عاقله، نزدیکان هر کس از طرف پدر می‌باشند، شامل برادران، عموها و پسرعموها می‌شود و احتیاط واجب این است که پدر و فرزندان شخص نیز در آن شرکت کنند و دیه قتل خطا را در میان خود تقسیم کنند تا پرداختن آن آسان شود و شامل هرکسی می‌شود که مرتکب قتل خطا گردد.
اقرار طفل در هیچ حال معتبر نیست، در مواردى که دیه بر عاقله است اقرار بعد از بلوغ اثرى ندارد، نه نسبت به عاقله چون اقرار بر ضدّ آنهاست و نه نسبت به خودش چون فرض بر این است که جنایت مزبور دیه‌اش بر او نیست ولى در مواردى که دیه بر شخص جانى است (یعنى مادون الموضحه) اقرار مزبور مؤثر است و فرقى بین ممیّز و غیر ممیّز و مراهق و غیر مراهق نیست.
احتیاط واجب آن است که خود جانى بپردازد.
احتیاط واجب آن است که مانند دیه مسلمان عمل شود، یا مصالحه کنند.
هرگاه در آینده امید قدرت براى او هست، باید تأخیر انداخت و اگر امیدى نیست، باید از بیت‌المال پرداخت شود و اگر عمداً تأخیر اندازد و توانایى دارد حاکم شرع می‌تواند او را مجبور سازد، یا به زندان افکند.
الف: حقّ چنین کارى را نداشته است.ب: هرگاه قراردادن اسلحه در اختیار چنین کودکى عرفا کار خطرناکى محسوب شود، راهنما در برابر آن مسئول است و اگر خودش کشته‌شده باشد دیه ندارد در غیر این صورت دیه بر عاقله است.ج: احتیاط این است که پدر هم شرکت کند و امّا شرکت دیگران قطعى است و طرز تقسیم دیه بین آن‌ها برحسب توانایى و چگونگى امکانات آنهاست که خودشان یا در صورت اختلاف به کمک حاکم شرع، دیه را در میان خود سرشکن می‌کنند.
آرى دیه بر عاقله است، ولى سهمى از آن به صغیر یا مجنون نمی‌رسد.
الف: درصورتی‌که جسد را یکجا سوزانده باشند دیه آن تنهایک‌صد دینار است، ولى اگر آن را در چند مرحله سوزانده باشند، دیه اعضا اضافه می‌شود و اگر عضوى دیه نداشته باشد، ارش به آن تعلّق می‌گیرد.ب: در صورت عمد تعزیر دارد.ج: بین زن و مرد تفاوتی وجود ندارد.
این مورد منصرف از خطأ است و علاوه بر آن ضمان عاقله خلاف اصل است و به‌قدر متیقن آن اکتفا می‌شود بنابراین دیه و جبران خسارت بر خود شخص است.
1 ـ فرقى بین ارش و دیه در این جهت نیست.2- جنایات مستقلّه که هرکدام دیه آن کمتر از موضحه است، مشمول حکم عاقله نیست و عاقله ضامن قتل و جراحت موضحه و به بالا است.3- در این فرض که جنایت، جنایت واحده است، شامل می‌شود.
هرگاه دیه سنگین بوده باشد، باید مانند دیه عمد در اجل مناسب پرداخت شود، والا جنبه فورى دارد.
