حق عفو والدین مقتول در صورت معاونتشان در قتل
والدینی در قتل فرزند خود معاونت کرده اند. آیا در شرع برای آنان حق گذشت متصور شده است یا خیر؟
حق گذشت برای آنها در فرض سوال متصور نیست.
حکم عفو ممسک و مکروه توسط اولیای دم
فقها گفته اند: حکم اکراه کننده در قتل، حبس ابد است و حکم نگاه دارنده، کور کردن چشم اوست، آیا در صورتى که یک نفر اکراه کند و دیگرى امساک کند و سوّمى مرتکب قتل شود همان گونه که اولیاى دم مى توانند از قاتل گذشت کنند، آیا از اکراه کننده و امساک کننده نیز مى توانند گذشت کنند؟ یا این که این یک حدّ الهى مانند حدّ زناست که قابل گذشت نیست؟
چنانچه اولیاى دم از ممسک و مکره صرف نظر کنند اجراى احکام مربوط به آنها، دلیلى ندارد و شبیه حکم قصاص است و حکم مکره و ممسک هردو حبس است و کور کردن، فقط حکم رایى (بیننده یا دیده بان) مى باشد و آن در صورت خاصّى است.
رضایت برادران و خواهران مقتول در صورت رشیده شدن فرزند مقتول
فردی بقتل میرسد، حین الفوت دارای پدر و دختر صغیر بوده ، پدر او به ولایت قهری دعوی قتل را تعقیب می نماید، پدر نیز به رحمت خداوند واصل می گردد، عموها و عمه های دختر صغیر بعنوان ورثه پدر مقتول دعوی را ادامه می دهند یکی از عموها نیز قیمومیت صغیر را می پذیرد، دختر صغیر به سن رشد رسیده و دادگاه به رشید بودن وی حکم می دهد دختر در مقام تنها وارث قصد سازش و ختم دعوی قتل را دارد آیا عموها و عمه ها نیز در اعلام گذشت مدخلیت دارند یا اعلام گذشت دختر رشید کفایت دارد؟
رضایت عموها و عمه ها نیز لازم است.
عدم حقّ عفو توسط حاکم شرع در مواردی که ولیّ دم است
در موارد قتل، که نوبت به ولایت حاکم مى رسد، بفرمایید آیا ولىّ امر، همانند اولیاى دم، علاوه بر درخواست قصاص یا اخذ دیه، حقّ عفو نیز دارد؟
ولىّ امر حقّ عفو ندارد; بلکه باید یا قصاص کند، یا دیه بگیرد، (هر کدام که به مصلحت مسلمین باشد.)
وصیت مجنی علیه بر قصاص یا عفو جانی
در صورتى که مجنىّ علیه از زنده ماندن خود مأیوس شده باشد، آیا مى تواند در مورد تبدیل قصاص نفس به دیه، یا مصالحه، یا عفو جانى، وصیّت نماید؟
او مى تواند در حال حیات خود جانى را عفو کند، و نسبت به یک سوم دیه نیز وصیّت نماید. امّا نسبت به وصایاى دیگر او، احتیاط واجب آن است که ورثه (اگر صغیر در میان آنها نباشد) به آن عمل کنند.
عاقل شدن دیوانه بعد از عفو قیّم از قصاص
اگر وارث مقتول تنها یک دیوانه باشد و قیم این دیوانه با اذن حاکم شرع قاتل را قصاص نکند چنانچه این دیوانه بعدا عاقل گردد آیا حق در خواست قصاص دارد؟
در صورتی که قیّم تشخیص داده که دیه گرفتن یا عفو کردن به نفع آن دیوانه است در این صورت دیوانه بعد از عاقل شدن حق قصاص ندارد در غیر این صورت حق دارد.
عفو برخی از اولیای دم در حین اجرای حکم قصاص
اگر محکوم به قصاص که به درخواست اولیاى دم حلق آویز شده و هنوز جان نسپرده، در این مرحله برخى از اولیاى دم قاتل را عفو کنند، 1. آیا باید اجراى حکم را متوقّف کرد، یا متوقّف کردن آن نیازمند به رضایت همه آنهاست؟ 2. در صورت توقّف اجراى حکم و بهبود قاتل، اگر اولیاء خواهانِ قصاص، سهم الدیه عفو کنندگان را بپردازند، آیا مى توان مجدّداً وى را اعدام نمود؟
1. در صورتى که هنوز زنده است عفو مانع از حکم اعدام مى شود، مگر این که بقیّه اولیاى دم فاضل دیه را به اولیاى قاتل بپردازند. 2. مى توانند قصاص کنند; ولى با توجّه به این که صدمات و جراحاتى که بر مجرم وارد شده تکرار مى شود و جنبه عمد پیدا مى کند و احتمال قصاص وجود دارد، احتیاط واجب آن است که با هم مصالحه کنند.
عفو ولی نسبت به جراحات و صدمات وارده به صغیر
آیا پدر مى تواند نسبت به فرزند صغیرش، در خصوص جراحات و صدمات، اعمّ از عمدى و غیر عمدى، که از سوى غیر به وى وارد آمده، هم از دیه بگذرد و هم از قصاص صرفنظر نماید؟ از آنجا که در باب قصاص فتوى و قانون براین است که: «ولىّ صغیر حق ندارد قاتل را مجّاناً عفو نماید.» آیا این موضوع به جراحات و صدمات موجب قصاص و دیه نیز سرایت مى کند؟
تفاوتى نمى کند; ولى باید مصلحت صغیر را در نظر بگیرد، و مصلحت صغیر غالباً اخذ دیه است.
تخفیف در مجازات اعدام به شرط اهداء عضو
آیا مى توان تخفیف جرم محکومین به اعدام را موکول به اهداى عضوى از آنها براى نجات جان مسلمانى دانست؟
تنها صاحب حق در مورد قصاص یا دیات مى تواند گذشت از تمام حقّ خود یا بعضى از آن را مشروط به اهداى عضوى که اهداى آن جایز است بکند و طرف مقابل مى تواند این شرط را بپذیرد یا نپذیرد.
حکم عفو مجازات معاونت در قتل عمد
آیا مجازات معاونت در قتل عمد، همچون قتل عمد، حقّ الناس و قابل گذشت است؟ یا حقّ الله است، و عفو آن منحصراً در اختیار ولىّ امر مى باشد؟
آرى، حقّ النّاس است، و در اختیار ولىّ دم مى باشد.
عدم سقوط قصاص نفس با عفو قصاص عضو در صورت فوت مجنی علیه
در ضرب و جرح عمدى اگر مجنىٌ علیه قبل از مرگ، جانى را از قصاص قصاص عضو، عفو کند و همان جنایت سرایت کند و موجب مرگ مجنىٌ علیه شود، آیا حق قصاص نفس ساقط مى شود یا این که ولى دم مى تواند قصاص را مطالبه نماید؟
در مواردى که جراحت سبب قتل گردد و یا جانى قصد قتل داشته باشد بخشیدن قصاص عضو، موجب بخشش قصاص خون نمى شود .
