مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

ضررى به حج و نيابتش نمى‌زند؛ ولى احتياط آن است كه در صورت امكان احرام حج ببندد و از مکه خارج شود؛ امّا اگر احرام برايش موجب عسر و حرج است، لازم نيست.

1. با تن و دلى آرام از عرفات به‌سوی مزدلفه حركت كند و استغفار نمايد.2. همین‌که از طرف دست راست به تلّ سرخ رسيد بگويد: «اللّهُمَّ ارْحَمْ تَوَقُّفي، وَ زِدْهُ فüي عَمَلي، وَ سَلِّمْ لي ديüني، وَ تَقَبَّلْ مَناسِكüي».3. درراه رفتن عجله ننمايد و كسى را آزار ندهد. 4. نماز مغرب و عشا را تا مزدلفه به تأخیر اندازد، اگرچه ثلث شب نيز بگذرد، ولى با توجّه به این‌که گاه رسيدن به مشعر در زمان ما به تأخیر مى‌افتد بهتر است در شرايط فعلى نماز مغرب و عشا را در عرفات بخواند و حركت كند.5. ميان هر دونماز به يك اذان و دو اقامه جمع كند، يعنى براى نماز مغرب اذان و اقامه گويد و براى نماز عشا فقط اقامه.6. نوافل مغرب را بعد از نماز عشا به‌جا آورد.7. در آن شب به هر مقدارِ ممكن به عبادت الهى بپردازد.8. اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اَللّهُمَّ اِنّىü اَسْئَلُکَ اَنْ تَجْمَعَ لىü فüيها جَوامِعَ الْخَيْرِ. اَللّهُمَّ لاتُؤْيِسْنüى مِنَ الْخَيْرِ الَّذüى سَئَلْتُکَ، اَنْ تَجْمَعَهُ لىü فüى قَلْبüى، وَاَطْلُبُ مِنْکَ اَنْ تُعَرِّفَنüى ما عَرَّفْتَ اَوْلِيآئَکَ فىü مَنْزِلىü هذا، وَ اَنْ تَقِيَنىü جَوامِعَ الشَّرِّ».9. بعد از نماز صبح با طهارت حمد و ثناى الهى را به‌جا آورد و هراندازه كه ممكن باشد از نعمت‌های حضرت حق ذكر كند و بر محمد و آل‌محمّد صلوات بفرستد، آنگاه دعاء نمايد و بعضى آن را واجب مى‌دانند.10. اين دعا را نيز بخواند:«اَللّهُمَّ رَبَّ الْمشعرالحرام فُکَّ رَقَبتىü مِنَ النّارِ، وَ اَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ، وَ ادْرَأ عَنّüى شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِْنسِ. اَللّهُمَّ اَنْتَ خَيْرُ مَطْلُوبٍ اِلَيْهِ، وَ خَيْرُ مَدْعُوٍّ وَ خَيْرُ مَسْئُولٍ، وَ لِكُلِّ وافِدٍ جائِزَةٌ، فَاجْعَلْ جائِزَتىü فىü مَوْطِنىü هذا اَنْ تُقüيلَنىü عَثْرَتىü، وَ تَقَبَّلْ مَعْذِرَتىü، وَ اَنْ تَجاوَزَ عَنْ خَطüيئَتىü، ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى مِنَ الدُّنْيا زادي».11. سنگ‌ريزه‌هايى را كه در منى رمی خواهد نمود از مشعر بردارد و مجموع آن‌ها هفتاد سنگ است (و چون بعضى از سنگ‌ها ممكن است اصابت نكند، بيشتر بردارد).12. هنگامی‌که از مشعر به‌سوی منى مى‌رود و به وادى «مُحَسَّر» مى‌رسد، مقدار صد قدم تند برود و بگويد:«اَللّهُمَّ سَلِّمْ لي عَهْدىü، وَ اقْبَلْ تَوْبَتي، وَ أجِبْ دَعْوَتي، وَ اخْلُفْني فيüمَنْ تَرَكْتُ بَعْدي».

