şəri hökmlərə və fiqhi məsələlərə cavab mərkəzi

: "Vəhdəti-vücud"un müxtəlif mənaları var. Qəti şəkildə batil olan və bütün fəqihlərin əqidəsinə görə İslamdan xaric olmağa səbəb olan budur ki, bir kəs Allahın aləmdə olan varlıqların eynilə özü olmasına etiqad bəsləsin. Etiqadı bu olsun ki, heç bir xaliq-məxluq, abid-məbud yoxdur. Eləcə də cənnət və cəhənnəm də onun vücudunun eyni olmasına inansın. Bu da dinin danılmaz məsələlərini inkar etməyə gətirib çıxarır. Hər kəs bunun tələblərini qəbul edərsə İslamdan çıxmışdır. Həyatda olan və ya vəfat etmiş müasir fəqihlərin əksəriyyəti bu mövzunu qəbul etmiş və "Ürvə"-nin haşiyəsində buna işarə olunmuşdur.

Bu böyük alimlərin (rizvanullah taala ələyhim) heç birinin yuxarıdakı sualda üçüncü mənada işlənən vəhdəti-vücuda etiqadları olmayıb. Bu etiqadı onlara isnad etmək onlara qarşı hörmətsizlikdir.

"Ürvətul-vusqa"ya, onun haşiyələrinə və şərhlərinə baxın.

Vəhdəti-vücud bəzən vücud məfhumunun vəhdəti mənasındadır. Bunun eybi yoxdur. Bəzən də həqiqətin vəhdəti deməkdir. Məsələn, günəş nurunun və çıraq nurunun həqiqəti kimi, belə ki, ikisi də bir həqiqətdir, lakin xarici nümunələri fərqlidir. Bunun da eybi yoxdur. Bəzən isə vücudun xarici nümunələrinin vəhdəti mənasında işlənir. Yəni varlıq aləmində Allahın vücudundan başqa vücud yoxdur. Hər şey onun zatının özüdür. Bu söz küfrə bərabərdir. Fəqih alimlərin heç biri bunu qəbul etməmişdir.