جايز است براى انجام حج واجب كسى را از طرف ميّت اجير كنند كه از «ميقات» حج را بجا آورد و پول آن از اصل تركه خارج مى‌شود و آن را «حج ميقاتى» مى‌نامند، ولى اگر ورثه اجازه دهند مى‌توان از طرف او «حج بلدى» انجام داد (كسى را اجير كنند تا از همان شهرى كه ميّت در آن بوده حج بجا آورد) و اين افضل است، ولى تفاوت قيمت حج بلدى و ميقاتى را فقط وارثان كبير بايد بپردازند.
كسى كه به نيّت خودش براى عمره تمتّع محرم شده (هرچند مستحبی باشد) بايد اعمال خود را به اتمام برساند و نمى‌تواند نايب ديگرى شود، ولى اگر شخص مريض فقط قادر بر انجام طواف و سعى نباشد و بتواند وقوف عرفات و مشعر را درك كند، جايز است ديگرى را براى طواف و سعى و اعمال ديگر نايب قرار دهد، هرچند نايب براى خودش هم اعمال حج و عمره را بجا مى‌آورد.
تنها با اجير كردن كسى براى حج از طرف ميّت، ذمّه او ادا نمى‌شود، مگر زمانى كه اطمينان حاصل شود او حج را بجا آورده است.
اگر اميد به بهبودى او نباشد، گرفتن نايب با اجازه ولی او مانعى ندارد.
اگر «نايب» در حج بلدى چند ماه قبل از ايّام حج به شهر «منوب‌عنه» برود و به‌عنوان «نيابت» از حج ازآنجا حركت كند و به وطن خويش يا محل ديگرى رود و در ماه ذی‌الحجه ازآنجا عازم حج شود، همين مقدار براى حج بلدى كافى است و رفتن در ماه ذی‌الحجه ضرورتى ندارد.
نيابت غير بالغ اشكال دارد؛ هرچند اگر چندين بار به مکه مشرّف شده و به تمام مناسك و احكام حج آگاهى داشته و نزديك سنّ بلوغ باشد، نيابت غير بالغ در بقيّه عبادات نيز اشكال دارد.
چنانچه نايب بعد از احرام و داخل شدن در حرم بميرد ذمّه ميّت ادا مى‌شود و فرقى ميان اقسام حج و نيابت نيست؛ و اگر بعد از احرام و قبل از دخول در حرم بميرد احتياط آن است كه دوباره اجير بگيرند؛ و اگر قبل از احرام بميرد، بايد دوباره اجير بگيرند. اين حكم در مورد نايب از حی نيز صادق است.
در فرض مزبور نيابت از طرف پدر صحيح نيست، مگر این‌که با اطّلاع و موافقت او باشد و حج از طرف پدر واقع نمى‌شود و فرقی بين دو صورت فوق نيست.
اگر مى‌تواند، بايد برگردد؛ مگر این‌که نيّت در اعماق ذهنش وجود داشته باشد و چنانچه برنگشت، هرچند در صورت امكان و حج را انجام داد، حج او صحيح است؛ ولى اجرتش به همان نسبت كم مى‌شود، مگر این‌که اجير کنندگان راضى شوند.
بنا بر احتياط واجب در تمام اعمال حج و عمره به‌استثنای قربانى شرط است.
كسى كه حج بر او واجب شده (چه سال استطاعتش باشد و چه از قبل حج بر وى مستقرشده باشد) نمى‌تواند از طرف ديگرى براى حج اجير شود، ولى اگر اين كار را كند حج نيابتى وى صحيح مى‌باشد؛ هرچند گناه كرده است و كسى كه مستطيع نيست مى‌تواند حج نيابتى بجا آورد و با رسيدن به مکه از اين طريق مستطيع نمى‌شود.
كسى كه نايب در انجام حج مى‌شود، بايد داراى شرايط ذيل باشد: 1. بلوغ بنا بر احتياط واجب، بلكه در نيابت از حج واجب، بلوغ لازم است.2. عقل. 3. ايمان (بنا بر احتياط واجب).4. اطمينان به انجام دادن عمل. 5. آگاهى از احكام حج، هرچند با راهنمايى ديگران.6. بر خود نايب در آن سال حج واجبى نباشد. البتّه اگر واجب باشد نيابت او صحيح است، ولى به خاطر ترك حج واجب گناه كرده است.7. احتياط مستحب آن است كه در ترك بعضى از افعال حج معذور نباشد، ولى عذرهايى كه در خود حج پيش مى‌آيد مانعى ندارد.