در وقوف به عرفات چند چيز مستحب است.1. با طهارت بودن در حال وقوف.2. غسل نمودن و بهتر آن است كه نزديك ظهر باشد.3. آنچه موجب تفرّق حواس است از خود دور سازد؛ تا قلب او متوجّه درگاه الهى گردد.4. در پايين كوه و در زمين هموار وقوف كند، زيرا بالا رفتن از كوه مكروه است.5. نماز ظهر و عصر را اوّل وقت به يك اذان و دو اقامه به‌جا آورد.6. قلب خود را متوجّه خدا ساخته و حمد الهى و تهليل و تمجيد نموده و ثناى پروردگار را به‌جا آورد. پس‌ازآن، صد مرتبه «الله‌اکبر» بگويد و صد مرتبه سوره توحيد را بخواند و آنچه خواهد دعا نمايد و از شيطان رجيم به خدا پناه برد.7. اين دعا را نيز بخواند:«اَللّهُمَّ رَبَّ الْمَشاعِرِ كُلِّها، فُکَّ رَقَبَتِي مِنَ النّارِ، وَ اَوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ، وَ ادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ. اَللّهُمَّ لاتَمْكُرْبىü، وَ لاتَخْدَعْنِىü، وَ لاتَسْتَدْرِجْنِىü، يا اَسْمَعَ السّامِعِينَ، وَ يا اَبْصَرَ النّاظِرِينَ، وَ يا اَسْرَعَ الْحاسِبِينَ، وَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمِينَ. اَسْألُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى محمد وَ آلِ محمد، وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي (كذا و كذا)» و حاجت خود را نام ببرد، سپس دست به آسمان بردارد و بگويد:«اَللّهُمَّ حاجَتِي اِلَيْکَ، الَّتىü اِنْ اَعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرَّنِي ما مَنَعْتَنِي، وَ اِنْ مَنَعْتَنِيها لَمْ يَنْفَعْنِي ما اَعْطَيْتَنِي، أَسْأَلُکَ خَلاصَ رَقَبَتِي مِنَ النّارِ. اَللّهُمَّ إنِّي عَبْدُکَ، وَ مِلْکُ ناصِيَتِي بِيَدِکَ، وَ أَجَلِي بِعِلْمِکَ، أَسْأَلُکَ أَنْ تُوَفِّقَنِي لِما يُرْضِيکَ عَنِّي، وَ اَنْ تُسَلِّمَ مِنِّي مَناسِكِي، الَّتي اَرَيْتَها خَلِيلَکَ اِبْراهِيمَ 7، وَ دَلَلْتَ عَلَيْها نَبِيَّکَ مَحَمَّداً صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ. اَللّهُمَّ اجْعَلْنِي مِمَّنْ رَضِيتَ عَمَلَهُ، وَ اَطَلْتَ عُمْرَهُ، وَ اَحْيَيْتَهُ بَعْدَ الْمَوتِ».8. اين دعا را بخواند:«لا اِلهَ الا الله وَحْدَهُ لاشَرِيکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِي وَيُمِيتُ، وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى کل شَىْءٍ قَدüيرٌ. اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ كَالَّذي تَقُولُ، وَ خَيْراً مِمّا نَقُولُ، وَ فَوْقَ ما يَقُولُ الْقائِلُونَ. اَللّهُمَّ لَکَ صَلاتىü وَ نُسُكي وَ مَحيْاىَ وَ مَماتي، وَ لَکَ تُراثي، وَ بِکَ حَوْلüى، وَ مِنْکَ قُوَّتي. اَللّهُمَّ اِنّي اَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفَقْرِ، وَ مِنْ وَساوِسِ الْصُّدُورِ، وَ مِنْ شَتاتِ الاَْمْرِ، وَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ. اَللّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُکَ خَيْرَ الرِّياحِ، وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما يَجىüءُ بِهِ الرِّياحُ، وَ اَسْئَلُکَ خَيْرَ اللَّيْلِ وَ خَيْرَ النَّهارِ. اَللّهُمَّ اجْعَلْ في قَلْبي نُوراً، وَ في سَمْعي وَبَصَري نُوراً، وَ في لَحْمي وَ دَمي وَ عِظامي وَ عُرُوقي وَ مَقْعَدي وَمَقامي وَ مَدْخَلي وَ مَخْرَجي نُوراً، وَ اَعْظِمُ لي نُوراً، يا رَبِّ يَوْمَ اَلْقاکَ، اِنَّکَ عَلى کل شَىْءٍ قَديرٌ».و در اين روز تا مى‌تواند در خيرات و صدقات كوتاهى نكند.9. رو به كعبه كند و هر يك از اين اذکار را صد مرتبه بگويد:«سُبْحانَ الله»، «الله‌اکبر»، «ما شآءَ الله لا قُوَّةَ الا بِاللّهِ»، «أشْهَدُ أنْ لا إلهَ الا الله وَحْدَهُ لا شَرِيüکَ لَهُ، لَهُ المُلْکُ، وَ لَهُ الحَمْدُ، يُحيüي وَيُميüتُ، وَ يُميüتُ و يُحْيي، وَ هُوَ حَىٌّ لا يُمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى کل شَيءٍ قَديرٌ».سپس از اوّل سوره بقره ده این بخواند، سپس سوره توحيد را سه مرتبه بخواند، پس‌ازآن آیت‌الکرسی را تا آخر بخواند، سپس اين آيات را تلاوت كند:(اِنَّ رَبَّكُمُ الله الَّذي خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَْرْضَ فِي سِتَّةِ اَيّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِى اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِاَمْرِهِ اَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الاَْمْرُ تَبارَکَ الله رَبُّ الْعالَمِينَ * اُدْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إنَّهُ لا يُحِبُّ المُعْتَدينَ * وَ لا تُفسِدوا فىü الأرضِ بَعدَ إصلاحِهَا و ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إنَّ رَحْمَةَ الله قَريْبٌ مِنَ الُمحْسِنينَ). سپس سوره (قُل اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقْ) و سوره (قُل اَعُوذُ بِرَبِّ النّاس) را بخواند.