اگر ترك سعى از روى جهل و نادانى نسبت به مسئله بوده، احتياط واجب آن است كه همان حكم عمد را اجرا كند. (اگر كسى عمداً سعى در حج را ترك كند و به‌موقع آن را جبران ننمايد، حج او باطل مى‌شود. حج را احتیاطاً تمام كند و بايد سال آينده دوباره حج را به‌جا آورد.)
اگر از روى سهو و فراموشى سعی را ترك كند، بايد هر وقت يادش آمد برگردد و آن را به‌جا آورد؛ هرچند بعد از ماه ذی‌الحجه باشد و اگر برگشتن براى او مشقّت دارد، نايب مى‌گيرد تا براى او به‌جا آورد؛ و در اين مدّت چيزى بر او حرام نيست. همچنين است در عمره مفرده.
به نظر ما این‌طور نيست كه بتوان گفت به خاطر وضعيت موجود كسى به عمره و يا حج نرود؛ بلكه آن‌طور كه از ادلّه استفاده مى‌شود به‌هیچ‌وجه نبايد حج و عمره بیت‌الله، تعطيل شود و در اين حالت طبق قاعده «الميسور لايترك بالمعسور» برفرض خارج بودن مسعاى جديد از بين دو كوه بازهم سعى صحيح است؛ كما اينكه ما فتوا دادهايم سعى براى افراد ناتوان اگر در طبقه اول ممكن نباشد در طبقه دوم صحيح است، درحالی‌که طبقه دوم قطعاً بين دو كوه محسوب نمى‌شود.
اگر از روى عمد تقصير را ترك كند و به سراغ اعمال حج برود، عمره او باطل است و حج او مبدّل به حج اِفراد مى‌شود؛ يعنى بايد حج را تمام كند و پس از حج، عمره مفرده به‌جا آورد (بنا بر احتياط واجب) و حج او صحيح است. هرچند احتياط مستحب آن است كه در سال بعد حج را اعاده كند.
كسى كه از روى ندانستن و جهل به مسئله، تقصير را ترك كند، حكمش حكم ترك عمدى است، (عمره او باطل است و حج او مبدّل به حج اِفراد مى‌شود؛ يعنى بايد حج را تمام كند و پس از حج، عمره مفرده به‌جا آورد (بنا بر احتياط واجب) و حج او صحيح است. هرچند احتياط مستحب آن است كه در سال بعد حج را اعاده كند.)
شخصى كه براثر جهل به مسائل حج و فرانگرفتن احكام شرعى احرام نبندد، در حكم كسى است كه به‌واسطه فراموشى احرام را ترك كرده و حجش صحيح است.
اگر كسى آگاهانه و از روى عمد احرام را تا زمان فوت وقوف عرفات و مشعر ترك كند، حج او باطل است.
درصورتی‌که جاهل قاصر بوده نه مقصّر، مانعى ندارد.
هرگاه كسى از روى فراموشى يا ندانستن مسئله، رمى جمرات را ترك كند لازم است تا روز سيزدهم، هر وقت يادش آمد، يا متوجّه مسئله شد، قضا كند و بهتر اين است آنچه را مربوط به قضاى روز قبل است پيش از ظهر بجا آورد و وظيفه همان روز را بعدازظهر انجام دهد، ولى مانعى ندارد هر دو را در یک‌وقت بجا آورد؛ (اوّل قضاى روز گذشته، سپس وظيفه همان روز).
چنانچه پس از بازگشت از منى به مکه متوجّه شد كه رمى جمره را بجا نياورده، بايد به منى بازگردد و آن را بجا آورد؛ ولى اگر روز سيزدهم بگذرد، بايد آن را در سال آينده در همان ايّام قضا كند و اگر نمى‌تواند، كسى را نايب بگيرد كه براى او قضا كند.
اگر كسى از روى عمد رمى جمره را ترك كند گناه كرده، ولى حج او باطل نمى‌شود و بايد به منى بازگردد و آن را بجا آورد؛ ولى اگر روز سيزدهم بگذرد، بايد آن را در سال آينده در همان ايّام قضا كند و اگر نمى‌تواند، كسى را نايب بگيرد كه براى او قضا كند.
