مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

اگر وارث فقط زن يا شوهر و جدّ و جدّه پدرى (يا پدر و مادرى) با برادر و خواهر ابوینی باشند ، زن يا شوهر، ارث خود مى برند و جد، حکم يک برادر و جدّه، حکم يک خواهر را دارد و ارث را در ميان خود چنان تقسيم مى کنند که سهم هر مرد دو برابر سهم زن شود.

چنانچه فقط يك خواهر يا يك برادر پدرى دارد تمام مال به او مى‏رسد؛ و اگرچند برادر يا چند خواهر پدرى دارد مال به‌طور مساوى در میان آنها تقسيم می‌شود؛ و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى دارد هر برادر دو برابر خواهر می‌برد.

فرزندخوانده احکام فرزند را ندارد و در هیچ حالت ارث نمی‌برد ولى مرد و زنى که او را به فرزندى پذیرفته‌اند می‌توانند وصیت کنند که مقدارى از اموال آنها (حداکثر تا ثلث) را به فرزندخوانده خویش بدهند و یا در حال حیات و صحت و سلامت، بخشى از اموال خود را به او واگذار کنند و می‌توانند حقّ فسخ را براى خود مادام الحیاة محفوظ دارند.

چنانچه فقط يك خواهر يا يك برادر پدرى دارد تمام مال به او مى‏رسد؛ و اگرچند برادر يا چند خواهر پدرى دارد مال به‌طور مساوى در میان آنها تقسيم می‌شود؛ و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى دارد هر برادر دو برابر خواهر می‌برد.

اگر ورثه میت، فقط چند پسر يا فقط چند دختر باشند، اموال میت به‌طور مساوى ميان آنها قسمت می‌شود.

باوجود خواهرزاده به عموزاده‌ها ارثى نمی‌رسد و اگر وارث دیگرى نیست، باید تمام مال را به همان خواهرزاده داد.

عمو و عمّه و دايى و خاله هر چه بالا روند و اولاد آنان هر چه پايين روند (البته هرکدام نزدیک‌ترند ارث می‌برند) و تا يك نفر از عمو و عمّه‌ها و دايى و خاله‌ها زنده‌اند اولاد آنان ارث نمى‏برند و تا اولاد آنها زنده‌اند اولاد آنها ارث نمى‏برند و تنها يك استثناء دارد و آن اين‏كه: اگر ميّت عموى پدرى و پسرعموی پدرى و مادرى داشته باشد، عموى پدرى ارث نمى‏برد و مال به پسرعموی پدر و مادرى مى‏رسد.

پدربزرگ و پدر او، هر چه بالا روند و مادربزرگ و مادر او، هر چه بالا روند (پدرى باشند يا مادرى) و همچنين خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر اولاد ايشان و اولاد ايشان، هرکدام به ميّت نزدیک‌تر است و تا يك نفر از اين گروه وجود دارد گروه سوم ارث نمى‏برند.

باوجود برادر و خواهر پدر و مادرى، برادر و خواهر پدرىِ فقط كه از مادر با ميّت جداست ارث نمى‏برد.

درصورتی‌که این وصیت به‌ضمیمه سایر وصایای میّت بیش از ثلت اموال وی نباشد عمل به آن لازم است؛ یعنی اضافه سهم دختران از ثلث پرداخته می‌شود؛ و اگر اضافه بر ثلث باشد، تنها به مقدار ثلث جایز است.

دلیل آن روشن است زنان هنگامی‌که شوهر می‌کنند هزینه‌ای براى زندگى نمی‌پردازند و در اسلام تمام هزینه آنها بر دوش مردان است و به تعبیر دیگر مردان هم باید هزینه زندگى خود را بپردازند و هم هزینه زندگى فرزندان و زنانشان را و بااین‌حال طبیعى است که سهم ارث آنها بیشتر باشد، ممکن است گفته شود بعضى از زنان شوهر نمی‌کنند و بعضى از مردان زن نمی‌گیرند، درباره آنها چطور؟ پاسخ آن نیز با توجّه به یک نکته معلوم می‌شود و آن اینکه قوانین الهى (بلکه تمام قانون‌ها) هماهنگ با نوع افراد جامعه است. افراد استثنایى معیار قوانین نیستند (شرح بیشتر را در تفسیر نمونه، جلد سوّم، صفحه 374، ذیل آیه دوازدهم سوره نسا مطالعه فرمایید).

هرگاه وارث ميّت فقط يك نفر از گروه اوّل باشد (مثلاً پدر يا مادر، يا يك پسر يا يک دختر) تمام مال ميّت به او مى‏رسد