سپس آنچه از نعمت‌های پروردگار به ياد داشته باشد یک‌یک ذكر كرده و حمد الهى نمايد. مخصوصاً به خاطر نعمت خانواده و اموال، كه خداوند بزرگ به او مرحمت نموده، حمد بنمايد و بگويد:«اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلى نَعْمآئِکَ، الَّتِي لاتُحصى بِعَدَدٍ و لاتُكافى بِعَمَل». و به آياتى از قرآن که در آن‌ها ذكر حمد شده خدا را حمد نمايد و به آياتى كه در آن‌ها ذكر تسبيح شده خدا را تسبيح نمايد و به آياتى كه در آن‌ها ذكر تكبير شده خدا را تكبير نمايد و به آياتى كه در آن‌ها ذكر تهليل شده خدا را تهليل نمايد و بر محمد و آل محمد زياد صلوات بفرستد و به هر اسمى از اسماء الله كه در قرآن موجود است خدا را بخواند و به آنچه از اسماء الهى كه در ياد دارد خدا را ذكر كند و به اسماء الهى كه در آخر سوره حشر موجود است خدا را بخواند؛ و آن‌ها عبارت‌اند از:«الله، عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ، الرَّحْمنُ الرَّحيüمِ، اَلمَلِکُ، القُدُّوسُ، السَّلام، المؤمِنُ المُهَيْمِنُ، العَزيüزُ الْجَبّارُ، المُتَكَبِّرُ، الخالِقُ الْبارِىءُ، المُصَوِّرُ».و اين دعا را بخواند:«أَسْأَلُکَ يا الله يا رَحْمنُ، بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ، وَ أَسْأَلُکَ بِقُوَّتِکَ وقُدْرَتِکَ وَ عِزَّتِکَ، وَ جَمِيعِ ما اَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ، وَ بِجَمْعِکَ وَ بِاَرْكانِکَ كُلِّهَا، وَ بِحَقِّ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ بِاسْمِکَ الاَْكْبَرِ الاَْكْبَرِ، وَبِاسْمِکَ الْعَظِيمِ، الَّذِي مَنْ دَعاکَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْکَ اَنْ لا تُخَيِّبَهُ، وَبِاسْمِکَ الاْعْظَمِ الاْعْظَمِ، الَّذِىü مَنْ دَعاکَ به كانَ حَقّاً عَلَيْکَ اَنْ لاتَرُدَّهُ، وَ اَنْ تُعْطِيَهُ ما سَأَلَ، وَ اَنْ تَغْفِرَ لِي جَمِيعَ ذُنُوبِي، فِي جَمِيعِ عِلْمِکَ فِىَّ».و هر حاجت كه دارد از خداوند بخواهد و از خداوند متعال توفيق حج را در سال آينده و هرسال طلب كند.و هفتاد مرتبه «أَسْئَلُکَ الْجَنَّةَ» و هفتاد مرتبه «أسْتَغْفِرُ الله رَبّي وَأتُوبُ إلَيْهِ» بگويد.سپس اين دعا را بخواند:«اَللّهُمَّ فُكَّني مِنَ النّارِ، وَ أوْسِعْ عَلىَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَيِّبِ، وَادْرَأ عَنِّى شَرَّ فَسَقَةِ الجِنِّ وَ الإنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ العَرَبِ وَ الْعَجَمِ».10. نزديك غروب آفتاب بگويد:«اَللّهُمَّ اِنّىü اَعُوذُبِکَ مِنَ الْفَقْرِ، وَ مِنْ تَشَتُّتِ الاُْمُورِ، وَ مِنْ شَرِّ ما يَحْدُثُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ، اَمْسى ظُلْمىü مُسْتَجيüراً بِعَفْوِکَ، وَ اَمْسى خَوْفىü مُسْتَجيüراً بِاَمانِکَ، وَ أمْسى ذُنُوبي مُسْتَجِيرَةً بِمَغْفِرَتِکَ، وَ اَمْسى ذُلّىü مُسْتَجيüراً بِعِزِّکَ، وَ اَمْسى وَجْهي الْفانüى مُسْتَجيüراً بِوَجْهِکَ الْباقüى. يا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ، وَ يا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطى، جَلِّلْنüى بِرَحْمَتِکَ، وَ اَلْبِسْنىü عافِيَتَکَ، وَ اصْرِفْ عَنّي شَرَّ جَميعِ خَلْقِکَ».توجّه به اين نكته لازم است كه دعاهاى وارده در اين روز شريف بسيار است و هرقدر ممكن باشد خواندن دعا مناسب است و بسيار خوب است كه در اين روز دعاى صحيفه كامله و دعاى حضرت سيّد الشّهداء و حضرت زين‌العابدين 8 خوانده شود و بعد از غروب آفتاب بگويد:«اَللّهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذَا الْمَوْقِفِ، وَ ارْزُقْنيüهِ مِنْ قابِلٍ اَبَداً ما اَبْقَيْتَنِي، وَ اقْلِبْنِي الْيَوْمَ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لِي، مَرْحُوماً مَغْفُوراً لِي، بِاَفْضَلِ ما يَنْقَلِبُ بِهِ الْيَوْمَ اَحَدٌ مِنْ وَفْدِکَ، وَ حجاج بَيْتِکَ الْحَرامِ، وَ اجْعَلْنِى الْيَوْمَ مِنْ اَكْرَمِ وَفْدِکَ عَلَيْکَ، وَ اَعْطِنِي اَفْضَلَ ما اَعْطَيْتَ اَحَداً مِنْهُمْ، مِنَ الْخَيْرِ وَ الْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوانِ وَالْمَغْفِرَةِ، وَ بارِکْ لِي فِيما اَرْجِعُ اِلَيهِ، مِنْ اهل اَوْ مالٍ أوْ قَلِيلٍ اَوْ كَثِيرٍ، وَ بارِکْ لَهُمْ فِىَّ».و بسيار بگويد: «اللّهُمَّ اَعْتِقْنüي مِنَ النَّار».

