اگر قبلاً مستطيع بوده و قادر بر رفتن به مكّه نيز بوده‌اید و نرفته‌اید، حج بر شما مستقرشده است و اگر مأيوس از ترك اعتياد هستيد بايد نايب بگيريد. ولى اگر قبلاً استطاعت نداشته‌اید، در فرض سؤال مستطيع نيستيد; مگر اينكه بتوانيد ـ هرچند با ترك اعتياد ـ اجازه بگيريد و به حج برويد.
درصورتی‌که سال اوّل استطاعت اوست حج بر او واجب نشده و لازم نيست براى او نايب بگيرند و اگر عاقل شد بايد به وظايف خود عمل كند و چنانچه وقت گذشته لااقل اعمال عمره مفرده را بجا آورد تا از احرام خارج شود و اگر قبلاً مستطيع بوده بايد در سال‌های بعد در صورت امكان خودش و اگر نمى‌تواند نايبش حج را بجا آورد.
استطاعت به چند چيز حاصل مى‌گردد:1- استطاعت مالى: داشتن زاد و توشه و آنچه موردنیاز او در سفر و به هنگام بازگشت است. 2- استطاعت طريقى: داشتن جواز سفر و نبودن مانعى درراه و عدم خوف بر جان و مال و آبروى خويش. 3- استطاعت جسمانى: داشتن توانايى جسمانى براى انجام اعمال و مناسك حج. 4- استطاعت زمانى: داشتن وقت كافى براى رسيدن به مکه و انجام اعمال حج. 5- استطاعت تأمین مخارج واجب النفقه شرعی و عرفی تا مراجعت: داشتن مخارج زندگى همسر و فرزند و كسانى كه خرج آن‌ها در طول مدّت حج شرعاً يا عرفا بر او لازم است.6- رجوع به‌کفایت: داشتن مال، يا کسب‌وکار، يا شغلى كه بعد از بازگشت بتواند با آن زندگى كند.
در استطاعت براى حج، علاوه برداشتن هزينه رفت‌وبرگشت، داشتن ضروریات زندگى و آنچه در گذران زندگى به آن نياز دارد نيز شرط است؛ مثل خانه مسكونى (ملكى يا اجاره‌اى یا وقفی و مانند آن)، اثاث خانه، وسيله سوارى و مانند آن؛ البتّه در حدّى كه مناسب شأن او باشد و چنانچه عين آن‌ها را ندارد، پول يا معادل قيمت آن را داشته باشد.
چنانچه منزل استيجارى براى شما كافى است و نياز قابل توجّه‌ی به ماشین‌سواری نداريد در فرض مسئله، هر دو نفرتان مستطيع هستيد و حج بر شما و ايشان واجب است.
درصورتی‌که ماشین نیاز دارد، می‌تواند صرف خرید ماشین کند.
درصورتی‌که غیرازآن خانه، خانه‌ای برای سکونت ندارد، مستطیع نیست.
هرگاه شخص مستطيع پول نقد نداشته باشد، ولى مستغلات یا وسايل و اجناس فراوانى دارد كه به آن نياز ندارد و اگر بفروشد مى‌تواند با پول حاصل از آن به حج برود، بايد چنين كند؛ هرچند به قيمت روز از او نخرند؛ اما اگر كسى زمين يا چيز ديگرى از اموالش را بفروشد كه منزل مسكونى تهيّه كند، در صورت نياز به منزل مسكونى و قصد تهيّه آن، مستطيع نمى‌شود.
چنانچه كسى منزل گران‌قیمتی دارد كه زائد برشان اوست و چنانچه آن را تبديل به منزل مناسب كند قادر بر حج خواهد بود، بايد اين كار را انجام دهد و به حج برود.
درصورتی‌که تفاوت آن‌قدر زياد نباشد كه سبب اجحاف گردد مستطيع است، ولى اگر سبب اجحاف شود، يا موجب تضييع حقّ ديگران گردد، مستطيع نيست.
تنها راه استفاده از وام براي حج، عمره، عتبات و ساير سفرها دريافت وام قرض‌الحسنه می‌باشد و حداکثر کارمزد مجاز براي اين وام‌ها چهار درصد می‌باشد؛ و استفاده از ساير وام‌ها که در مقابل آن سود دريافت می‌شود و يا کارمزد بيش از چهار درصد دارد جايز نيست و سفر آن‌ها اشکال دارد.ضمناً در صورتي حج بر چنين شخصي واجب می‌شود که وام يا قرض از طريق مشروع باشد و مالي معادل آن داشته باشد و بتواند دين را با آن ادا کند یعنی پرداختن قرض براي او آسان باشد و زندگی او مختل نشود.
درصورتی‌که دیه از طریق مشروع باشد و بتواند با آن زیارت خانه خدا برود و زندگی او مختل نشود حج واجب است.
