حکم میوهها در صورت بطلان معامله مساقات
اگر معلوم شود که معامله مساقات باطل بوده میوههای باغ متعلق به کیست؟
مال صاحب باغ است، ولى بايد اجرت آبيارى و كارهاى ديگر را مطابق معمول به كسى كه درختان را سرپرستى كرده بدهد.
مال صاحب باغ است، ولى بايد اجرت آبيارى و كارهاى ديگر را مطابق معمول به كسى كه درختان را سرپرستى كرده بدهد.
معامله مساقات با مرگ صاحب باغ به هم نمىخورد و ورثه او بهجای او هستند، امّا اگر كسى كه تربيت درختها به او واگذارشده بميرد درصورتیکه شرط كرده باشند خودش باغدارى كند معامله به هم مىخورد، ولى اگر چنين شرطى نكرده باشند ورثه او جانشين او مىشوند.
طرفين معامله مىتوانند با رضايت يكديگر معامله مساقات را فسخ كنند و نيز اگر در ضمن قرارداد، حقّ فسخ براى هر دو يا براى يكى قرار داده باشند مىتوانند معامله را به هم زنند و اگر در قرارداد مساقات شرطى ذكر كرده باشند و آن شرط عملى نشود و كسى كه شرط به نفع اوست نتواند طرف را وادار به انجام آن كند، مىتواند معامله را به هم زند.
در فرض سؤال، اگر به كارهاى ديگرى مانند بیل زدن و كود دادن و سمپاشی كه موجب زیادشدن يا مرغوبيت ميوه مىشود احتياج داشته باشد معامله مساقات در آن صحيح است.
در فرض سؤال، اگر قرارداد روشنى بگذارند و تعداد چيدن و سهم هرکدام را مشخص كنند صحيح است، هرچند مساقات ناميده نمىشود.
مساقات چند شرط دارد: 1- مالك و باغدار بايد بالغ و عاقل باشند. 2- كسى آنها را مجبور به اين كار نكرده باشد. 3- ممنوع از تصرّف در مال خود نباشند4- مدّت مساقات بايد معلوم باشد و اگر ابتداى آن را معیّن کنند و آخر آن را موقعى قرار دهند كه حاصل آن سال به دست مىآيد صحيح است.5- بايد سهم هرکدام بهصورت نصف يا ثلث حاصل و مانند آن باشد، بنابراين اگر قرار بگذارند كه مثلاً یکتن از ميوه، مال صاحب باغ و بقيّه مال كسى است كه كار مىكند معامله باطل است.6- بايد قرارداد معامله را پيش از ظاهر شدن ميوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن ميوه و پيش از رسيدن آن بگذارند چنانچه كارهايى مانند آبيارى و سمپاشی كه براى پرورش ميوه لازم است باقىمانده باشد مساقات صحيح است وگرنه اشكال دارد و اگر فقط احتياج به كارهايى مانند چيدن ميوه و نگهدارى آن باشد قرارداد آنها صحيح است، ولى مساقات نيست.
در معامله مساقات مىتوانند صيغه بخوانند، همچنين اگر صاحب درخت بهقصد مساقات آن را در اختیار كسى كه كار میکند بگذارد و او نيز به همين قصد تحويل گيرد بیآنکه صیغهای بخواند، باز معامله صحيح است (ولى گفتگوى لازم براى مدّت و شرايط بايد قبلاً شده باشد).
معامله مساقات علاوه بر درختان ميوه در مورد درختانى مانند درخت گل كه از گل آن براى گلابگیری و مانند آن استفاده مىكنند و يا درختانى مثل درخت حنا و سدر كه از برگ آنها بهره مىگيرند، يا بعضى از درختان كه از شيره و صمغ آن استفاده مىكنند صحيح است، ولى در مورد درختانى كه هیچیک از اینها را ندارد مساقات صحيح نيست.
هرگاه كسى درختان ميوه خود را تا مدّت معيّنى به ديگرى واگذار كند كه در مقابل دريافت سهمى از ميوه، باغ او را آبيارى و رسيدگى نمايد اين معامله را «مساقات» گويند.
ضامن نمىتواند ضمانت را بدون رضايت طلبكار فسخ کند، مگر آنکه در قرارداد شرط کرده باشد كه هر وقت بخواهد بتواند ضمانت را فسخ كند.
هرگاه كسى بدون اجازه بدهكار ضامن او شود كه بدهى او را بدهد حق ندارد چيزى از او بگيرد، ولى اگر با اجازه او باشد مىتواند بعد از پرداخت بدهى به طلبكار، از بدهكار بگيرد.
در ضمانت بايد «طلبكار» معيّن باشد، بنابراين یعنی اگر دو نفر از كسى طلبكار باشند و انسان بگويد من در برابر يكى از آن دو ضامن هستم، فايدهاى ندارد.