هرگاه زنى، كه در حيات شوهر استطاعت مالى نداشته، شوهرش را از دست بدهد و پس از مرگ شوهر، به‌واسطه ارثى كه از شوهر به او رسيده، استطاعت مالى پيدا كند، ولى براثر بيمارى قادر بر رفتن به حج نباشد، مستطيع نشده و حج بر او واجب نيست.
هرگاه شخص مستطيع حج بجا نياورد، سپس توانايى جسمانی‌اش را از دست بدهد، به‌طوری‌که نااميد باشد از این‌که خودش بتواند به سفر حج برود، بايد شخص ديگرى را نايب كند و از طرف خود به حج بفرستد.
شخصى كه از سال‌ها قبل مستطيع بوده و فعلاً مسافرت با هواپيما، به خاطر كسالتى كه دارد، براى او امكان‌پذير نيست و عزيمت به اين سفر روحانى با غير هواپيما نيز ممكن نباشد، بايد نايب بگيرد، مگر این‌که اميد بهبودى داشته باشد، كه بايد صبر كند و اگر در اين فاصله فوت كند، بايد از اصل مال وى حج او را بجا آورند، ولى اگر از سال‌های قبل استطاعت نداشته، مستطيع نشده است.
افراد نابينا اگر همراه نداشته باشند، معمولاً مستطيع نيستند و اگر قبلاً استطاعتى نداشته‌اند، لزومى ندارد كسى را به‌جا خود بفرستند؛ مگر این‌که خودشان مايل باشند.
چنانچه جدا شدن از آن طفل، خطر جانى يا بيمارى شديدى براى بچه داشته باشد، يا سبب عُسروحرج براى ديگران شود، مستطيع نيست.
درصورتی‌که برای او یا اطرافیان مشقت زیادی داشته باشد مستطیع نیست ولی می‌توانند برای او نائب بگیرند.
چنانچه مادر قبلاً مستطيع بوده و در رفتن به حج کوتاهي کرده و اين بيماري ادامه دارد بايد يک نفر از طرف او به حج برود و اگر پیش‌ازاین مستطيع نبوده است با رضايت او ممکن است يکي از فرزندان براي خود حج بجا آورند.
استطاعت زمانى به معنای داشتن وقت كافى براى رسيدن به مکه و انجام اعمال حج.
هرگاه براى حج ثبت‌نام كند و پيش از آن‌که نوبتش فرارسد از دنيا برود، مستطيع نبوده و فيش حج او در صورت فوت متعلّق به ورثه است؛ مشروط بر این‌که جز از طريق نام‌نویسی قادر بر حج نبوده باشد. البته اگر ورثه بخواهند احتياط كنند، مى‌توانند حج ميقاتى به مبلغ كمترى براى او بگيرند، مشروط بر این‌که آن مرحوم صغيرى نداشته باشد، يا اگر صغير دارد از سهم كبير بردارند.
يكى از شرايط استطاعت آن است كه شخص مستطيع مخارج خانواده‌اش را تا بازگشت از سفر حج داشته باشد؛ هرچند بعضى از آن‌ها واجب النّفقه او نباشند؛ و به عبارتی تأمین مخارج كسانى كه خرج آن‌ها در طول مدّت حج شرعاً يا عرفا بر او لازم است.
يكى از شرايط استطاعت «رجوع به‌کفایت» است، يعنى پس از بازگشت از سفر حج، تجارت، يا زراعت، يا صنعت، يا منفعت ملك (مثل باغ و مغازه) يا شغلى كه حقوق ماهيانه به او بدهند، يا قدرت بر كسب لايق به حالش، يا پس‌انداز و مانند آن، داشته باشد؛ به‌طوری‌که براى گذران زندگى به‌سختی و مشقّت نيفتد.
