ضمان خسارات ناشی از وحشی شدن گاو در گاوداری
شخصى مدّتی در يكى از گاوداریها مشغول كار بوده است، در ميان گاوهاى شيرى يك گاو نر بوده كه بهمرورزمان وحشى شده و كارگر را مورد ضرب قرار داده كارگر به صاحب گاو اعلام مىكند كه گاو وحشى شده لذا صاحبش گاو را مىفروشد، بعد از چند روز گاو را دوباره برمىگردانند، فرداى آن روز آن گاو كارگر مزبور را دوباره مورد ضرب قرار مىدهد كه دندههايش شكسته مىشود و توسّط صاحب گاو به بيمارستان منتقل میگردد و بعد از سه روز در بيمارستان فوت مىكند، صاحب گاو فرداى آن روز گاو را مىفروشد و بعداً وحشى بودن گاو را انكار مىكند، در فرض مذكور آيا صاحب گاو در قبال اين واقعه ضامن میباشد؟
اگر وحشى شدن و خطرناك بودن مسلّم باشد و صاحب گاو آن را برگردانده باشد ضامن است، بنا بر احتياط واجب.
ضمان بابت خسارات ناشی از بهروز نبودن اطلاعات پزشک
در علم پزشکى برخى از روشهای درمانى با گذشت زمان دچار تغییراتى شده، یا بهکلی ارزش خود را از دست میدهد درصورتیکه پزشک به علّت عدم مطالعه، از اطّلاعت جدید مطلع نشود، آیا مسئول است؟
این مسئله دو حالت دارد: حالت اوّل این است که عرف پزشکان، پزشک را در برابر فرانگرفتن معلومات جدید مقصّر میشناسند، در این صورت ضامن است. حالت دوم آن است که فراگرفتن آن مسائل را وظیفه طبیب نمیدانند، بلکه جزء تکامل علم محسوب میشود، در این صورت مسئول نیست.
ضمان طبیب ناشی از اطلاعات نادرست بیمار
آیا جواب منفى خانم بیمار در مورد پرسش پزشک از حاملگى وى، چه خود بداند باردار است و به هر علّتى نگوید و چه نداند که باردار است، از پزشک معالج در قبال عوارض احتمالى رفع مسئولیت میکند؟
اگر راه تشخیص باردارى منحصر به سؤال از بیمار است، در فرض مسئله مسئولیتی ندارد.
خسارت ناشی از عدم امکان تشخیص بارداری
با توجّه به اينكه باردارى، در هفتههای اوّل از روى ظواهر و گاه با روشهای ساده چندان قابلتشخیص نيست و از طرفى بيشترين عوارض خطرناك روشهای درمانى در همين زمان آنهم بهصورت اختلالات شديد در جنين رخ میدهد و بدين ترتيب، يا به خاطر كمبود امكانات، يا عدم فرصت كافى، يا عدم تمايل بيمار بهصرف هزینههای تشخيص باردارى، يا عدم اطّلاع وى از باردارى و جواب منفى دادن به پرسش پزشك از باردارى وى و حتّى گاهى به علّت عدم امكان تشخيص بهوسیله روشهای مدرن به خاطر جوابهای منفى كاذب آزمایشهای، پزشك نمیتواند تشخيص دهد و يا نمیداند كه بيمار باردار است و روشهای تشخيص درمانى مختلف را براى وى به كار میگیرد; حال در صورت ايجاد عارضه در مادر يا جنين، آيا پزشك معالج مسئول است؟
درصورتیکه راهى براى تشخيص باردارى نباشد و داروها منحصربهفرد باشد و از بيمار اجازه بگيرد مسئول نيست.
خسارت ناشی از غلط نوشتن نسخه توسط پزشک
با توجّه به اينكه شيوه معالجه و درمان به اين شكل است كه طبيب نسخه را نوشته و به بيمار میدهد و او دارو را تهيّه و استفاده میکند. حال اگر طبيب حاذق نسخه را غلط بنويسد و درنتیجه صدمهای به بيمار وارد شود، بفرماييد:۱. آيا بايد دیهای پرداخت شود؟۲. ديه بر عهده كيست؟۳. در صورت حاذق نبودن طبيب حكم چيست و ديه بر عهده كيست؟۴. در صورت سهلانگاری چه تكليفى متوجّه طبيب است؟
۱ تا ۴. بر عهده طبيب است.
خسارت ناشی از تجویز دارو توسط غیرمتخصص
برخى از افراد عادى (كه در مسائل پزشكى تخصّصى ندارند) در اين امر دخالت نموده و قرص، آمپول يا دارويى را براى بيمار توصيه مینمایند. درصورتیکه اين امر منجر به مرگ يا آسيب جسمى بيمار شود، آيا آنها ضامن هستند؟
چنين شخصى كار خلافى كرده و مجازات دارد، ولى ضامن ديه طرف نيست; مگر اينكه شخصاً دارو را به او تزريق كرده يا خورانده باشد.
خسارات ناشی از صدمات روحی و روانی
یکى از مسائل مورد ابتلا در محاکم دادگسترى خسارات ناشى از صدمات بدنى واردشده به افراد است: آیا صدمات بدنى، فقط شامل صدمات فیزیکى است، یا شامل صدمات روحى و روانى نیز میشود؟ با توجّه به اینکه صدمات روحى و روانى بهمراتب اثراتى بدتر از صدمات فیزیکى به دنبال دارد و چهبسا ممکن است فردى به خاطر چنین اثرات روحى و روانى تا آخر عمر رنج بکشد و همچنین ممکن است فرد در مدّتى که صدمه واردشده، از کار و فعالیت (خصوصاً کارهاى علمى) بازایستد و به هدفى که مدّ نظر داشته نائل نشود و مسیر دیگرى را اجباراً در پیش گیرد، آیا چنین خساراتى شرعاً قابل جبران هست؟
با توجّه به اینکه صدمات روانى قابلاندازهگیری نیست و نمیتوان حدّ و حدود آن را معیّن کرد، بنابراین تعیین خسارت براى آن مشکل است و غالباً سبب دعوى میشود، همان چیزى که اسلام از آن به شدّت پرهیز دارد، البتّه در بعضى از موارد، مانند از دست دادن هوشیارى کامل (جنون) یا به مقدار کمتر که قابلاندازهگیری باشد، جبران خسارت آن در فقه اسلامى پیشبینیشده است.