منظور از عبارات «محل تأمّل» يا «محل اشكال»
منظور مرجع تقلید در مسئله، از بیان کردن عبارات «محل تأمّل» يا «محل اشكال» است، چیست؟
منظور از عبارات مذكور احتياط واجب میباشد که مقلّد میتواند عمل به احتياط كند يا به مرجع ديگرى مراجعه نمايد.
منظور از عبارات مذكور احتياط واجب میباشد که مقلّد میتواند عمل به احتياط كند يا به مرجع ديگرى مراجعه نمايد.
در جايى كه مجتهد صريحاً فتوا ندارد، بلكه مىگويد احتياط آن است كه فلان گونه عمل شود، اين احتياط را «احتياط واجب» مىگويند و مقلّد يا بايد به آن عمل كند و يا به مجتهد مساوی یا مجتهدی که بعد از مرجع تقلید فرد، اعلم از دیگر مجتهدان باشد مراجعه نمايد ولی اگر فتواى صريحى داده، مثلاً گفته اقامه براى نماز مستحب است، سپس گفته احتياط آن است كه ترك نشود، اين را «احتياط مستحب» مىگويند و مقلّد میتواند به آن عمل كند يا نكند.
فراموش کردن مرجعی که در احتیاط واجب به فتوای ایشان رجوع کرده اشکالی ندارد همینکه بداند فتوایی که به آن رجوع کرده چیست، کفایت میکند.
درصورتیکه هر یک از آنها در بخشى از فقه اعلم باشند و ضوابط مرجعیت بر آنها تطبیق کند، اشکال ندارد.
در مسائلی که از کسى تقلید کردهاید، باید باقى بمانید; مگر اینکه ثابت شود نفر دوم اعلم است و یا مرجع شما در آن مسئله احتیاط کند که در این مورد رجوع به غیر جایز است.
هرگاه دو مجتهد مساوى باشند، مىتوان بعضى از مسائل را از يكى و بعضى را از ديگرى تقليد كرد؛ ولی هرگاه در مسئلهای به فتوای یکی عمل کرد، عمل به فتوای دیگری در آن مسئله، جایز نیست.
در مورد تساوى دو يا چند مجتهد يا عدم ثبوت اعلمیت تبعيض در تقليد جايز است.
درصورتیکه ظن به اعلمیت يكى از آن دو نداشته باشد بين آنها مخيّر است و تبعيض نيز جايز است.
بهعنوانمثال در احكام سفر در مورد روزه از مجتهدى تقليد كند كه مىگويد روزه بگيرد و در نماز به فتواى مجتهدى عمل كند كه مىگويد شكسته بخواند.
اگر منظور پیروى کردن در اخذ طریقه احتیاط از دو مجتهدى که هر دو مساوى در فقاهت باشند بوده باشد مانعى ندارد.
چنانچه مجتهد زنده اعلم بوده، عدولش صحیح و بازگشت از آن جایز نیست و اگر میّت اعلم بوده، میتواند در مسائلی که عمل کرده باقی بماند و تقلیدش از مجتهد زنده در موارد علم اجمالى یا تفصیلى به اختلاف جایز نبوده است.