دریافت درصدی از فروش علاوه بر کرایه مغازه از مستأجر
دریافت درصدی از فروش بهجای درصدی از سود علاوه بر اجارهی مغازه توسط موجر چه حکمی دارد؟
درصورتیکه چنین قراردادی داشته باشند میتوانند به آن عمل کنند ولی درهرحال باید انصاف را رعایت کرد.
حکم قرارداد «نیم سود نامه «
در منطقه ما از قدیم الایّام رسم بر این بوده که صاحبان سرمایه چند رأس دام در اختیار فرد دیگرى قرار میدادند تا از آنها نگهدارى کرده و در پایان سال هرچه خداوند کرامت فرماید «از نتاج و سایر عواید حاصله» بالمناصفه بین یکدیگر تقسیم نمایند، به این قرارداد عرفا «نیم سود نامه» میگویند. عرف متداول بر این امر بوده که همزمان با انعقادِ قرارداد «نیم سود نامه» سرمایه (تعداد دامها) تقویم میگردیده و پس از پایان مدّت نیز مجدداً دامها تقویم میگردید و نخست اصل سرمایه به صاحب سرمایه مسترد و سپس مازاد بر سرمایه اولیه بین طرفین به نسبت مساوى تقسیم میگردید. با توجّه به مطالب بالا دو سؤال براى حقیر مطرح است:الف) قرارداد بالا را با کدامیک از عقود شرعى تطبیق نماییم؟ بهعبارتدیگر مقررات کدامیک از عقود شرعیّه را حاکم بر روابط طرفین کنیم؟ب) اگر در فرض مسئله سرمایه اولیه سهواً یا عمداً تقویم نگردیده باشد، قرارداد منعقده را صحیح میدانید؟
الف: این امر شبیه عقد مضاربه است زیرا به عقیده ما عقد مضاربه مخصوص امور تجارى نیست بلکه کارهاى تولیدى و دامدارى و غیر آن را نیز شامل میشود و درهرحال قرارداد مزبور صحیح است هرچند نام آن را مضاربه نگذاریم.ب: قرارداد نسبت به نتایج و پشم و شیر و مانند آن به قوّت خود باقى است و نسبت بهاضافه قیمت مصالحه کنند.
دادخواست مطالبه حقوق اضافه پس از انعقاد قرارداد
شخصى جهت کار، به یک کارگاه تولیدى مراجعه و تقاضاى کار میکند. کارفرما شرایطى را تعیین و حقوق و مزایایى را مشخص کرده و مدّت یک هفته هم مهلت میدهد که کارگر راجع به شرایط و حقوق و مزایا، مشورت و تحقیق بنماید. کارگر پس از مشورت، شرایط را قبول و به کار مشغول میشود و طبق قرارداد حقوق میگیرد، پس از گذشت یک سال قرارداد به اتمام میرسد و کارفرما میخواهد تسویهحساب کند; ولى کارگر به اداره کار مراجعه و شکایت مینماید که حقوق من در مدّت یک سال کم بوده است، کارفرما هم اظهار میدارد که طبق قرارداد و توافق طرفین پرداخت کردهام، ولى اداره کار میگوید: «کارفرما باید مبلغ 50 هزار تومان بابت کسرى حقوق و مزایا به کارگر پرداخت نماید؛ و این مبلغ اجبارى است». آیا گرفتن مبلغ مذکور جایز است؟
هرگاه با توجّه به تمام جهات طرفین توافق کردند، گرفتن اضافه اشکال دارد; ولى اگر طرفین به نحوى باهم مصالحه کنند بهتر است.
عدم استحقاق اجرت در صورت عمل نکردن به قرارداد
چنانچه اجیر، مطابق قرارداد عمل نکند آیا مستحق اجرت خواهد بود؟ مثلاً اگر رنگرز قرار بگذارد كه مثلاً پارچه را فلان طور رنگ كند چنانچه طور ديگرى رنگ كند، آیا حق مطالبه مزد دارد؟
حق ندارد مزدى بگيرد، بلكه اگر سبب خرابى يا كمى ارزش پارچه شود ضامن است، همين مسئله در مورد خيّاط و كفّاش و غير آنها ثابت است.
