مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

درصورتی‌که در معامله حيوانى را خريده باشد خريدار مى‏تواند تا سه روز معامله را به هم بزند، به این خیار حيوان گویند.

خريدار و فروشنده درصورتی‌که در معامله شرط كنند كه هر دو يا يكى از آن دو تا مدّت معيّنى حقّ فسخ داشته باشند، به این خیار شرط گویند.

چنانچه بعد از معامله معلوم شود مقدارى از جنسى را كه فروخته‌اند مال ديگرى است در این صورت اگر صاحب مقداری که متعلق فروشنده نبوده راضى به معامله نشود، خريدار مى‏تواند معامله را به هم بزند، يا معامله را در مقدارى كه مال فروشنده بوده قبول كند و پول بقيّه را پس بگيرد، به این خیار شركت يا خيار تبعّض صفقه گویند.

حقّ به هم زدن معامله را «خيار فسخ» مى‏گويند.

درصورتی‌که در معامله یکی از دو طرف معامله تقلّب كند و یا مال خود را بهتر ازآنچه هست نشان دهد مثلاً چاى اعلا را با چاى پست مخلوط نمايد و به اسم چاى اعلا بفروشد مشترى مى‏تواند معامله را فسخ كند، به این خیار تدليس گویند.

درصورتی‌که در معامله فروشنده جنس معيّنى را كه مشترى نديده با بيان صفات بفروشد بعد معلوم شود آن‏طور كه گفته نبوده است، در اين صورت مشترى مى‏تواند معامله را به هم بزند، همين حكم در مورد عوض نيز وجود دارد، به این خیار رؤيت گویند.

درصورتی‌که در معامله مشترى پول جنسى را كه نقداً خريده تا «سه روز» ندهد و فروشنده هم‌جنس را تحويل نداده باشد، فروشنده مى‏تواند معامله را به هم بزند (مگر اينكه مشترى شرط كرده باشد دادن پول را تا مدّت معيّنى تأخير بيندازد) و اگر جنسى كه فروخته‌شده مثل بعضى از ميوه‏ها و سبزی‌ها باشد كه اگر يك روز بر آن بگذرد ضايع مى‏شود چنانچه تا شب پول آن را ندهد فروشنده مى‏تواند معامله را به هم بزند، به این خیار تأخير گویند.

درصورتی‌که در معامله فروشنده نتواند جنسى را كه فروخته تحويل دهد مشترى مى‏تواند معامله را فسخ كند، به این خیار تعذّر تسليم گویند.

درصورتی‌که در معامله يكى از خريدار و فروشنده مغبون شده باشد آن‌طرف که متضرر شده مى‏تواند معامله را فسخ كند، به این خیار غبن گویند.

درصورتی‌که در معامله يكى از دو جنس يا هر دو معيوب باشد و قبلاً هیچ‌یک از خریدار و فروشنده اطّلاع از این عیب نداشته باشند در اين صورت طرفی که کالای او معیوب بوده مى‏تواند معامله را فسخ كند، يا تفاوت قيمت سالم و معيوب را معيّن كند و به همان نسبت از پولى كه به فروشنده داده پس بگيرد ولى احتياط واجب آن است كه اين كار با رضايت طرف مقابل انجام گيرد به این خیار عیب‌گویند.

درصورتی‌که در معامله فروشنده يا خريدار شرط كند كارى را براى طرف مقابل انجام دهد، يا جنس طرز مخصوصى باشد، سپس به آن شرط عمل نكند، در اين صورت طرف مقابل مى‏تواند معامله را فسخ كند، به این خیار تخلّف از شرط گویند.