مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

در حج تمتّع پنج چيز شرط است:1. نيّت؛ يعنى قصد كند براى خدا اين اعمال را به‌عنوان «حج تمتّع» بجا آورد؛ بنابراين اگر نوع ديگرى از حج را قصد كند، يا مردّد ميان «حج تمتّع» و نوع ديگرى باشد، يا قصد او خالص براى خدا نباشد، حجش صحيح نيست.2. «عمره» و «حج» بايد هر دو در ماه‌های حج (ماه شوّال، ذى‌القعده و ذى‌الحجه) واقع شود؛ بنابراين اگر تمام عمره، يا قسمتى از آن را قبل از ماه شوّال انجام دهد كافى نيست.3. احرام «حج تمتّع» همان‌طور كه گفته شد، بايد از خود مکه باشد و تفاوتی ميان محلّه‌ها و مناطق مختلف مکه قديم و جديد نيست، خواه از منزل باشد، يا از مسجدالحرام، حتّى در كوچه يا خيابان مکه مى‌تواند قصد احرام كند، ولى بهتر از همه‌جا براى احرام حج «مسجدالحرام» است؛ البتّه احتياط واجب آن است كه از محدوده حرم خارج نباشد.4. «عمره تمتّع» و «حج تمتّع» هر دو بايد در يك سال انجام شود؛ بنابراين، اگر يكى را امسال و ديگرى را سال ديگر در ماه‌های حج انجام دهد صحيح نيست.5. درصورتی‌که «حج تمتّع» عنوان نيابت داشته باشد بايد «عمره» و «حج» هر دو به‌وسیله يك نفر انجام شود؛ بنابراين اگر يك نفر عمره تمتّع و ديگرى حج را بجا آورد، كافى نيست.

اگر پس از گفتن لبّيك واجب در ميقات، شك كند كه نيّت حج تمتّع كرده، يا نيّت عمره تمتّع، بنا مى‌گذارد كه نيّت عمره تمتّع كرده و عمره‌اش صحيح است. ولى احتياط مستحب آن است كه دوباره لبّيك بگويد.

اگر بعد از گفتن لبّيك در روز هشتم ذی‌الحجه، كه بايد براى حج تمتّع تلبيه بگويد، فراموش كند كه براى حج لبيك گفته، يا براى عمره، بنا مى‌گذارد كه براى حج تمتّع گفته و حج او صحيح است، ولى احتياط مستحب آن است كه دوباره لبّيك بگويد.

شخصى كه وظيفه‌اش انجام حج تمتّع است بايد در حال احرام عمره نيّت كند كه عمره تمتّع و پس‌ازآن حج تمتّع را بجا مى‌آورد؛ هرچند نيّت اجمالى باشد.

اگر براثر ندانستن مسئله، يا جهت ديگرى، بجاى نيّت عمره تمتّع، حج تمتّع را قصد كند و در نظرش اين باشد كه همان عملى كه همه مردم انجام مى‌دهند او هم بجا آورد، ولى خيال كرده جزء اوّل از دو جزء اعمال حج، حج تمتّع نام دارد، بدین‌جهت نيّت حج تمتّع كرده، عمل او صحيح است و عمره تمتّع محسوب مى‌شود و بهتر آن است كه نيّت را تجديد كند.

اگر براثر جهل به مسئله، يا جهت ديگرى، گمان كند كه حج تمتّع بر عمره تمتّع مقدّم است و به هنگام احرام، نيّت حج تمتّع كند و قصد داشته باشد پس از احرام به عرفات و مشعر برود و مناسك حج تمتّع را انجام دهد، سپس عمره را بجا آورد، بنا بر احتياط واجب احرام او باطل است و بايد در ميقات دوباره محرم شود و اگر از ميقات عبور كرده، بايد در صورت امكان به ميقات برگردد و در انجام‌ محرم شود و اگر امكان بازگشت به ميقات نيست، از همان‌جا كه هست محرم مى‌شود و اگر وارد حرم شده و توجّه به مسئله پیداکرده، بايد در صورت امكان از حرم خارج شود و محرم گردد، وگرنه در همان‌جا احرام مى‌بندد و اعمال او صحيح است.

هرگاه از روى علم و عمد بدون احرام از ميقات بگذرد، بايد به ميقات بازگردد و مُحرم شود و اگر نتواند بازگردد حج او باطل است و بايد سال بعد بجا آورد.

در احرام عمره تمتّع واجب است مُحرم هنگامی‌که خانه‌هاى مکه را مشاهده كرد «لبّيك» را قطع كند و در احرام حج به هنگام ظهر روز عرفه و در عمره مفرده واجب است هنگام مشاهده كعبه اگر از مکه براى احرام به خارج‌رفته است و هنگام داخل شدن به منطقه حرم اگر از خارج مکه به‌سوی آن مى‌آيد، لبّيك را قطع كند.

درصورتی‌که وقت براى انجام اعمال عمره تمتّع تنگ باشد، يا مانعى مانند حيض يا نفاس وجود داشته باشد تبديل به حج افراد مى‌شود.

بعد از عمره تمتّع بايد حج تمتّع را بجا آورد و اعمال آن سيزده چيز به ترتيب زير است:1. احرام بستن از مکه.2. «وقوف در عرفات»؛ يعنى ماندن در سرزمين عرفات، از ظهر تا غروب آفتاب روز نهم ذی‌الحجه.3. «وقوف در مشعرالحرام»؛ يعنى ماندن از طلوع فجر روز عيد قربان تا طلوع آفتاب در انجام‌. 4. رفتن به مِنى در روز دهم ذی‌الحجه و رمى جمره عقبه (يعنى هفت سنگ كوچك به محلی كه در آخر منى قرار دارد و نامش «جمره عقبه» است بزند).5. قربانى كردن در منى در روز دهم ذی‌الحجه (روز عيد قربان).6. تراشيدن موى سر، يا كوتاه كردن آن. 7. طواف خانه كعبه (اين طواف را طواف زيارت مى‌گويند). 8. بجا آوردن دو ركعت نماز طواف. 9. سعى ميان صفا و مروه. 10. طواف ديگرى كه آن را «طواف نساء» مى‌نامند.11. دو ركعت نماز طواف نساء. 12. اقامت شب‌های يازدهم و دوازدهم در منى. 13. رمى جمرات سه‌گانه؛ يعنى انداختن هفت سنگ، در روزهاى يازدهم و دوازدهم، به هرکدام از سه محلی كه در منى قرار دارد. شرح هرکدام در مسائل آينده خواهد آمد.

ميقات احرام براى «حج تمتّع» «مکه» است و از هر جاى مکه (خواه مسجدالحرام، يا مساجد ديگر مکه، يا كوچه‌ها و خیابان‌ها و يا خانه و منزل باشد) كافى است؛ و بهتر از همه‌جا براى احرام حج، مسجدالحرام است.

فرقى ميان مکه جديد و قديم نيست؛ حتّى محلاتی از مکه امروز كه به‌طرف منى و عرفات گسترش‌یافته، از همه آن مناطق مى‌توان احرام بست.