كسى كه قصد دارد حج مستحبی بجا آورد و پس از ورود به مکه متوجّه مى‌شود كه وقت تنگ است، به حج اِفراد عدول مى‌كند؛ يعنى مستقیماً به اعمال حج اِفراد مى‌پردازد و عمره مفرده بر او واجب نيست.

هرگاه شخصى كه احرام عمره بسته، به سبب عذرى دیرهنگام وارد مکه شود، به‌طوری‌که اگر بخواهد عمره به‌جا آورد وقت وقوف به عرفات مى‌گذرد، يا مى‌ترسد كه وقت آن بگذرد، چنين شخصى بايد از حج تمتّع (عمره تمتع) به حج افراد عدول كند و با همان احرام عمره تمتّع كه عدول به اِفراد كرده به عرفات برود و مثل ساير حجاج تمام اعمال حج را به‌جز قربانى كه بر او واجب نيست انجام دهد؛ و به‌این‌ترتیب حج او كامل مى‌شود و پس از بجا آوردن اعمال حج، عمره مفرده بجا آورد و حج او صحيح است و كفايت از حجةالاسلام مى‌كند.

كسانى كه براى عمره مفرده به مکه مشرّف مى‌شوند و بايد به يكى از مواقيت معروفه بروند، نمى‌توانند بدون احرام از ميقات عبور كنند و اگر چنين كنند، واجب است به ميقات بازگردند و ازآنجا محرم شوند و اگر نتوانند برگردند، از همان‌جا كه هستند محرم مى‌شوند.

اگر شخصى به خاطر عذرى بدون احرام وارد مکه شود و وقت هم تنگ باشد، بايد براى حج اِفراد در مکه احرام ببندد و اعمال حج را بجا آورد و پس‌ازآن، عمره مفرده انجام دهد و حجش صحيح است.

هرگاه كسى عمره تمتّع را بجا آورد و از احرام خارج شود و بخواهد از انجام‌ مراسم حج خوددارى كند اگر به علّت بيمارى يا مانع ديگرى باشد گناهى ندارد و چنانچه سال اوّل استطاعت او بوده معلوم مى‌شود مستطيع نبوده است و اگر حج قبلاً بر او واجب شده، بايد سال ديگر حج تمتّع را به‌طور كامل انجام دهد؛ امّا اگر بدون عذر از انجام‌ حج منصرف شود گناه كرده (خواه حج واجب باشد، يا مستحب) و چيز ديگرى بر او نيست و بايد در سال ديگر حج واجب خود را انجام دهد و درهرحال احتياط واجب آن است كه طواف نساء و نماز آن را بجا آورد.

لازم است او را راهنمایی کنند و اطلاعاتشان را در اختیار وی بگذارند و اگر دختر از سخن والدین اطمینان پیدا کرد می‌تواند عمل کند.

باید در مسائلی که از مرجع اوّل تقلید کرده است، بر تقلید او باقى بماند.

باید در مسائلی که از مرجع اوّل تقلید کرده است، بر تقلید او باقى بماند.‌

بر تقلید اوّل باقى بماند.‌