جامع المسائل، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

در صورت نشنیدن خطبه‌ها به علت طولانی بودن صفوف نماز جمعه کافی است.

هر يك از خطبه‌ها بايد مشتمل بر امور زير باشد:1 حمد و ثناى الهى. (به هر لفظى که حمد الهى محسوب شود جایز است; ولى احتیاط مستحب آن است که به لفظ جلاله «اللّه» باشد و پس‌ازآن به ثناى الهى بپردازد.)2 صلوات بر محمد و آل محمد.3 وعظ و ارشاد و سفارش به تقواى الهى.4 خواندن يك سوره كوتاه در هر خطبه مانند سوره قل هو الله، قل يا أيّها الكافرون يا سوره والعصر (بنا بر احتياط واجب).5 بنا بر احتياط واجب براى خود و مؤمنين و مؤمنات استغفار كند و در خطبه دوم ائمّه هدى (ع) را هنگام صلوات و درود یک نام ببرد. بنابراين خطبه اوّل‏ شامل پنج قسمت و خطبه دوم شامل شش قسمت است. امام بايد خطبه‌ها را در حال قيام بخواند و میان دو خطبه جلوس مختصرى بنمايد و صداى خود را در حدّ مقدور به نمازگزاران برساند و وعظ و ارشاد را به زبان قابل‌فهم براى مردم ايراد كند.

در فرض سؤال نماز باطل نیست ولی کار خلافی است.

بايد مأمومین در نماز جمعه روبه‌قبله بنشينند و به خطبه‌ها گوش دهند و حالتي مانند نمازگزار به خود بگيرند ولي صحبت کردن نماز را باطل نمی‌کند هرچند برخلاف احتياط است؛ و همچنين تکبيرها و شعارهايي که در بين خطبه‌ها گفته می‌شود موجب بطلان نيست.

سزاوار است ائمّه جمعه خطبه‌ها را کوتاه و فشرده و بامطالعه بخوانند و گاه لازم است يک هفته يا چند روز براي آن مطالعه کنند تا از آن فرصت، بيشترين بهره را ببرند؛ و خطبه‌ها بايد کلاس درس جامعي درزمینهٔ مسائل اخلاقي، تربيتي، معرفتي و مسائل مبتلابه جامعه و مسائل مهم سياسي باشد؛ ولي از داخل شدن و موضع‌گیری در مسائل جناحي که باعث ایجاد اختلاف می‌شود خودداري کنند و ائمّه جمعه به‌منزله پدر عمل کنند.

پشت کردن به امام‌جمعه شرعاً اشکال دارد ولی ایستادن و نشستن مانعی ندارد.

چنانچه یقین به باطل شدن وضو پیدا نکند، نمازش صحیح است.

اشکالی ندارد به‌شرط آنکه مانع از گوش دادن به خطبه‌ها نشود.

احتياط آن است که علاوه بر نماز جمعه نماز ظهر هم بخواند.

احتیاط واجب آن است که امام‌جمعه در خطبه حمد الهى و درود بر پیغمبر (صلی‌الله علیه واله) و ائمّه (علیهم‌السلام) را به زبان عربى ایراد نماید، گرچه او و مستمعین عرب نباشند، امّا می‌تواند در مقام وعظ و توصیه به تقوا، به زبان دیگرى تکلّم نماید؛ و احتیاط واجب آن است که موعظه و آنچه را به مصالح مسلمین مربوط می‌شود، به زبان مستمعین ادا نماید و اگر مستمعین مختلف‌اند، آن‌ها را به زبان‌های مختلف تکرار کند. گرچه درصورتی‌که مأمومین بیش‌ازحد نصاب (چهار نفر) باشند می‌تواند به زبان حدّ نصاب (چهار نفر) اکتفا نماید، ولى احتیاط واجب آن است که آن‌ها را به زبان خودشان موعظه کند.

واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اوّل نماز جمعه را بجا آورد باطل است و درصورتی‌که وقت باقى است، باید پس از ایراد خطبه‌ها مجدداً نماز جمعه را بخواند ولى اگر نسبت به‌حکم مسئله جاهل بوده، یا اشتباه کرده احتیاط واجب آن است که خطبه‌ها و نماز را اعاده کند.

شایسته است امام و خطیب جمعه در خطبه نماز جمعه، مصالح دین و دنیاى مسلمانان را تذکّر دهد و مردم را در جریان مسائل زیان‌بار و سودمند کشورهاى اسلامى و غیر اسلامى قرار دهد و نیازهاى مسلمین را در امر معاد و معاش تذکّر دهد. از امور سیاسى و اقتصادى، آنچه را که در استقلال و کیان مسلمین نقش مهمی دارد، گوشزد کند. کیفیت صحیح روابط آنان را با سایر ملل بیان نماید و مردم را از دخالت‌های دولت‌های ستمگر و استعمارگر در امور سیاسى و اقتصادى مسلمین که منجر به استعمار و استثمار آن‌ها می‌شود، بر حذر دارد. پس خطيب بايد حداکثر استفاده را از خطبه‌ها براى تهذيب نفوس مردم و آگاه ساختن آن‌ها از مسائل مهم روز بنمايد كه يكى از اهداف اصلی خطبه‌ها همين‏ است؛ و از اين فريضه عبادى سياسى بهره‌گیری كامل شود؛ هرگز به سراغ مسائل تفرقه‌انداز نرود و مسلمين را به وحدت در مقابل دشمنان دعوت نمايد.