلهَ الا أنْتَ».9. هنگام خروج از كعبه سه مرتبه «الله‌اکبر» بگويد.سپس اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ لا تَجْهَدْ بَلاءَنا، رَبَّنا وَ لا تُشمِتْ بِنا اَعْداءَنا، فَإِنَّکَ أنْتَ الضَّارُّ النّافِعُ».10. سپس پايين آمده، پلّه‌ها را در سمت چپ قرار دهد و كعبه را استقبال نمايد و نزد پله‌ها دو ركعت نماز بخواند. (البتّه در شرايط فعلى انجام اين مستحبات غالباً ممكن نيست).
آداب و مستحبات طواف
چه اعمالی در حال طواف مستحب است؟
انجام اعمال زير در حال طواف مستحب است:1. «اَللّهُمَّ اِنّىü أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذüي يُمْشى بِهِ عَلى ظَلَلِ الْمآءِ، كَما يُمْشى بِهِ عَلى جُدَدِ الأرْضِ، وَ اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذüي يَهْتَزُّلَهُ عَرْشُکَ، وَاَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الّذي تَهْتَزُّ لَهُ اَقْدامُ مَلائِكَتِکَ، وَ اَسْئَلُکَ بِاسمِکَ الَّذüي دَعاکَ بِهِ مُوسى مِنْ جانِبِ الطُّورِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ، وَاَلْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْکَ، وَ اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذüي غَفَرْتَ بِهü لِمـُحَمَّدٍ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تأخر، وَ اَتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَکَ، اَنْ تَفْعَلَ بىü كَذا وَكذا» و به‌جا «كذا و كذا» حاجت خود را از خداوند متعال بخواهد.2. مستحب است هنگام طواف بگويد:«اَللّهُمَّ اِنّüي اِلَيْکَ فَقْيرٌ، وَ اِنّüي خآئِفٌ مُسْتَجüيرٌ، فَلا تُغَيِّرْ جِسْمüي، وَلاتُبَدِّلْ اِسْمي».3. صلوات بر محمد و آل او بفرستد، به‌خصوص هنگامی‌که به در خانه كعبه رسيد. 4. هنگامی‌که به حجر اسماعيل رسيد، به ناودان نگاه كند و بگويد:«اَللّهُمَّ اَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ، وَ اَجِرْنِي مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِکَ، وَ عافِني مِنَ السُّقْمِ، وَ اَوْسِعْ عَلَىَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ، وَ ادْرَأَ عَنّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالإنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ».5. به هنگام عبور از حجر بگويد: «يا ذَا المَنِّ وَ الطَّوْلِ، يا ذَا الْجُودِ وَ الْكَرَمِ، اِنَّ عَمَلي ضَعüيفٌ، فَضاعِفْهُ لي، وَ تَقَبَّلْهُ مِنّي، اِنَّکَ اَنْتَ السَّمüيعُ الْعَلüيمُ».6. هنگامی‌که به ركن يمانى برسد دست‌ها را بلند كند و بگويد: «يا الله يا ولی الْعافِيَةِ، وَ خالِقَ الْعافِيَةِ، وَ رازِقَ الْعافِيَةِ، وَ الْمُنْعِمَ بِالْعافِيَةِ، وَ الْمَنّانُ بِالْعافِيَةِ، وَ الْمُتَفَضِّلَ بِالْعافِيَةِ عَلَىَّ وَ عَلى جَمِيعِ خَلْقِکَ، يا رَحْمنَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُما، صَلِّ عَلى محمد وَ آلِ محمد، وَ ارْزُقْنَا الْعافِيَةَ، وَ تَمامَ الْعافِيَةِ وَ شُكْرَ الْعافِيَةِ، فِي الدُّنْيا وَالآخِرَةِ، يا اَرْحَمَ الرّاحِمِينَ».7. سپس سر را به سمت كعبه كند و بگويد: «اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذِي شَرَّفَکِ وَ عَظَّمَکِ، وَ الْحَمْدُلِلّهِ الَّذي بَعَثَ مُحَمَّداً نَبِيّاً وَ جَعَلَ عَلِيّاً اِماماً. اَللّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِکَ، وَ جَنِّبْهُ شِرارَ خَلْقِکَ».8. هنگامی‌که بين ركن يمانى و حجرالأسود رسيد، بگويد: (رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً و فِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النّار).9. در شوط هفتم، وقتی‌که به مستجار رسيد، مستحب است ـ در صورت امكان ـ دودست خود را بر ديوار خانه بگشايد و شكم و صورت خود را به ديوار كعبه بچسباند و بگويد: «اَللّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُکَ، وَ الْعَبْدُ عَبْدُکَ، وَ هذا مَكانُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ النّارِ».10. سپس به گناهان خود اعتراف نموده و از خداوند عالم آمرزش بطلبد كه ان‌شاءالله تعالى مستجاب خواهد شد، بعد بگويد:«اَللّهُمَّ مِنْ قِبَلِکَ الرَّوْحُ وَ الْفَرَجُ وَ الْعافِيَةُ، اَللّهُمَّ اِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي، وَ اغْفِرْ لِي مَااطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنّي وَ خَفِىَ عَلى خَلْقِکَ، اَسْتَجِيرُ بِاللّهِ مِنَ النّار».11؛ و هرچه خواهد دعا كند و دست بر ركن يمانى ـ كه قبل از ركن حجرالأسود قرار دارد ـ بگذارد، سپس نزد حجرالأسود آمده و طواف خود را تمام كند و بگويد:«اَللّهُمَّ قَنِّعْني بِما رَزَقْتَني، وَ بارِکْ لي فüيما آتَيْتَني».12. براى طواف كننده مستحب است در هر شوط اركان خانه كعبه (چهارگوشه آن) و حجرالأسود را استلام نمايد؛ و در وقت استلام حجر بگويد: «أمانَتي أدَّيتُها، وَ ميüثاقي تَعاهَدْتُهُ، لِتَشْهَدَ لي بِالْـمُوافاةِ».