اجرت عملی که مطابق قرارداد انجامنشده
هرگاه شخصى با دیگرى قراردادى شفاهى به شرح زیر منعقد سازد:«این تحقیق را انجام بده، ساعتى 150 تومان میپردازم و منظور از تحقیق، بازنویسى مطالب، دستهبندی، طبقهبندی جدید، با تکمیل و اصلاحات است.»طرفین میپذیرند که جهت رفع ابهامات، مرتّب جلسه بگذارند. محقق پس از چند ماه کار، لیست کارى بیش از هزار ساعت ارائه میدهد، درحالیکه سفارشدهنده کار مدّعى است، کار آنطور که او خواسته صورت نگرفته و قرارداد بهصورت کامل اجرانشده است. لطفاً بفرمایید:1- کارفرما چقدر بدهکار است؟2- حقوق معنوى کار در قرارداد ذکر نشده است. آیا نام محقق بهعنوان همکار باید همراه بانام صاحب اثر نوشته شود؟
1- درصورتیکه برخلاف شرایط تصریحشده در عقد، یا مبنی علیه العقد، عمل شده باشد، اجرة المثل به او تعلّق میگیرد مشروط بر اینکه بیش از اجرة المسمّى نباشد. ولى اگر در مقدار ساعات اختلاف دارند، اجیر باید با دلیل شرعى، مقدار ساعت را ثابت کند. مگر آنکه طبق قرارداد، تعیین مقدار به او واگذارشده باشد.2- اگر قراردادى براى نوشتن نام محقق نباشد و عرف و عادت نیز صاحب اثر را ملزم به این کار نکند (که بهصورت شرط مبنى علیه العقد درآید)، نوشتن نام محقق لازم نیست.
طریقه اجرای قرارداد ضمان
آیا برای ضامن شدن نیاز به اجرای صیغه خاصی میباشد
هرگاه انسان بخواهد ضامن شود كه بدهى كسى را بدهد مىتواند صيغه لفظى بخواند و یا بهوسیله امضا كردن ضمانتنامه يا هر كار دیگر اين مطلب را به طلبكار بفهماند.
افزایش مالالاجاره در قرارداد سرقفلی
مغازهای را سرقفلى کردهام، اجارهاش 300 تومان بوده است، بعد از پنج سال مالک گفت اجارهاش کم است، 400 تومان نمودیم، بعد از پنج سال دیگر مبلغ اجاره را پانصد تومان نمودیم، حال بعد از پنج سال سوّم میگوید: «باید ماهى هزار تومان بدهید»، درصورتیکه قانون میگوید هر سه سال 20 درصد اضافه شود و یا اینکه کارشناس قیمت را تشخّص کند; ولى او نه به 20 درصد قانع میشود و نه کارشناس میآورد، آیا این مبلغ براى ایشان مباح است؟
درصورتیکه سرقفلى را پرداختهاید باید اجاره را به قیمت کارشناس بگیرد نه به میل خود و اگر با علم و اطّلاع طرفین از قانون 20%، اجاره منعقدشده، لازم است معیار را همان بیست درصد قرار دهند.
عدم تنافی شرط عدم اجاره مجدد عین مستأجره با ملکیت منافع
اگر موجر با مستأجر شرط کرده باشد که نمیتواند عین مستاجره را اجاره دهد و با توجه به اینکه مستأجر مالک منافع شده آیا این شرط لطمه به مالکیت خصوصی نمیزند؟
مستأجر، مالک منافع است نه مالک عین و باید طبق قرارداد خود عمل نماید.
کیفیت انعقاد قرارداد رهن
آیا برای ایجاد رهن نیازی به الفاظ خاص یا همان صیغه میباشد یا بدون الفاظ نیز رهن منعقد میشود؟
رهن را مىتوان با صيغه لفظى خواند، مثلاً بگويد: اين مال را در برابر آن طلب نزد تو گرو گذاردم او هم بگويد: «قبول كردم» و يا اينكه عملاً انجام دهند، يعنى بدهكار مال خود را بهقصد گرو به طلبكار بدهد و او هم به همين قصد، بگيرد.
محقق شدن مورد قرارداد جعاله توسط چند نفر
اگر اقدام و عمل چند نفر منتهی و منجر به تحقق موردقرارداد جعاله بشود، کیفیت پرداخت عوض و اجرت چگونه است؟ آیا اساساً اجرت تعلق میگیرد یا نه؟ آیا فرقی بین جعاله خاص و عام در این مورد میباشد؟
درصورتیکه جعاله عام باشد و عدهای همزمان در انجام آن بکوشند، مال الجُعل تعلق میگیرد.